Die seuns van Bird Island
deur Mark Minnie en Chris Steyn
Tafelberg
ISBN: 9780624081463

Selde in die Suid-Afrikaanse boekwêreld verskyn daar ’n boek soos Die seuns van Bird Island. Behalwe natuurlik Jacques Pauw se The President's keepers, wat net soveel mense na die pen laat gryp het nog voordat hulle die boek gelees het.

In albei gevalle lees dié twee topverkoperboeke soos ’n speurverhaal wat mens laat besef die waarheid is soms vreemder as fiksie. En daar lê die probleem. Waarheid en fiksie raak maklik so verstrengel dat dit moeilik is vir die gewone leser om tussen die twee te onderskei.

Voordat hulle na die pen gryp, behoort deelnemers aan die gesprek maar eers die boeke self te lees.

Die groot verskil tussen dié twee topverkopers is dat die spreekwoordelike smoking gun in Pauw se boek niemand kan ontgaan nie. Met die lees van Pauw se boek ruik mens nog behoorlik die geweerkruit. Die omstandigheidsgetuienis, maar ook die direkte getuienis wat Pauw in sy boek onthul, behoort enige redelike leser sommer gou te oortuig dat hy of sy hier met onweerlegbare feite te make het. Name, plekke, datums. Al drie!

In die geval van Die seuns van Bird Island is dit anders. Die kruitreuk het tot ’n groot mate oor die jare verdamp. Die smoking gun ontbreek. Die rook van die afgevuurde geweer is nie meer so duidelik sigbaar nie. Ook nie in een van die anonieme slagoffers wat in die boek genoem word se verhale nie. Diegene wat onweerlegbare getuienis in die boek gaan soek om die skokkende bewerings daarin te staaf, sal vergeefs daarvoor soek.

Ja, ek weet. Waar daar ’n rokie trek, is ’n vuurtjie. Ongelukkig is die grootste rokie in dié boek saam met drie van die sleutelfigure (wat al drie skynbaar hulle eie lewens geneem het?) saam met hulle graf toe. Maar dat daar ’n rokie trek is gewis.

Vir my is die grootste vermiste skakel in hierdie hele verhaal een van die hoofkarakters, Dave Allen. Was dit nie vir sý dood nie, sou baie van die raaisels waarskynlik vandag opgelos wees. Volgens een van die boek se skrywers, Mark Minnie, het hy gesing soos ’n kanarie. Maar ons kon hom ongelukkig nooit self in die hof hoor sing nie. Hy is dood die dag toe hy in die hof moes verskyn.

En natuurlik is die ander vermiste skakel die oudminister John Wiley. Wat het nie regtig alles op daardie godverlate eiland gebeur nie? Oor hóm was daar al in die tagtigerjare baie stories waarvan vele joernaliste uit daardie era kan getuig. Maar ook hy is dood. So ook Magnus Malan. Mens kan nie nalaat om by te voeg dat dit ’n era was toe joernaliste nie die vryheid gehad het om soos vandag ondersoekende joernalistiek vrylik te bedryf nie.

En les bes is daar die skielike dood van Mark Minnie op bykans dieselfde manier as twee van die boek se hoofkarakters. Selfdood? Hoekom? Selfs daaroor word daar wild bespiegel. Hoekom juis nóú, Mark? Het hulle al drie hul eie lewens geneem of nie?

Al die onbeantwoorde vrae maak dit moeilik om die boek objektief te beoordeel. Dooie duikers deel nie.

Die boek se tema is teen dié tyd alombekend. Dit is die laat tagtigerjare. Ernstige aantygings teen drie prominente NP‐ministers doen die ronde. Een van die drie is, naas die staatshoof, die magtigste man in Suid-Afrika, naamlik generaal Magnus Malan. Vir sommige Suid-Afrikaners is hy die held uit die apartheidsera wat die land wou red van ’n totale aanslag. Vir ander is hy die vark in die verhaal wat nie geskroom het om jong seuns as kanonvoer te gebruik nie.

It's complicated!

Volgens die boek se uitgewers ondersoek ’n waagmoedige polisieman en ’n vreeslose joernalis die gerugte dat jong seuns op ’n eiland aan die kus van Port Elizabeth misbruik word. Mark Minnie en Chris Steyn kom onafhanklik van mekaar op dieselfde donker geheim af. “Maar die saak kry net kortstondig aandag voordat dit doodgesmoor word en verdwyn. Dertig jaar later sit Steyn en Minnie hul bewyse bymekaar en lig die sluier oor dié skokkende gebeure – ’n verhaal van misdaad, toesmeerdery en amptelike medepligtigheid in die verkragting, en moontlik selfs moord, van weerlose kinders.”

Mense wat aan samesweringsteorieë glo, sal die boek opslurp sonder om twee maal daaroor te dink. Diegene wat dink generaals soos Magnus Malan of dominees soos Solly Ozrovech is vanweë hul “onberispelike karakters” nie tot sulke dade in staat nie, sal die boek summier afskiet as kwaadwillige skinderpraatjies. Maar ook dit gaan nie op nie. Ons wéét mos hoe het generaals en dominees in die verlede vir ons gelieg.

Ek glo nie in samesweringsteorieë nie. Ek dink ook nie alles in die boek is noodwendig korrek of feitelik waar nie. Maar ek dink ook nie alles in die boek is uit die duim gesuig nie. Dit moet ’n baie dik duim wees as dit so is.

Volksblad se oudredakteur wat so selfversekerd op Facebook en in Die Burger verklaar alles in die boek is bog, moet maar ook weer ’n slag gaan dink. Hy was immers self die Nasionale Party se poster boy op sy dag. En selfs hy sal weet hoe daar vir ons gelieg is destyds. Die oudgeneraals soos Constand Viljoen se verklaring oor Bird Island se dinge is ook maar net dit: nóg ’n verklaring. Amper soos destyds toe die weermag kamma nie in Angola was nie. Sak Sarel. Nag Generaal.

Die Burgerlikesamewerkingsburo, Vlakplaas, Steve Biko se dood wat Jimmy Kruger so koud gelaat het, en vele ander dinge onder hulle bevel is net té vars in ons geheue dat ons net op oudgeneraals se woord kan staatmaak.

’n Ander oudminister sê in ’n onderhoud met Hanlie Retief in Rapport onder andere dat hy nie nagmaal sou kon gebruik as hy skuldig was nie. Rêrig? Dit op sigself oortuig niemand nie. Wat van die Katolieke priesters wat kinders gemolesteer het en nie net Sondag na Sondag nagmaal gebruik het nie, maar dit selfs bedien het aan hulle diepgelowige kudde wat nooit sou kon dink hulle was aan sulke dade skuldig nie?

Die oudminister sou veel meer geloofwaardigheid gehad het indien hy hom liewer bereid verklaar het om sy volle samewerking te gee om agter die kap van die byl te kom.

Soveel vrae, soveel antwoorde.

Terug na die boek. Dit sou naïef wees om alles in die boek summier as snert af te maak. Dit sou ewe naïef wees om alles as die evangelie te aanvaar. Dele van die storie was al in die ’80's welbekend onder baie joernaliste van daardie tyd. Selfs al het Volksblad se oudredakteur nie daarvan geweet nie. Hy het ook nie van Vlakplaas geweet nie. Ook nie van baie ander wandade onder die apartheidsbeleid nie.

Uiteindelik laat Die seuns van Bird Island my met meer vrae as antwoorde. Ernstige vrae wat smeek om antwoorde. Ter wille van die kinders wat na bewering gemolesteer is, maar ook die oudministers en hulle families, kan mens maar net hoop die verskyning van hierdie boek bring ons nader aan die waarheid. Watter kant toe ook al. Dit sal net so ’n groot onreg wees om onskuldige mense as pedofiele te brandmerk indien dit leuens is as om die slagoffers se pyn te misken as dit waar sou wees.

Mens kan maar net hoop dat daar ná hierdie boek se verskyning meer mense vorendag sal kom met inligting wat lig op die talle onbeantwoorde vrae sal laat skyn. Volgens die medeskrywer, Chris Steyn, het daar nuwe inligting vorendag gekom ná die boek se publikasie. Dit is tot ’n groot mate in haar hande om dit verder te voer, want volgens haar is daar soveel nuwe inligting dat dit selfs ’n opvolgboek regverdig. Die leserspubliek wag in spanning om te sien wat hierdie nuwe inligting behels.

Daar is gans te veel mense op sosiale media wat niks van die saak weet nie, maar dink hulle weet alles daarvan. Dit geld vir beide kante van die debat. Hopelik sal diegene wat regtig met die ondersoek kan help, nou na vore kom. Verkieslik sal daar benewens Steyn se voortgesette ondersoekende joernalistiek ook ander onafhanklike ondersoeke wees, soos wat nou skyn die geval gaan wees.

Dit sal jammer wees as die beplande film oor die boek verskyn voordat daar meer kaarte op die tafel is. Die waarheid maak vry. Maar die smoking gun ontbreek nog in dié boek. Intussen help dit nie om die boodskappers te skiet nie.

The post Die verlore <i>smoking gun</i> van Bird Island: 'n resensie appeared first on LitNet.

Boerekos with a twist
Annelien Pienaar
Human & Rousseau, 2018
ISBN: 9780798175005

Annelien Pienaar, ’n voedselwetenskaplike, en haar man, Hanru, is pekanneutboere en eienaars van die gasteplaas Bos-en-Berg by Skeerpoort naby Hartbeespoortdam van waar sy haar kookskool en haar trefferblog, BoereKosTwist, bedryf.

Verlede jaar het haar boek Boerekos met ’n twist in Afrikaans verskyn. In die boek gee Annelien ’n kwyllekker kinkel aan die eenvoudige, voedsame huiskos wat jou ma, ouma en oumagrootjie gemaak het. Dié 140 familieresepte vir soppe, souse, groente-, vleis- en nageregte én gebak en spenstreffers is getoets, bevat g’n vreemde bestanddele nie en sit die “resep-met-’n-les”-konsep voort wat haar gelyknamige blog en Facebookblad so ’n sosiale media-sukses maak.

Maar die lekkerste van haar boek is dat sy moderne kinkels bygooi, sodat jy nie ná elke maaltyd voel of jy ’n suiker- of meel- of vleis-oordosis gekry het soos wat baie van die tradisionele resepte uit ouma se resepteboek jou laat voel het nie.

Ek geniet my kopie terdeë en het al verskeie eksemplare vir vriende aangekoop, juis omdat haar resepte elke keer ’n wenner is as ek dit maak.

Met die koms van haar Engelse weergawe, Boerekos with a twist, maak dit natuurlik my Engelssprekende man se hart baie bly, dat hy nou sy eie kopie kan hê en nie meer met die woordeboek neffens my Afrikaanse weergawe hoef te bak en brou nie, hoewel brou nie meer so gereeld voorkom nie ...

Danksy Annelien se gemaklike skryfstyl en oulike idees het ons al vleis op ons stoof gerook - sonder fensie toerusting, bloot net aliminiumfoelie en rooibosteesakkies; ons het al pekelvis gemaak en het hierdie stadsjapies selfs al geleer van steriele bottels en hoe om te verseker dat alle bakteriëe dood is voor jy inlê.

Haar spinasie-en-soetmielietert wat jy binne 10 minute kan berei voor dit oond toe gaan, het my al vele male gered as tyd min is en ek al die gaste se motordeure buite hoor klap en hulle dan steeds instap met die hemelse reuk van tuisgebak wat hulle by die voordeur kom haal.

En die karamelspringmielies, nou ’n geliefde peuselding saam met ’n lekker fliek of reeks.

Die nuttige inligting voor die verskillende hoofstukke om jou te leer wanneer jy ’n ballonklitser gebruik; of hoekom room skei; wat die verskil tussen flambé en soteer is; of hoe warm jou oond vir watter gereg moet wees, help selfs die onkundigstes onder ons.

Haar nuttige spyskaarte agterin die boek haal sommer die kopseer uit onthaal-idees en wys mooi wat jy saam met wat kan voorsit wat “oe’s”  en “aa’s” van vriende sal kry.

Ek volg haar op Facebook vir nuwe idees, maar dis tog maar my resepteboek wat oopgevou word as ek iets lekker wil maak vir spesiale vriende. En nou is daar twee – een in elke taal – en daar is vrede in die kombuis.

The post Boerekos kry ’n moderne baadjie: ’n resensie van <em>Boerekos with a twist</em> deur Annelien Pienaar appeared first on LitNet.

Chaka
Thomas Mofolo, nuwe Afrikaanse vertaling deur Chris Swanepoel
Unisa Press
Nog inligting: https://www.unisa.ac.za/sites/corporate/default/About/Leading-change/Articles/Afrikaans-translation-of-iconic-African-novel

Thomas Mofolo (1976–1948) se klassieke roman Chaka, wat in 1925 gepubliseer is, is die eerste keer in 1974 in Afrikaans deur Chris Swanepoel vertaal as Tjhaka. Volgens Swanepoel (in die inleiding tot die nuwe vertaling) is ‘n nuwe vertaling genoodsaak deur die sosiale en politieke veranderinge wat sedert 1974 plaasgevind het. Afrikaans het nie sedert 1974 stagneer nie, en so ook nie die vertaler se kennis van sowel Afrikaans as Sotho nie. Eintlik is die vertaling van ‘n teks nooit volkome afgehandel nie, volgens Swanepoel, wat aanvanklik slegs van plan was om die vertaling te hersien, maar uiteindelik die boek hervertaal het. Mofolo se Chaka is oorspronklik in Sotho gepubliseer, en die Afrikaanse vertaling word deur die samestellers daarvan beskou as ‘n tentoonstelling van die interkulturele kontekste van Zoeloe, Sotho en Afrikaans (vii).

Hoewel die boek gebaseer is op die lewe van die legendariese Zoeloe-koning Shaka (1787–1828), kan dit nie beskryf word as ‘n geskiedenisboek nie. ‘n Beter beskrywing van die boek sou wees ‘n sielkundige riller, hoewel die waarde van die historiese in die boek ook nie eenkant toe geskuif kan word nie. Letterkunde is ‘n mengsel van feit en fiksie en Mofolo se Chaka is geen uitsondering nie. Dit was reeds teen 1909 voltooi, maar die uitbeelding van Afrika-spiritualiteit voor die koms van die Christelike godsdiens in die boek het bygedra tot die vertraging in die publikasie daarvan. Reeds in die publikasieproses lê daar dus baie stof tot nadenke. Hoewel die verlies aan Afrika-identiteit nie uitdruklik deel vorm van die narratief van die verhaal nie, eggo daar tog iets daarvan in Shaka se waarskuwing in sy sterwensuur aan sy broers dat nie hulle nie, maar die “umlungu” (wit man) sal regeer (198).

Volgens Swanepoel kan daar parallelle getrek word tussen Mofolo se Chaka en ander internasionaal-gevierde letterkundige werke, veral met Shakespeare (1564–1616) se Macbeth (12). Shaka se lewe word geskets vanaf sy geboorte en jeugjare, sy opkoms as koning van sy mense en die uiteindelike verlies van sy mag. Daar was ‘n tyd toe die Zoeloemense nie as Zoeloes bekendgestaan het nie. Trouens, daar is vandag nog groepe wat dieselfde taal as die Zoeloes praat, maar nie met die naam Zoeloe identifiseer nie.[1] So was dit ook in die tyd van koning Shaka. Trouens, in Mofolo se boek word Shaka erken as die skepper van die Zoeloe-identiteit. Sy deugde het in sy leeftyd wye erkenning geniet. Sy vaardigheid as soldaat en militêre strateeg, en ook as nasiebouer van die Zoeloes, kom ook in Chaka na vore.

Die historiese koning Shaka van die Zoeloes is ‘n ikoniese Suid-Afrikaanse figuur en sy nalatenskap is kompleks en ook omstrede. Stereotipes oor sy lewe gedy, en van die materiaal waarmee historici worstel, soos die invloed van Shaka se koninkryk op die Mfecane,[2] vorm ook deel van Mofolo se narratief. Soos Macbeth, is ook Shaka verwant aan die koninklike familie, maar sy pad na die troon lê nie oop voor hom nie. En soos met Macbeth is daar ook ‘n brandende begeerte aan mag by Shaka. Nog ‘n treffende ooreenkoms tussen die twee verhale is die rol van die bonatuurlike. Beide Macbeth en Shaka se ambisie om mag te bekom lei uiteindelik tot hulle ondergang. Shaka sterf as ‘n tragiese held. Aan die een kant was hy ‘n vernuwende militêre leier en nasiebouer, maar aan die ander kant ‘n man wat deur sy eie ambisie verteer was.

Thomas Mofolo se Chaka skets nie ‘n akkurate beeld van die historiese koning Chaka nie, maar dit is nogtans ‘n belangrike historiese roman. Die nuwe Afrikaanse vertaling van Chaka word voorsien van veel omvattender kulturele konteks deur middel van die inleiding en voetnote. Nogtans is die boek nie deurspek van voetnote wat die vloeibaarheid sou inkort nie. ‘n Lang prysgedig wat oorspronklik in Zoeloe gelaat was, is in hierdie uitgawe in Afrikaans vertaal. Die boek is ook voorsien van ‘n oudioboek in die vorm van ‘n laserskyf, met ‘n voorlesing deur Antjie Krog.

Chaka word as een van die belangrikste boeke van sy tyd beskou. Dit is ‘n boeiende verhaal wat verdien om herlees te word en die nuwe Afrikaanse vertaling daarvan sal hopelik hierdie belangrike boek aan ‘n nuwe geslag lesers blootstel.

[1] M Buthelezi, Heritage vs heritage: Reaching for pre-Zulu identities in KwaZulu-Natal, South Africa. In D Peterson, K Gavua en C Rassool (reds), The Politics of heritage in Africa, Cambridge University Press, New York, 2015 (ble 157–90).

[2] Mfecane is die naam wat historici gee aan ‘n tydperk van ongekende geweld, hongersnood en politieke onstabiliteit van 1815 tot 1840 in Suid-Afrika.

The post Thomas Mofolo se <em>Chaka</em>: die nuwe Afrikaanse vertaling deur Chris Swanepoel, ’n resensie appeared first on LitNet.

Studying while black. Race, education and emancipation in South African universities.
Sharlene Swartz, Alude Mahali, Relobohile Moletsane ea (redakteurs)
Uitgewer: HSRC Press
ISBN: 9780796925084

Op 1 September 2016 het ek diens aanvaar as dosent in Afrikaanse letterkunde aan die Fort Hare-universiteit se Oos-Londen-kampus. Ek het my werk as departementshoof in Afrikaans aan ’n vooraanstaande onafhanklike skool in Grahamstad opgesê om ’n loopbaan in die akademie te volg. Van my eertydse kollegas was stomgeslaan deur die feit dat ek in 2016 my heil in die akademie wou soek – en boonop by Fort Hare. Die kampusse het letterlik en figuurlik gebrand en nuwe hutsmerk-frases het amper daagliks op sosiale media opgeduik. Die studente was en is steeds kwaad en die atmosfeer op Suid-Afrikaanse universiteitskampusse kan met ’n mes gesny word.

Ek is ’n wit, Afrikaanssprekende man wat hoofsaaklik in die eertydse Verwoerdburg (Centurion) grootgeword het en uit ’n bevoorregte agtergrond kom. (Ja, ek is ’n wit bevoorregte man!) My ouers was staatsamptenare met geen tersiêre opleiding nie. Beide het in ’n arm werkersklaswoonbuurt in Port Elizabeth grootgeword. My oupa aan moederskant was ’n trokdrywer en my oupa aan vaderskant was ’n fabriekswerker by General Motors se Port Elizabeth-aanleg. Ten spyte van hulle sosio-ekonomiese herkoms het beide my ouers met ’n matrieksertifikaat ’n pos in die staatsdiens bekom – hulle is immers wit en boonop Afrikaanssprekend. As kind het ek nooit honger gely nie en het altyd in ’n warm bed geslaap en in ’n gemaklike middelklashuis met ’n groot swembad gewoon. Die huiswerker is as vanselfsprekend aanvaar en was die enigste swart Suid-Afrikaner met wie ek as kind daagliks in aanraking gekom het. Ek het my studies met studielenings befonds en ook voltyds gewerk terwyl ek my nagraadse studie voortgesit het. Deur middel van my ouers se goeie kredietrekord was ek in staat om my tersiêre studie na matriek deur middel van studielenings te befonds. (Dit het my wel vyf jaar geneem om my studielening met rente aan die bank terug te betaal.) My ouers was weens hul bevoorregte posisie finansieel in staat om vir my ’n klein tweedehandse motortjie as geskenk te gee sodat ek daagliks lesings aan die plaaslike universiteit kon bywoon.

Wat egter van belang is, is dat ek nie sonder my ouers se finansiële bystand op tersiêre vlak kon studeer het nie. Daar was geen struikelblokke wat ek moes oorkom nie.

Waarom is dit relevant?

Die antwoord op hierdie vraag lê opgesluit in Studying while black. Race, education and emancipation in South African universities. Laat ek uit die staanspoor verklaar dat hierdie meer ’n bespreking as ’n resensie is en dat ek geen aktivis van enige aard is nie. Ek ’n bloot ’n akademikus met ’n passie vir sy vakgebied, naamlik Afrikaans, en meer spesifiek Afrikaans en Nederlandse letterkunde. Gedurende die afgelope twee jaar het my oë oopgegaan vir die sosiopolitiese asook sosio-ekonomiese struikelblokke in Suid-Afrika. As dosent het ek eerstehands ervaar watter struikelblokke en frustrasies hoofsaaklik arm swart studente aan ’n universiteit soos Fort Hare daagliks moet trotseer. Dit is vanuit hierdie perspektief dat ek as bevoorregte wit man (en dosent aan ’n voormalige tuislanduniversiteit) hierdie teks gaan bespreek.

Die uitgewer se keuse van ’n wit voorplat met die woord “black” wat donker daarop afgedruk is, is ’n bemarkingstegniek wat op effektiewe wyse by die inhoud aansluit. Die keuse van die helmhoed (of pith helmet soos dit in Engels bekend staan) op die voorplat is simbolies van die koloniale agtergrond en nalatenskap waarmee alle Suid-Afrikaanse universiteite worstel. Die publikasie is ’n kwalitatiewe studie gebaseer op ’n verslag wat deur die Human Sciences Research Council (HSRC) namens die Departement van Hoër Onderwys saamgestel is. Die navorsing is onder leiding van die Centre for Critical Research on Race and Identity aan die Universiteit van KwaZulu-Natal (UKZN) onderneem. Altesaam het 69 studente (aanvanklik 80 studente) aan die studie, wat oor ’n tydperk van vyf jaar gestrek het, deelgeneem. Universiteite wat deelgeneem het, sluit in die Durbanse Universiteit van Tegnologie, Fort Hare-universiteit, Kaapse Skiereilandse Universiteit van Tegnologie, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus), Universiteit van Johannesburg, Universiteit van Kaapstad, Universiteit van KwaZulu-Natal en die Universiteit van Limpopo.

Die doel van die studie was om studente se ervarings en uitdagings aan Suid-Afrikaanse universiteite te ondersoek. Die navorsingsvrae was daarop gerig om vas te stel watter sosiale en strukturele faktore voorheen benadeelde studente se sukses (of die gebrek daaraan) beïnvloed het. Verder het navorsers na sekere identiteitmerkers soos ras, sosiale klas, taal en gender gekyk om studente se ervarings op kampusse te boekstaaf. Deur laasgenoemde as vertrekpunt te gebruik is daar gekyk op watter wyse dié faktore studente te sukses of gebrek daaraan op tersiêre vlak beïnvloed. Studente se ervarings is deur middel van ’n jaarlikse onderhoud, maandelikse bloginskrywings en selfoonopnames gemonitor.

Studente se direkte antwoorde is in die studie opgeneem en die leser hoor dus studente se uitdagings uit die spreekwoordelike perd se bek. Die bevindinge van die studie was egter nie ’n verrassing nie. Insiggewend was dit wel. Finansiële uitdagings is een van die grootste struikelblokke wat swart studente in die gesig staar. Behalwe studiegeld is addisionele koste soos handboeke, voedsel, verblyf en vervoer bydraende faktore wat die meerderheid swart studente daarvan weerhou om hul tersiêre studies suksesvol te voltooi. Volgens statistiek voltooi slegs een uit vier Suid-Afrikaanse studente hul voorgraadse kwalifikasie binne die voorgeskrewe minimum tydperk. 50% meer wit studente as swart studente gradueer. Dit kan direk toegeskryf word aan die uitdagings wat swart studente in die gesig staar. Talle studente leef in haglike omstandighede (hetsy tuis saam met hul uitgebreide familie) of in woonstelblokke waar soms selfs ses studente ’n enkelkamer deel. Talle studente ly honger, aangesien heelwat studente hul maandelikse NFSAS-toelaes vir hul familielede in arm plattelandse gebiede stuur. By Fort Hare het ek self al studente gehad wat siek word aangesien hul dae laas iets te ete gehad het.

Die meerderheid studente het aangedui dat ’n gebrek aan tegnologie (rekenaars, drukkers en internettoegang) hul studies bemoeilik en selfs beduiwel het. Boonop het talle voormalige tuislanduniversiteite onvoldoende studiegeriewe en biblioteekfasiliteite, wat toegang tot inligting verder bemoeilik. Die haglike toestand van lesinglokale en koshuisfasiliteite dra verder by tot lae moreel onder studente en dosente aan die meeste universiteite in Suid-Afrika.

Weens swak primêre en sekondêre opleiding wat die oorgrote meerderheid leerders in Suid-Afrika ontvang, sukkel veral swart studente wat nie aan voormalige model C-skole gematrikuleer het nie om hul voorgraadse studie suksesvol te voltooi. ’n Gebrek aan moedertaalonderrig word veral beklemtoon en studente sukkel om die werkslading in hul eerste studiejaar baas te raak. Die studie toon dat studente moedeloos is met gebrekkige ondersteuning van administratiewe en finansiële departemente en dat sommige studente selfs foutiewelik vir die verkeerde kursusse geregistreer word weens administratiewe foute en ’n gebrek aan voldoende loopbaanvoorligting. Studente het ook aangedui dat hulle nie gemaklik voel om met hul dosente te kommunikeer nie, hoofsaaklik weens ’n minderwaardigheidsgevoel. Swart studente is ook huiwerig om vrae in lesings te vra aangesien hul weens hul gebrekkige taalvermoë in Engels ongemaklik voel om vrae te vra. Laasgenoemde is die direkte uitwerking van ’n gebrekkige skoolstelsel. Swart studente is ook van mening dat dosente ’n gebrek aan simpatie teenoor hul uitdagings toon en dat dosente meer geredelik hulp aan studente van hul eie rasgroep verleen.

Ook geslagskwessies het in die studie aan bod gekom. Vroulike studente voel oor die algemeen onveilig op kampusse. Die seksuele uitbuiting van vroulike studente deur tutors en dosente in ruil vir punte is skokkend, om die minste te sê. Oor die algemeen maak die meeste universiteite onvoldoende voorsiening vir die veiligheid van vroulike studente op universiteitskampusse. Verkragting van veral vroulike studente vind gereeld plaas. Selde word oortreders aan die kaak gestel. Universiteite sal daadwerklik moet optree om die tendens in die kiem te smoor en geslagsgeweld op kampusse uit te roei. Ook die ondersteuning van LGBTI-studente blyk ’n groot probleem op die meeste kampusse te wees. ’n Homofobiese kultuur heers veral in manskoshuise en LGBTI-studente word amper daagliks verbaal geteister.

Die taalkwessie geniet heelwat aandag in die studie. Alhoewel sommige dosente by Fort Hare sowel as die Universiteit van KwaZulu-Natal dele van hul lesings in onderskeidelik Xhosa en Zoeloe aanbied (en in Engels vertaal), word die oorgrote meerderheid lesings aan universiteite wat by die studie betrek is, in Engels aangebied (met uitsondering van die NWU se Potchefstroomkampus). Tydens ’n onlangse onderhoud met twee wit manlike Engelssprekende studente aan Fort Hare het beide aangedui dat hulle uitgesluit voel wanneer sommige dosente dele van die lesing in Xhosa aanbied en soms nie vertaal nie. Geen tolkdienste is aan die universiteit beskikbaar nie. Die oorgrote meerderheid swart studente het aangedui dat hul by voormalige Afrikaanse universiteite gemarginaliseer voel. Die studente is van mening dat Afrikaans as onderrigtaal rassespanning op kampusse veroorsaak en nie bevorderlik is vir integrasie tussen verskillende rasgroepe nie.

’n Interessante aspek wat in die studie voorgekom het, is die feit swart studente erken dat moedertaalonderrig bevorderlik vir akademiese sukses is. Meertaligheid aan universiteite word oor die algemeen wyd ondersteun. Aan die UKZN is dit verpligtend vir alle studente om ’n isiZulu-module te slaag om hul kwalifikasie te kan verwerf. Die meeste universiteite volg op skrif ’n meertalige taalbeleid. (Let wel dat die Departement van Hoër Onderwys en Opleiding Afrikaans as ’n Afrikataal klassifiseer.) Meertaligheid word egter selde in die praktyk toegepas. In hierdie opsig is die NWU se Potchefstroomkampus die leier op die gebied van die bevordering van meertaligheid.

Die belangrike saak ten opsigte van die Universiteit Stellenbosch se taalbeleid wat Donderdag (13 September 2018) voor die Konstitusionele Hof dien, gaan die toekoms van Afrikaans as onderrigtaal aan Suid-Afrikaanse universiteite bepaal. Myns insiens gaan Afrikaans as onderrigtaal aan Suid-Afrikaanse openbare universiteite stadig maar seker tot niet gaan. Alhoewel dit my dwars in die krop steek, is ek ’n pragmatis. Die EFF en ANC gaan nie die taalkwessie op NWU se Potchefstroomkampus daar laat nie. Met plakkate wat soos in Junie 1976 “Down with Afrikaans!” uitbasuin, gaan dit moeilik wees vir ’n minderheidsgroep om ’n taal soos Afrikaans aan ’n openbare universiteit te beskerm. Ek is ten gunste van moedertaalonderrig. Ek glo dat daar minstens een universiteit (of kampus) in Suid-Afrika moet wees waar alle studente ongeag ras in Afrikaans onderrig moet kan word. In die praktyk is dit egter moeilik uitvoerbaar, aangesien ons geskiedenis van apartheid altyd as maatstaf voorgehou sal word en gebruik sal word om dié model teen te staan. Die toekoms van spesifiek Afrikaans as onderrigtaal op tersiêre vlak lê moontlik opgesluit in ’n onafhanklike universiteit soos Akademia. Dit is verder belangrik dat ander Afrikatale aan tersiêre instansies daadwerklik bevorder word. Engels is ’n wêreldtaal en is geskik as lingua franca, maar kan nie ten koste van Afrikatale vooropgestel word nie. Indien Afrikatale aan Suid-Afrikaanse universiteite tot niet gaan, kan ons slegs onsself blameer.

Ek moet bieg dat ek as wit man nie altyd verstaan het waarom swart studente so kwaad is nie. Ek verstaan dat rassisme en sosio-ekonomiese ongelykheid swart studente daagliks negatief affekteer en talle uitdagings teweeg bring. Net soos vele Suid-Afrikaners raak ek kwaad en gefrustreerd wanneer ek die koerant lees of die televisienuus kyk en sien hoe studente universiteite se infrastruktuur beskadig, ander studente (en dosente) intimideer en op uiters onbeskofte wyse met lede van die universiteitsbestuur in gesprek tree. Die woord “demand” vorm tydens stakings die kern van die oorgrote meerderheid memoranda wat aan universiteite regoor die land oorhandig word. Die afgelope week het dit op sosiale media gegons oor die EFF se studentetak se optrede op die NWU se Potchefstroomkampus. Die neerhalende wyse waarop daar met prof Fika Janse van Rensburg gehandel is, is laakbaar, om die minste te sê. Ek het eerstehands aanskou hoe studente Fort Hare se rektor voor ’n skare verneder. Prof Bongani Mayosi se selfdood is nog ’n voorbeeld van akademici wat moedeloos is en deur studente afgeknou en verneder is. Ek self is telkemale uit my lesingsaal verwyder en gedreig. Daar is by my kantoor ingebreek en die taaldepartemente is deur stakende vakbondlede (met sterk politieke affiliasies) geplunder. Dit is die realiteit waaraan talle dosente aan universiteite daagliks blootgestel is. Akademici is te bang om openlik kritiek uit te spreek. Almal skuil onder die radar en hoop maar dat die semester sonder enige voorvalle sal verloop. Die feit is dat Suid-Afrikaanse universiteite op ’n spreekwoordelike tydbom sit. Ons het tot dusver slegs die oppervlak aangeraak. Die ergste is nog op pad.

Alhoewel hierdie boek ’n akademiese studie is, is die teks in sy geheel toeganklik vir die breër publiek. Enige leser wat die kompleksiteit van gebeure op Suid-Afrikaanse universiteitskampusse beter wil verstaan, behoort hierdie boek te lees. Dit word ten sterkte aanbeveel vir dosente, studente en universiteitsbestuur. As Suid-Afrikaners sal ons saam oplossings moet vind om ongelykhede op kampusse en in die breër samelewing uit te wis. Daar moet na studente geluister word en daadwerklik opgetree word om, waar prakties moontlik, aandag aan hul griewe te gee. Terselfdertyd moet studente ook besef dat verantwoordelikheid met regte gepaard gaan. Studente moet besef dat geweld nie die oplossing is nie. Reeds karige infrastruktuur kan nie beskadig word om hul frustrasie te uit te druk nie. Gesprekvoering moet op ’n respekvolle wyse tussen studente en universiteitsbestuur gevoer word om gesamentlik oplossings vir die talle uitdagings wat Suid-Afrikaanse universiteite in die gesig staar te vind.

US-taalbeleid: "Oor hierdie saak moet ons met mekaar reguit praat"

The post <em>Studying while black. Race, education and emancipation in South African universities</em> appeared first on LitNet.

Ter wille van die vaders
Marzanne Leroux-Van der Boon
Uitgewer: Lux Verbi
ISBN: 9780796320841

Ter wille van die vaders is Marzanne Leroux-Van der Boon se tiende roman in die Israel-reeks. Soos in vorige romans in die reeks, is dit die voortsetting van Marc en Rivkah Krige se lotgevalle in ’n Jerusalem wat deur skokkende geweld gekenmerk word.

Marc is ’n Afrikaanse “Boere-Jood” en Rivkah ’n gebore Israeliet. Leroux-Van der Boon slaag daarin om die leser byna onvoorwaardelik met hierdie Joodse gesin te laat identifiseer. Nie vanweë hul Joodsheid nie, maar as gevolg van die universele aard van hul probleme. Hulle is mense tussen mense – maar terselfdertyd Jode in Jerusalem en wel ’n Jerusalem wat in ’n krisistyd om vrede en voortbestaan stry.

Die leser raak nie net intellektueel betrokke nie, maar ook emosioneel. Laasgenoemde betrokkenheid is deels toe te skryf aan Marc en Rivkah se oulike kinders en juis die leed wat hierdie kleingoed moet deurmaak. Die leser kom sterk onder die indruk dat niemand in die felheid van die stryd in die Midde-Ooste ontsien word nie. Volwassenes en kinders is ewe bewus van die voortdurende gevaar van terrorisme.

Die konkrete ruimtes waarin hierdie verhaal hom afspeel, is hoofsaaklik Jerusalem, plekke soos Auschwitz-Birkenau, en ook Stellenbosch. Die skrywer is absoluut vertroud met hierdie plekke en haar uitbeelding van veral Jerusalem is onbetwisbaar uitstekend. Die leser ervaar die gedrang van aanbidders by die Kotel, en kry die gevoel van lofprysing en dringende smeking wat daarmee saamhang. Raak saam ontstemd oor die aanslag van onophoudelike geweld – bomme, geweervuur en messteke – wat die karakters in hul onmiddellike omgewing moet verduur. Die leser sidder saam met die karakters Henok en Sara oor die afgryslike verlede van Auschwitz-Birkenau. Talle Hebreeuse woorde en terme kom spontaan in die dialoog voor. Die gebruik van hierdie terme verhoog die outentisiteit van die ruimtelike uitbeelding.

As abstrakte fasette van die ruimte is daar eerstens die Joodse kultuur, en dan die Joodse identiteit. Die skrywer is intiem vertroud hiermee. Die feitlik antieke leefwyse word deurspek met moderne Israel se skynbaar onafwendbare bestaanstryd. Dié twee komponente vul mekaar in die roman goed aan. Beide die ortodokse kultuur en die Messiaans-Joodse kultuur word uitgebeeld op ’n wyse wat die leser ten nouste betrek en begrip laat kry vir die lewenstyl in hierdie antieke stad wat immer onder beleg is. Ook die politieke sfeer word sonder skroom betree en die Joodse kant van die stryd in die Midde-Ooste word deeglik belig. Daar word kort-kort melding gemaak van die wêreldmedia se eensydige beriggewing in verband met die terreur in Israel. Dis aangrypend en ontstellend om te lees van hierdie Jerusalem wat so ly onder “wilde geweld” (233).

Bogenoemde abstrakte fasette van die romanruimte word helder deur dialoog en ook beelding aan die leser oorgedra. Die skrywer maak nie die fout om in beskrywings vas te val nie. Deurgaans word die karakters en hul handeling die kanale waardeur die roman se ruimte met sy besondere dinamika deeglik uitgebeeld word.

Die baie inligting wat in die roman vervat word, word meestal in die teks goed geïntegreer, alhoewel dit soms opsigtelik raak. Tog, in so ’n roman, waar inligting die storiestruktuur ten nouste raak, is dit kwalik moontlik om inligting minder dig aan te bied en dit bly deurgaans interessant. Een voorbeeld van te veel inligting op een slag is die gesprek tussen Henok en sy vrou, Sara, met Yitzchak Szesztay oor die aakligheid van die Joodse volksmoord tydens die Tweede Wêreldoorlog. Dit neem twee hoofstukke in beslag. Dié lang gesprek neig om los te staan van die res van die storiestruktuur. Die inhoud daarvan kon moontlik ook in ander gesprekke opgeduik het om sodoende al dié gegewens minder gekondenseerd aan te bied.

Die roman maak verder sterk stellings in verband met Christus sonder om die teologie as simplisties voor te hou. Dit is per slot van rekening vanuit ’n Christelike perspektief geskryf. Heel aan die einde sê Sara: “Ek het Yeshua nooit as die middelpunt van dit alles beskou nie. Nou verstaan ek die ooreenkoms tussen Hom en Israel” (256). Leroux-Van der Boon skroom nie om haar oortuigings uit te spel nie en sy doen dit kundig. Die bronne van die deeglike navorsing wat sy gedoen het, word agter in die boek hoofstuk vir hoofstuk vermeld.

Enige leser wat oor die volwassenheid beskik om ander religieuse standpunte te akkommodeer en te probeer begryp, sal hierdie goedgeskrewe roman geniet.

The post <em>Ter wille van die vaders</em> deur Marzanne Leroux-Van der Boon: ’n boekresensie appeared first on LitNet.

Klein kook & geniet
SJA de Villiers & Eunice van den Berg
NB-Uitgewers
ISBN: 9780798176880

Die vaardigheid om te kan kook en te kan bak was nog nooit so belangrik soos nou nie. Kook- en bakkuns word oraloor gesien: op televisieprogramme, in tydskrifte en op vele webwerwe word pragfoto’s van kos en gebak ten toon gestel. Die splinternuwe uitgawe van Klein Kook & Geniet is ’n fantastiese gids om kinders opgewonde te maak oor kos.

Basiese vaardighede word uit die staanspoor goed verduidelik en die belangrikheid van veiligheid word deurlopend in die kookboek aangesny. Die basiese hoofstukke brei ook uit oor kossoorte, kombuisgereedskap en tegnieke, wat pragtig uitgebeeld word.

Resepte word slim verdeel in die verskillende hoofstukke. Kleurkodes vir elke hoofstuk help om die boek met gemak te gebruik en om resepte vinnig te vind. Die boek dek ‘n groot verskeidenheid resepte wat belangrik is vir elke beginner in die kombuis. Die grondslag word vasgelê deur die lesers bekend te stel aan witsous, basiese vleisgeregte en bykosse. Dit is van groot waarde dat tradisionele resepte behoue bly, maar op ’n moderne manier aangebied word. Daar is ook ’n hele klompie nuwe resepte wat ’n vars blik op die boek gee. Die groot aantal resepte vir poedings en soetgoed is voordelig, want dit is dit wat kinders geesdriftig maak oor kookkuns.

Dit is wys dat die resepte stapsgewys ingedeel word, want dit maak dit selfs vir jonger kinders moontlik om ’n resep te probeer. Die uitleg van die resepte is lesersvriendelik, en dit dui die kombuistoerusting, bestanddele en metode duidelik aan. Porsiegroottes word ook aangedui.

Kleurryke foto’s van kinders wat kosmaak, skep ’n mooi prentjie van wat lesers ook self sal ervaar. Die foto’s van die geregte en gebak is prakties en bied ’n ware uitbeelding van hoe dit lyk en selfs hoe dit bedien kan word.

Dit is verblydend om ‘n resepteboek onder oë te hê wat gesonde kos hoog op prys stel sonder om die lekkerte van soetgoed en gebak in die skaduwee te laat staan. ‘n Stewige fondasie is al wat nodig is om kinders aan die kook te kry, en dit is presies wat hierdie boek bied. ’n Kinderkookboek wat die liefde vir die kombuis, kosmaak en bak aanwakker. Laat die kinders kook met Klein Kook & Geniet!

The post <em>Klein kook & geniet</em> deur SJA de Villiers en Eunice van den Berg: Al wat ’n kind nodig het om te begin kook! appeared first on LitNet.

Asof geen berge ooit hier gewoon het nie
Pieter Odendaal
Tafelberg
9780624085614

Dit is veral bekend dat ’n digter slegs één keer kan debuteer. Dus: vat jou tyd, vat jou tyd ...

En ná agt jaar lewer die jong digter Pieter Odendaal met sy debuutbundel Asof geen berge ooit hier gewoon het nie ’n moderne multikulturele letterkundige offerlam waarin die natuur, digkuns, menslikheid, geskiedenis, hede en idealisme so geslaagd en uiteenlopend in konteks briesend vars voel soos mis met sy koue repe.

Asof geen berge ooit hier gewoon het nie bevraagteken op die oog af wie ons is, en omdat dit uit die pen van ’n wit jongman kom, sal ons seker aanneem dis nog ’n kwetsende vraag na die geykte “Wie is die Afrikaner(s)?” Maar juis daar posisioneer die digter hom verby net die ideologies-bemoeide konsep wat so gedurig aangewakker word. Onthou, hy vra juis in Sotho: re mang? Hy bevraagteken liewer wie is ons as Suid-Afrikaners. Dis ’n “ons” wat hy idealisties dog realisties ondersoek. Nietemin kan hy hom nie losmaak van sy ingebore identiteit en agtergrond nie, maar gebruik dit as net een relatiewe gedeelte van sy bestaan. Daardie identiteit word ook die wegspringplek waarmee hy wroeg in die moderne eeu van Suid-Afrikaner-wees. Die wese van jonk Suid-Afrikaans te wees, word deurdag, eerlik, ontroerend en eintlik hoopvol besoek in die eerste poging van ’n digter wat reeds lank sy letterkundige vaandels opgelig het ...

Hoofstuk 3 giet as sy persoonlike ontnugtering binne juis daardie ingebore identiteit en agtergrond waarvan niemand hul ooit kan skei nie. Hier praat die digter bont met reëls soos “my voorouers is om my” en “’n collage van al my oorspronge”. Verder ontbloot hy persoonlike kontekste waarin hy juis vanaf ’n vroeë ouderdom ’n bewustheid kan onthou rondom die verwikkeldheid van daardie ingebore identiteit. Uit die staanspoor ontknoop die digter hom nooit van sy familie nie. Ons eerste ontmoeting oor wie ons is of moet wees, is juis deur die oë van familie. Dis ’n onbewuste manifestering wat bemoeid voorkom in Odendaal as sy persoonlik-gesketste digter. Die gedigte voel “geskets” en met beweging (in wording), want daardie verhouding met die natuur begin reeds hier soos hy dig: “sy [sy suster] wou weet of ons al die see kon sien”; en “daar’s ’n son wat deur soetdorings vleg”. Nog verby die “sand tussen ons skitter”; “mag die lug sy skoonmaakstof oor julle was”; en “waar die diere en ons mededoë met bome verdwyn”.

Opvallend en sekerlik bedoeld ontwikkel dié hoofstuk/afdeling bedagsaam in ’n ontroerende eerlike blik op die digter met sy stryd met depressie. Hier is hy broos en skep die konteks van die “val” en die “opstaan” nie net so eenvoudig soos ’n mens (of altans ’n ander inkyk-mens) dink en verwag nie. Odendaal is hier met “oë rus sonder om te kyk” en hy self is weerloos in die ritme van sy verse soos wat hy voel “hy’s onbenullig hier”. Hy betrek wye kontekste wat sy toestande verdiep of selfs verantwoordelik kan staan. Die siekte wat so brullend kou aan die samelewing sonder die medewete, sal jou weer laat dink oor wanpersepsies en veroordeling. Hier is Odendaal meer as net ’n digter wat wroeg en die romantisering daarvan breek hy af soos wat sy verse dapper die leser laat omblaai. Odendaal is hier nuut vir dié wat hom nog nie ken nie, maar soos sy loopbaan al begin het in Stellenbosch en veral met die stigting van InZync in Kayamandi, hoor jy Odendaal hier op papier soos jy hom al telkemale op die verhoog sien staan het terwyl sulke eerlike en weerlose verse vloei van ’n kritiese moderne jongeling wat vasberade idealisties vertrou in ’n beter ons ...

Die bundel verken ook die binnekringe van Odendaal se aanvaarde en ontwikkelde identiteit(e) soos sy “lyf”, “al (sy) lovers” en die “hoogsomer” met sy “midnight” waar “the stars have gathered to see us play” soos die “adrenalien skiet deur (hom)”. En so skiet dit ook deur die leser wat in die konteks van ’n jongeling sy woorde, beelde en milieus ken.

Sy taal in sy verse hier is so gewoon, en juis daarmee bevestig hy dat die Afrikaanse tong meer lewendig is met sy meertalige en multikulturele konteks wat daagliks beïnvloed word, hetsy deur tegnologie, mense of spasies waarin jy beweeg. Die skrywer is met die aand(e) wat “klou soos die corduroy skinny aan (sy) lyf”. Die leser ontmoet Odendaal hier as ’n queer man wat nie wegskram van wie en wat hy is nie. Hy verwyder homself ook nie van sy konteks en tong nie ... juis daarmee “klim (hy) paul roos se heining uit” en “skryf hierdie gedig vir jou in afrikaans” ...

Sy ekologies- en multikultuurbewuste bestaan wat hy idealisties hoopvol verpak in sy debuutbundel is reeds hier in volle gang en die tradisionele papierliteratuur perform hier so gepas soos Odendaal op ’n verhoog sou doen ... Dalk wakker Odendaal iets met opset aan tussen die “digter-op-papier” en “digter-oppie-verhoog”. Ek wil so glo dat hy dit wel doen.

Hy omskryf in sy ekogedigte (soos sommiges dit sou definieer) juis die Afrikaanse letterkundige tradisie waarin die digter/skrywer oor die Suid-Afrikaanse natuurskoon dig as herinnering, manifestering en regverdiging om menslikheid en koloniale bestaansreg as belangrik, en kleefband tot sy identiteit. Meestal met nostalgie en sentiment na hoe die landskap vlekloos gestaan het in die verlede. Hy verken ’n nuwe perspektief oor sulke sienswyses en ontwortel in ’n mate dié oeroue letterkundige tradisie.

Hoekom nie ...? Nes die aarde se verploetering voortduur, asook die aarde (grond) se heen en weer eienaarskap beklemtoon word in ons huidige milieu, ontbloot Odendaal narratiewe en perspektiewe wat in versvorm so kordaat staan. Die Stellenbosse Eersterivier is soms net dit, net ’n rivier. Odendaal vorm deel van ’n lang lys Stellenbosse digters wat ’n letterkundige bydrae lewer tot die Afrikaanse kritiese verbeeldingstog op sy hede en sy verlede. Dis ’n tipe relativering van die natuur, mense, bestaan, samelewings en kwessies wat so omvattend gedig word in Odendaal se vrye verse.

Dié bundel bevat ook talle gedigte wat geskryf is tydens studente-optogte in 2015 wat merendeels nie net handel oor #FeesMustFall nie, maar ook oor ander kwessies rondom daardie gebeurtenisse. Dit bevat die onverskrokke bravade van hoop, intensiteit en geloof van talle studente oor die moontlikhede wat kan bestaan as hulle staanstaan en aandring op ’n beter hede en toekoms. Anders as die media se dekking oor die protesoptogte, bied Odendaal meer gebalanseerde en eerlike perspektiewe uit sy eie ervarings in die midde daarvan. Hy dig in gebed hier oor “vetgatkonings” en “dankie vir die youtube-video’s oor polisiegeweld en baba-bangings” ... “die de la reys” en die “waka waka ey eys”. Hier is sy woorde vreesloos en aktivisties betrokke by sy milieu ... as student en as Suid-Afrikaner. Hy resiteer ’n soort droom vir almal: “Wees altyd betrokke. Wees dapper. Wees krities. Wees vreesloos en weerloos deur dit als ...”

Asof geen berge ooit hier gewoon het nie is vol hoop, bepeinsing en die voortdurende digter-in-stryd wat homself nooit losruk van sy land, mense en die toekoms nie. Dis veral gepas noudat die digbundel sy hoop nie net vir lesers in isolasie bied nie, maar vir lesers in gesprek met mekaar. Odendaal doop dit mos uit die staanspoor “vir al (sy) medestryders”, en aan die einde van die bundel is dit asof hy die antistryders twee keer laat dink het soos hy hom in sy debuutbundel bekendstel as digter-betrokke, en as ’n digter wat reeds lank deel vorm van die (nodige) nalatenskap wat jonger skrywers en digters aanhou lewer en nog meer van sal lewer. Dié digbundel is geensins net een vir die boekrak nie; dit is een wat hartroerend deel van mens se wese word. Die moed wat dit bevat en skep in die leser is aktief, en daarin lê sy sukses.

The post <em>Asof geen berge ooit hier gewoon het nie</em> deur Pieter Odendaal: ’n resensie appeared first on LitNet.

Die lucky strike
Steve Hofmeyr
Uitgewer: Zebra Press
ISBN: 9781776093670

Die boek se stofomslag verklaar: “Jy mag dink jy is klaar met die verlede, maar eintlik is die verlede nooit klaar met jou nie. Net toe Die Sluiper sy rug wou keer op sy lewe as huurmoordenaar en vrede met die wêreld wil maak, vind hy dat sy verlede hom ingehaal en verbygegaan het. Dit wag vir hom op ’n wildsplaas in die Kgalagadi, en ook in Kabinda in die DRK tussen strydende militêre magte. Daar sal rekenskap wees. En vergelding. Hy is gereed daarvoor, want hy was in sy element – die element van vrees.

“Maar eers wag sy neef, majoor Darius Keiser, en sy geliefde Tes op hom. Ook sy twee eertydse kamerade in Spesmagte, Gertjan en Carlos. En die lang vrou met ’n donkerbril wat haar Lucky Strikes met soveel toewyding rook ...

“Dit is ’n diggeweefde web van verraad en misleiding wat hy eiehandig sal moet ontrafel. Sonder genade. Want hy is Die Sluiper en genade is God se domein.”

Dis Steve Hofmeyr se vyfde spanningsroman, maar ek moet bieg: dis die eerste boek van hom wat ek lees. Ek was bang dat hierdie opvolgroman, na Die onaantasbares, waarin hy Die Sluiper bekendgestel het, moeilik sou lees omdat ek nie die karakters ken nie. Maar geen rede tot kommer nie: hy gee genoeg terugblikke om jou gou die draad van die storie te laat optel, maar nie te veel dat jy voel hy het die helfte van sy vorige manuskrip ge-copy & paste nie.

En hoewel hy spog met titel as een van die land se gewildste vermaaklikheidskunstenaars, met ’n uiteenlopende loopbaan wat sanger, liedjieskrywer en akteur insluit, is dit net sy skryfstyl as romanskrywer (en dan ook net een) waaroor ek my kan uitlaat – en bloot as leesgierige, nie as iemand met enige literêre kwalifikasies nie.

Ek is nie vertroud met sy – huidige – musiek nie. Die laaste maal wat ek my kop gerol het op sy lirieke, was as student in Pretoria. Die toevallige sekondes wat sy sang my ore bereik, is wanneer dit oor ’n winkel se luidspreker speel of in iemand se motor wat met afgedraaide ruite langs my by die verkeerslig wag.

Ek weet sy uitgesproke opinies oor die sake van die dag kry mense gereeld warm onder die kraag óf kry groot lofprysinge omdat hy sê wat vele voel, maar nie wil uiter nie.

Hy is veelbekroond: Geselsprogram-aanbieder van die Jaar; platinumstatus vir CD-verkope wat die tweemiljoen-merk oorskry het (EMI); en ’n SAMA-toekenning vir grootste verkoper van musiek in Suid-Afrika oor alle genres heen. Boonop kan ’n outobiografie, Mense van my asem, wat ’n dekade of wat terug ’n topverkoper was, nie ongehoord by jou verbygaan nie.

Maar terug by die boek. Nadat ek die eerste twee hoofstukke gelees het, het my hart vinniger geklop. Ek het geweet die storie is boeiend en hou groot belofte in, maar kon nie my vinger lê op wat presies my aangehits om net aan te hou lees nie.

Toe besef ek dis sy slim en ongewone gebruik van woorde om beelde by jou neer te lê; kort, staccato sinne wat soms baie meer doeltreffend is as lang beskrywings. Sy vergelykings is nuut en vars en bring soms ’n glimlag na jou mondhoeke, maar soms is dit só wreed en koud dat jou nekhare regop staan. Sy beskrywing van die Kalahari “wat op haar beste ’n sloerstaking is”, of “wonde soos robyne”, of lyke wat teen ’n boom “soos borduursel vasgestik is” kan nie anders as om jou belangstelling gevange te hou en jou verbeelding op sy mees grafiese te laat ontwaak nie.

En natuurlik moet enige goeie spanningsroman ’n liefdeshoek hê. Teen die tyd dat Die Sluiper ’n vrou ontmoet wat sy versteende hart versag, het jy al soveel simpatie met hom dat jy in jou eie oordeel in mense begin twyfel. Die man is immers ’n huursoldaat met ’n lang lys dooies wat in die voetpad agter hom bly lê het.

Sy vorige boeke spog met vleitaal van die land se voorste skrywers, maar dis by een van Jean Meiring se gedagtes oor Die onaantasbares waarby ek vir Die lucky strike wil volstaan: “’n blinkgeoliede blikstemstraal ... wat mens verrassend nuut na Afrikaans en al die moontlikhede daarvan laat kyk”.

Ek kan sy boek én skryfstyl nie beter opsom as dit nie.

The post <i>Die lucky strike</i> deur Steve Hofmeyr: ’n resensie appeared first on LitNet.

Wrok
Beyers de Vos
Penguin Random House South Africa
ISBN: 9781485903321

Ek wonder waarom De Vos se debuutroman, wat tegelykertyd in Engels gepubliseer is as Talion, as misdaadfiksie bemark word. That way lies disappointment, reken ek. Misdaadvrate het basiese, resepmatige behoeftes en wil liefs nie luier by beskrywings van die stad se donker hart en vuil onderbuik, by standbeelde wat van hul voetstuk losbreek en wegstap nie. Maar wat weet ek? Suid-Afrikaanse misdaadskrywers is lankal besig om al die reëls te verbreek, as die reëls ooit geldig was, maar dis uiteindelik lesers se genrevoorkeure wat kasregisters laat klingel. Karen Brynard se lywige romans is dig, vol humor en deernis en met ’n sterk psigologiese onderbou. In Etienne van Heerden se Charlie Oeng is mense vermoor, tog is dit soveel meer as misdaadfiksie.

Wrok is ’n misdaadroman tot dieselfde mate as wat Crime and Punishment een is —dit gaan oor moord en die nagevolge daarvan. ’n Klip val in ’n rivier en die rimpels kring al wyer uit. Die soeklig is op die menslike psige eerder as forensiese bewyse.

Daar is ’n moord — ’n student, Ben Rust, word voor ’n kuierplek in sy motor doodgeskiet. Daar is ’n polisievrou, inspekteur Nolwazi Mngadi, op wie se lessenaar die moorddosier beland. Soos alle speurders is haar kas vol geraamtes, haar koffer vol bagasie. Daar is ’n maaifoedie — die gedugte dwelmhandelaar Slick wat die strate geleer regeer het aan die voete van sy meedoënlose mentor, Mama Africa. Daar is ook die twyfelagtige Afrikaanse polisieman Frik en korrupte offisiere. Daar is meer as een wreker: Ben se tweelingsuster Freya, wat sy moord aanskou het en min of meer vernietig is daardeur, en die onderwyser Abraham Oktober wie se verslaafde vrou een van Slick se slagoffers was en wie se dogter, Sophie, in die skuld is by Slick. Freya en Oktober is wraakengele met tonnelvisie en spanning bou op in die drukkoker.

Die ware protagonis is Pretoria, stad van bloedvergieting, gierigheid, mag, rykdom en ellende. Waar die staatsdiensreëns val, waar dit donder en blits, waar die stad in die namiddag skielik na oerwoud ruik. Joan Hambidge wys in haar blog Woorde wat weeg daarop dat dit tipies van James Bond-films is: die stad of land as mede-speler. Die roman begin en eindig met ’n graffiti-skildery van Lady Justice met haar blinddoek, soos op die voorplat. Hierdie Regsdame het swart vlerke en dra ’n swart rok en in haar regterhand hou sy ’n stywe, ejakulerende penis vas. Die muurskildery gee die toon van die roman aan: grinterig en donker. Lady Justice word die godin van wraak eerder as geregtigheid.

Die verhaal word oortuigend vanuit die perspektiewe van die vyf hoofkarakters en die stad vertel. De Vos is ’n verkleurman wat gemaklik vervel. Daar is ’n onweerstaanbare momentum, daar is storielyne wat vervleg en die leser wil die kloutjie by die oor bring. Ben Rust het meer geheime gekoester as wat sy tweelingsuster vermoed het.

Die hoofstukke is kort, die taal spierkragtig en soepel. Soos wat myns insiens met talle kreatiewe skryfkuns-verhandelings die geval is, maak die skrywer hom soms aan mooiskryf skuldig, maar ook daar is hy in goeie geselskap: in die werk van ons voorste skrywers kry hierdie leser soms die indruk dat die skrywer so voortreflik skryf en dit so intens geniet dat hy/sy weier om lieflinge nek om te draai; weier om een beeld of beskrywing bo die ander te kies en bloot al drie langs mekaar neersit.

Hoe dit ook al sy, hier is ’n gebore (en opgeleide) skrywer aan die woord en een van wie ons nog heelwat gaan hoor. Dis ’n stadsroman wat sosiale kommentaar lewer; ’n sterk, leesbare debuut wat die leser sal bybly.

Wrok deur Beyers de Vos: ’n oudio-onderhoud

The post <em>Wrok</em> deur Beyers de Vos: ’n resensie appeared first on LitNet.

It’s only blood: Shattering the taboo of menstruation
by Anna Dahlqvist
Wits University Press, 2018
EAN: 9781786992628

A friend from my university days in Wales once told a group of women gathered at my student residence that when she started menstruating, her parents gave her a bunch of flowers and took her on a river boat excursion to celebrate the occasion. She was German, and the rest of us were, like her, exchange students from different European countries. Most of us had rather bleak stories to tell about our own individual memories of our first periods. By then, we were all in our early twenties and had about a decade of painful monthly woes behind us. I still remember the relief we all felt when sharing these stories and our experiences, as opportunities to talk about or reflect on menstruation without feeling a certain degree of shame, anger or disillusionment had been rare for most of us up to that point.

It became easier to deal with this aspect of our physiology as we got older, more educated and less intimidated by the sheer responsibility of it all. But we were all young middle-class people with access to information, medical advice as well as sanitary products and facilities like clean bathrooms with running water and washing machines. It is estimated that around two billion people in the world experience menstruation, but for many of us this simple biological fact of life is so heavy with everyday consequences that it becomes a burden almost impossible to negotiate.

In her bold and illuminating book, It’s only blood: Shattering the taboo of menstruation, Swedish journalist Anna Dahlqvist confronts the topic head-on. She specialises in gender, sexual and human rights, and intertwines her knowledge of and her research in these fields to present an eye-opening, cross-spectrum picture of what it truly means to be a “menstruator” – this is the term she prefers because it is inclusive; trans men menstruate, too. For her book, Dahlqvist interviewed menstruators of all ages around the world, spoke to international specialists researching menstruation and analysed data from numerous studies.

The resulting portrayal of the challenges menstruators face is shocking. Growing up, I had the benefit of being able to discuss what was happening to my body with friends, older women in my family and medical professionals. I also profited greatly from incisive sexual education at school. Today, I have no issues discussing the topic or writing about it publicly, but Dahlqvist’s book made me understand that no matter how extremely privileged I have been in many parts of my experience as a menstruator, I have not entirely escaped the shame associated with it, and my relatively enlightened approach to the matter is, by far, not enough. Above all, It’s only blood showed me how complicit and ignorant I have been. My guess is that most readers of this book will feel the same.

“Menstruation should not be an obstacle to going to school, working, or simply participating in whatever one pleases,” Dahlqvist writes. But it is. Because of lack of sanitation and basic hygiene products like soap or sanitary pads, staggering numbers of young people stay out of school for three to five days a month. Menstruation “should not be the cause of harassment and stigmatisation. Menstruation should not shut us in or hold us back. Not make us sick. It should not have to be more than what it is: a mucous membrane filled with blood that is shed and expelled from the uterus.” If only it were that simple!

“We are told not to discuss it in public, that tampons and sanitary pads should be hidden away, the blood rendered invisible.” Dahlqvist recalls the story of public outrage when Kiran Gandhi decided to run the London Marathon without any protection while menstruating. But there were also those who applauded her courage. Gandhi “let go of her shame when she bled freely and publicly”. Looking at the photographs of her blood-stained clothes today, I also feel a sense of liberation. In literary terms, the photographs remind me of Antjie Krog’s ovulation chart in her volume of poetry, Lady Anne (1989). Something we are required to keep secret becomes visible and frees us from shame.

On average, 800 million people menstruate every day, and the reality of it, for many, equals not being able to leave the house because of not having adequate means of managing their period outside of their home. In some cases, menstruators are ostracised and banned from places of worship. Poverty makes it impossible for far too many to purchase menstrual protection products, and they have to use, among other things, “newspaper, mattress stuffing, leaves, grass, or dried cow dung”. It is not difficult to imagine the health risks involved. And even those who can afford tampons in most places have to pay tax for these products as if they were luxury items. One cannot underestimate the “draining stress factor” that a period can be. Many menstruators can hardly focus on anything else requiring their attention: school, work. They encounter fear, loneliness and alienation of debilitating levels.

“Power over the period is a necessity, a precondition for participation in public life.” It is a “global health issue”. Yet, menstruation is hardly ever on the political agenda. People’s human rights are violated because of insufficient infrastructure to protect them. There is not enough research done into menstruation, methods of managing it and their environmental and commercial aspects. “I want those who menstruate to be able to say what they need. For us to stop being silent,” Dahlqvist quotes Kiran Gandhi. “It’s just crazy that we get a new iPhone every six months, but there are only three different types of menstrual protection.”

It’s only blood was originally published in Swedish, and Wits University Press acquired the local rights to the English edition. It is a book every menstruator will profit from reading. And those of you who share your lives with us will also not regret understanding what personal, biological, economic, legal and socio-political implications this ordinary bodily function has for us.

The post <em>It’s only blood: Shattering the taboo of menstruation</em> by Anna Dahlqvist appeared first on LitNet.

Foto van Hennie van Deventer: verskaf

Laatoes. Kykweer van ’n kanniedood-koerantman deur Hennie van Deventer, Naledi, 2017. Uitgesaai op 19 September 2018 in Boekkeuse op Fine Music Radio olv Amanda Botha.

Ek vind Hennie van Deventer se Laatoes ’n wonderlik meevoerende werk. Die subtitel lui: Kykweer van ’n kanniedood-koerantman. Die boek bestaan uit 57 kort tekste, elkeen iets tussen drie en sewe bladsye lank. Louis Esterhuizen het gehelp met die samestelling van die bundel.

Die boek is ideaal vir ’n gewag van allerlei aard of om te lees waar jy ook al mag reis. Die prosa en meestal speelse verse is deurgaans maklik verstaanbaar. Hennie laat jou lag, maak jou nostalgies of aangedaan. Dit is hoofsaaklik tekste om iets te herdenk of hulde aan mense te bring. Die jongste tekste is van 2017 en daarna gaan ons verder en verder die verlede in tot by Hennie se aftrede by Naspers op 15 Desember 1997 en die afskeidsgeleentheid op 19 Februarie 1998.

Ons beleef sy studentejare by Tukkies in Pretoria. Jy lees van sy buitengewone bydrae tot rugby, veral as vlagman wat vinnig goeie besluite kon neem, en van sy ondersteuning van die Boozeklub. Hy en die digter en later regsgeleerde Toon van den Heever “was albei in Kollegetehuis. Toon, een van die eerste inwoners, het sy inspirasie gekry vir sy grootse gedig ‘Beeld van Oom Paul’ toe hy op ’n aand te laat uit was vir die laaste trem terug kampus toe. Hy moes laataand maar voetslaan, verby Prinsespark en die begraafplaas waar die standbeeld destyds gestaan het.” Toon se woorde: “Grou in die maanlig rys die swaar kolos.”

Van Deventer vertel baie oor sy jare by Die Volksblad in Bloemfontein. Hier het hy onder meer gehelp om die nuus van twee van die groot gebeurtenisse in ons geskiedenis uit te dra. Die eerste: 6 September 1966. HF Verwoerd word in die parlement vermoor. Van Deventer is hoofsubredakteur. Hy vertel: “ʻStop alles!’ het ek skielik deur dun lippe geskreeu, en my sigaret sommer agterstevoor in my mond gestop, die kooltjie op my tong. Van die mees dramatiese, emosioneel-uitmergelendste en pakkendste ure in my koerantloopbaan is daarmee ingelui.” Hy vertel van ’n vroeëre ontmoeting met Verwoerd toe hy (Hennie) parlementêre verslaggewer was. Ook hoe Tsafendas altyd vir hulle as verslaggewers iets te ete van die kombuis gebring het. “Die hand wat die dolk in Verwoerd se hart gedruk het, het vir my geroosterde eiertoebroodjies gebring!”

Die tweede gebeurtenis: Chris Barnard se eerste hartoorplanting op 3 Desember 1967. Van Deventer gee kleiner besonderhede wat ’n mens dalk destyds nooit van gehoor of gelees het nie. Hoe die skenker Denise Darvall en haar moeder in Hoofweg, Observatory deur ’n jaagduiwel omgery is toe hulle die straat wou oorsteek om “by ’n geliefkoosde bakkery ’n koek te koop terwyl pa, Edward, en jonger broer, Keith, in hul geparkeerde Ford Anglia niksvermoedend oorkant die straat sit en wag.”

In die boek is daar vele vermaaklike gedeeltes. Die rubriekskrywer Johan van Wyk se “Stop van Myne” het ’n kwarteeu lank in Die Volksblad verskyn. Hoekom het hy homself “Oom” genoem? “Van Wyk het ’n aand met Anneline Kriel (19), vars gekroon as Mej Wêreld, gedans. Agterna sê sy toe: ‘Dankie, oom. Dit was lekker.’”

Teen die einde van sy loopbaan word Hennie hoof van koerante in Kaapstad. Hy erken dat finansies ’n gedugte taak vir hom as oudredakteur was, hy “wat tot vandag toe nie ’n balansstaat behoorlik kan lees nie”. Maar toe kom Naspers se “prins van syfermense” tot sy redding: finansiële direkteur Eric Wiese. Wiese is op 4 Augustus 2017 vermoor. Hennie huldig hom en beeld Eric ook as gesinsmens uit en gee voorbeelde van sy wyse mensekennis en sy spitsvondigheid.

Hennie vertel: “Een aand, in sy jongmansdae, maar reeds getroud, kuier Eric en ’n klomp ouens iewers, aan die kaart speel tot vroeg in die oggend. Toe hy die oggend vyfuur by die huis kom en saggies by die kamer probeer insluip, word Sannie, sy vrou, wakker en vra: ‘En waar kom jy nou vandaan?’ Waarop hy antwoord: ‘Nee, ek is op pad werk toe. Ek het vreeslik baie om te doen.’ En so is hy reguit terug kantoor toe, nog in die vorige dag se klere.”

Hennie van Deventer skrywe oor sport, byvoorbeeld oor die verskil tussen ou Gerrie Seerhandjies Coetzee en Kallie Knoetze, die Bek van Boomstraat; oor motors, en veral oor ervarings in sy geliefde Sabie-wildtuin. Kyk hoe gee Hennie ’n beskrywing van ’n ratel. Hy is lief om enumerasies te gebruik; dit skep iets dramaties en versnel die verteltempo. Jy moet ‘n ratel nie net “taai” noem nie, maar in alfbatiese volgorde: “aggressief, dapper, humeurig, manhaftig, meedoënloos, onvoorspelbaar, strydlustig, vasbeslote, verbeeldingryk, vreesloos en volhardend. ’n Ware ‘doodkry is min’ van die diereryk.”

En toe kom ek ’n gedeelte teë wat my bewoë gemaak het. Hy beskryf die NG Kerk op Philadelphia, hoe hy en sy vrou Tokkie ’n geestelike tuiste daar vind. Hulle ry vanaf hulle huis in Melkbos daarheen. “Die kerk is ’n waardige huis van die Here. Dit het ’n hoë plafon, Oregondenbanke, plankvloere wat kraak onder jou voete, ornate vensters en ’n outydse preekstoel. Die liturgiese ruimte is skoon en oop – ongeskend deur allerlei ‘orkesverhoë’ en ander nuwerwetsighede. Jy voel die gewydheid aan as jy instap. Dis die soort kerk waar ek tuis voel.” (Ek sekondeer.)

The post <em>Laatoes. Kykweer van ’n kanniedood-koerantman</em> deur Hennie van Deventer: ’n FMR-resensie appeared first on LitNet.

Keira – ’n storie van oorbegin deur Corné Welman

Nog besonderhede: https://www.facebook.com/blogsiel/

Keira – ’n storie van oorbegin is Corné Welman se debuutfiksie en ek is seker met dié skryfstyl sal sy vinnig opgang maak en baie lesers lok.

Keira vertel die storie van Keira, ’n klein donkerkopvroutjie wat intrek in die dorpie van Walkers Village. Sy verander die plaaslike mense se lewens met haar insig, kennis en potions. Aanvanklik neem die inwoners aanstoot en sien hul haar as ’n bedreiging, tog is sy ’n enorme aanwins en help sy die mense, en so ook haarself, heel. Deur Keira se oë leer ons dat elke persoon ’n kans op ’n nuwe begin het. Dat elkeen dit verdien en dat dit binne élke persoon, en slégs daardie persoon, se wil en bereik is om ’n nuwe begin te maak. Om die dinge van gister daar te laat en daarop geregtig is om ’n nuwe lewenshoofstuk te begin skryf.

Benewens die gebruik van baie kommas lees dit betreklik maklik en is jy binne ’n japtrap ’n vlieg teen die muur in die storie, want dit voel of jy dié tipe perspektief het. Ek sou aanbeveel dat jy die boek in so ’n kort tyd as moontlik deurlees, met die minimum onderbrekings, sodat die storie ’n vlot verloop kan behou en jy nie die draad verloor nie. Elke hoofstuk bou voort op en sluit aan by die voorafgaandes, dus is die ideaal om dit te hou vir ’n naweek wanneer jy lekker ononderbroke tyd kan afstaan vir ’n ryke leessessie. Keira laat jou dink en dit voel asof jy saam kiertsregop in die kombuis sit wanneer sy verduidelik hoe om die doepas te gebruik en wat die doel daarvan is. Die spanning word opgebou en jy sien saam in afwagting uit na die oplossing en uitkoms.

Corné slaag daarin om diep te delf in die mens se hart, emosies en psige en sal beslis elke leser se hartsnare roer. Elkeen van ons kan op die een of ander manier identifiseer met ’n karakter, situasie of gebeurtenis in dié boek. Ek het die afwisseling tussen hoofstukke met gedagtes van Keira in “Blog van my siel geniet” op Facebook voordat ek weer verder lees oor spesifieke karakters volgens die aanduiding. Die lywige storie van 320+ bladsye word met die maklike uiteensetting vinnig gelees. Alhoewel dit ’n verhaal van worsteling, seerkry, hartseer en klaarblyklik onomkeerbare situasies is, is dit tog ook een waarin hoop seëvier. Dié hoop lê byna altyd binne-in jouself; jy moet net genoeg geloof in jouself hê om dit tot uitvoering te bring.

Met haar debuutskrywe open Corné die dansbaan met seer kwessies, maar toon ook haar karakters wanneer hoop oorwin. Alhoewel die karakters se seer aanvoelbaar is en die skaduwees in hul lewens soms self herkenbaar hier binne jouself is, is dit motiverend en opbouend om te weet dat daar altyd uitkoms is. Solank as wat daar ’n wil is, is daar ’n weg; solank iemand hoop vir jou het en in jou glo, is menige situasie volkome oorbrugbaar.

Keira – ’n storie van oorbegin slaag volkome in die genre waarin dit geskryf is en is beslis ’n moet vir ernstiger lesers wat nie net spookasemliefdesverhale wil verslind nie, maar ’n behoefte het aan stimulasie van die dieper denke.

Corné is ’n voltydse finansiële adviseur met haar eie franchise. Sy is ook die skrywer van die reeds genoemde gewilde “Blog van my siel”. Sy woon in Pretoria saam met haar man, hul twee seuns, haar pa, twee katte, vier honde en ’n kokketiel.

The post <em>Keira – ’n storie van oorbegin</em> deur Corné Welman: ’n resensie appeared first on LitNet.

Foto van Madelein Rust: Izak de Vries

Titel: Lam ter slagting          
Skrywer: Madelein Rust
Uitgewer: LAPA
ISBN: 978-0-7993-9007-0 (gedrukte boek)

Wanneer sê 'n resensent 'n boek is briljant geskryf? Heel aan die begin is miskien die beste plek! Met Lam ter slagting – haar vyfde misdaadfiksie – het Rust haar eie grense verskuif.

Ses meisies word in ses maande ontvoer, gemartel, geskend en vermoor, maar die polisie doen niks. Toe raak die baie ryk en bekwame span van Malan en Coetzee Privaatondersoeke, met hul passie teen misdaad, sonder enige leidrade betrokke.

Dit word 'n uiters opdraande stryd teen korrupte polisiepersoneel wat lede is van die fiktiewe en superchristelike Noaggemeente. Die gemeente se lede het 'n eed afgelê om selfs lede wat moordenaars is, te beskerm. Om die kroon te span het die toplede ook, soos die lede van die polisie, lidmaatskap van die Vrymesselaars.

Teen so 'n mengsel en oormag het Renata Malan en Stefan Coetzee en hul kuberkrakers hul hande vol. Vir 'n lang ruk is Migal Vermeulen die enigste leidraad met sy akkurate herskepping van een vermoorde uit klei.

Rust skryf in korterige hoofstukke waarin gebeure mekaar vinnig opvolg. So kom verdagtes na vore, net om weer onskuldig bewys te word, selfdood te pleeg of vermoor te word. Tussendeur is daar ook karakters wat hulself met uiters gewaagde bekentenisse uit die misdaadnes wil wikkel.           

Die skrywer doen ook baie moeite met haar navorsing. So gee sy aan die leser dieper insig in talle faktore – dit word nie net bolangs genoem nie. Lesers kry ook insigte in die psiges van misdadigers.

Tussendeur stoei die vennote Renata en Stefan met hul eie verhouding, wat weer 'n ander aspek van die storie behels. Daar is ook die geheime kommunikasie met George Alfred Hill, Renata se pa wat self elf “regstellende” moorde gepleeg het. Hy voer saam met sy eie netwerk 'n geheime bestaan en wend dit tot Renata se voordeel aan.

En natuurlik beleef die twee vennote ook spanningsvolle oomblikke waarin hul lewens aan 'n draadjie hang.

Dit lyk of sommige uitgewers van misdaadfiksie ook vrede gemaak het met die dikwels rowwe dialoog van karakters. Dit kan baie fyngevoelige lesers dalk ontstel, maar is natuurlik, ongesensor en onaangeplak.

Wat wel ook op die uitgewer se rekening moet kom, is die waarlik patetiese poging tot 'n kaart van die botaniese tuin waar die lyke gevind word. Dit lewer geen bydrae nie en doen net afbreuk aan 'n skitterende boek.

Dit lyk of daar 'n onversadigde honger ontstaan het vir ontspannende en terselfdertyd spannende en oortuigende misdaadverhale. In hierdie genre het Madelein Rust haarself al telkens bewys.

The post <em>Lam ter slagting</em> deur Madelein Rust: ’n resensie appeared first on LitNet.

Author: Karen Jennings
Title: Space inhabited by echoes
Publisher: Holland Park Press
ISBN: 9781907320774

Until the publication of Space inhabited by silence (2018), Karen Jennings had established her reputation as a prose writer, having published her first novel, Finding Soutbek, in 2012. In 2014 her collection of short stories, Away from the dead, appeared; this was followed by an autobiographical novel, Travels with my father, two years later. These titles all appeared under the Holland Park Press imprint, as has this debut poetry collection.

Even before getting to the contents page, readers are given this synopsis of the volume:

Space inhabited by silence is a frank and poignant collection of autobiographical poems that transport the reader across two continents, and the vast internal shifts that accompany love, loss and translocation.

I would have thought this information might be better suited to the back cover. The synopsis is followed by a brief explanation, rather in the style and tone of a student's guide, of the subject matter and themes to be found in each of the volume's four parts. Here is the longest example:

Part II deals with the shocks and adjustments involved in emigrating to a foreign country in order to be with the person you love. After moving from South Africa to Brazil, Jennings describes with great honesty the impact this has on her new marriage and her own heart – significant in this era of migration, when many face these challenges.

I have to say I'm not entirely comfortable with this strategy of pre-empting readers' own responses to the poet's work. I find this preliminary material off-putting and unnecessary. I prefer not to be told what I'm about to read and how I should read it.

Reading Jennings's poems with their central themes of deracination, alienation, and acclimatisation and acculturation immediately brought to mind two poets who had experienced, and written poems about, these situations. The first was Peter Bland as he vacillated between Britain and New Zealand. Such intercontinental shuttling may be arduous and demanding in many ways, but they also produce subtle insights about getting adjusted to new environments, new social systems and norms, as well as other languages. For example, here are the opening lines of his poem "Advice to immigrants" from his 1990 collection, Paper boats:

For the rest of your life
there'll be two sets of voices –
those in the street
and those in your head.
When they meet
you'll be “at home”.

But questions remain: What if those "two sets of voices" never meet? Where would you be then? Is a perpetual sense of uprootedness the worst outcome, with chronic homesickness the least of one's worries?

Bringing these themes closer to home, I remembered reviewing Alan Finlay's That kind of door (Deep South Press) recently. He lives between South Africa and Argentina, a difficult and emotionally taxing existence, especially when children are involved. His volume begins in medias res, his bicontinental life already a reality. Jennings begins with poems about earlier love and its failure before moving on to the relationship that took her from South Africa to Brazil.

Moving elsewhere in the world, and becoming strangers, most folks have the well-meant intention of settling down and doing the best they can to become assimilated into their new environment, often by acquiring – or trying to acquire – some level of fluency in a foreign language. For Bland, moving between two English-speaking countries presented few problems in terms of language at least. But for Finlay and Jennings, acquiring Spanish or Portuguese was easier said than done, an early barrier to fitting into a new environment, of being "at home".

In "We came to stay" Jennings admits (31):

But I didn't do as well
as expected.
Not with change,
the shared house,
a new language.

The poet discovers many things foreign to her. There are "ants everywhere" (50), riders wearing "cowboy hats,/ checked shirts, boots" (51), in a country where "There are no/ seasons. Only light and dark, hot and wet" (56). One empathises with the poet's desperate homesickness, given the extent of the strangeness, the newness around her, and the deep-seated need to assuage that longing. This is the final section of ''Let me go'' (45):

Let me go, please,
let me return
to the places of my birth, to my
childhood, and more.
The streets in which I lived and
the gardens where they're scattered, all
my family but me.
Where they've mingled inexactly, taken up
by foliage in various degrees,
those straggling whispers pruned
to silence by my absence,
by my failure to come home.

This is Jennings at her most convincing, her writing nuanced with emotional overlays of nostalgia, loss, guilt, and desperation.

At the same time, the poet can produce a sharp-edged brusqueness when appropriate, as we can see in the two poems about her grandfather. The first of these opens with this line: "He isn't anything to me." The next three lines, which round out the opening section, are no less ingenuous:

A name, a photograph,
a memory of a pink shirt, though
that could easily be someone else.

The reason behind this rather austere attitude towards the poet's grandfather is expressed compactly in the last line of the second poem about him: "the coward's shameful bounty". I shall not reveal the events by which the old man acquired this harsh label, but they are both moving and disturbing.

Jennings has a sharp eye for description too, as can be seen in this extract from "The distance" (24):

            Each morning the land is a
stretch of brown that cracks dryly as the heat
grows. The sky is large and wide, filling all
corners, and in the distance, a
suggestion of nothing more. Nothing
beyond dust and heat.

I'm sure that for every South African reader these words will bring to mind an image of his or her own particular fragment of the African landscape and all that it means.

While one cannot question the poems' contents with their emotional authenticity and honesty, one might have some concerns about the poet's technical skills, beginning with her use of form. Although she has included a couple of sonnets, generally speaking she uses "free verse". This much-used (and misused) form predominates in contemporary South African poetry in English, despite its numerous technical challenges. Which brings me back to the lines above.

It is a given in the craft of making poems that the last word of each line is so positioned because the end of a line is a place of stress and momentary pause, the end often replacing the use or overuse of punctuation. With this in mind, one might well ask why the poet would opt to stress "a", an indefinite article, rather than key parts of speech – "the land" and "the distance", for example – both of which carry substantial meaning. And why would one want to emphasise an indefinite article twice?

A similar shortcoming may be found in the sonnet "Morning alone" (17), in which the poet opts for the Shakespearean form, complete with decasyllabic lines:

You are asleep, the door closed against noise.
Though I cannot see you, I imagine
the rough curl of your hair in sleep, the poise
of lip upon lip, your slow breathing in.

There is no end to sleep it seems, as
though all the world were no more than a task
already complete. It has no value
left, a shallow thing now, an empty cask.

Yet, I sit and wait for when at last
you choose to emerge, tall and frowning, a
warm pillar of morning breath still bound fast
to sleep, set firm against the aging day.

But for me there is no day until you
wake, despite the fading light, the hours few.

The question arises: Why adhere to the traditional rhyme scheme except for line 7, where the word, "value" rhymes only with the words "you" and "few" at the end of lines 13 and 14 respectively? Without a structural purpose to link this deviation in the seventh line to the final two lines, it is difficult to justify its use.

Line 10 ends with "a", which would have to be pronounced "ay" rather than "uh" if it is to rhyme with "day". While one might well argue that the poet is using an eye rhyme here, one still has to ask why a poet would want to place the end-of-line stress on either "as" (line 5) or "a" (line 10). These are not the sort of shortcomings one would expect, even in a debut volume. But perhaps these matters can be explained, albeit speculatively, by the possibility that for a prose writer the right-hand margin is, generally speaking, of less import than it is for a poet.

And there are a number of examples of clumsy phrasing one would expect an editor or proofreader to have picked up and rectified before publication. Here are some examples.

From "Nella" (15, lines 9–11):

Yet mostly we avoided them [pupils]

stood under a large tree
noisy with crisp packets

From "Theft" (41, lines 4–7):

Past the man
who hacks open
green coconuts
in a t-shirt and cap

From "Toucan" (54, lines 5–7):

where it shat waterly
the melon we'd thrown out.

Doleful was its cry.

From "Friendship" (70, lines 11–14, especially line 14):

What is this anchor that rests
inside me, dragging me into solitude?
This callous insularity that weighs
me out apart?

Despite flaws in Jennings's poetic technique, the subject matter and the intimacy of her perspective results in insightful, sensitive and forthright poems.

The post <em>Space inhabited by echoes</em> by Karen Jennings: a review appeared first on LitNet.

Hier is PEN Afrikaans se oorsig van Afrikaanse resensies wat in September 2018 verskyn het en digitaal beskikbaar is. Daar is ook skakels na boekbesprekings of -gesprekke en voorlesings wat op die radio of TV uitgesaai is.

Boeke24

Die volgende resensies en boekverwante artikels het gedurende September in die Afrikaanse dagblaaie verskyn – onder redaksie van Laetitia Pople, die nasionale kuns- en vermaakredakteur, en Jo Prins, nasionale boekeredakteur:

3 September

Boekeblad: Odendaal se verse ’n baken van hoop vir SA
Jaco Barnard-Naudé resenseer Asof geen berge ooit hier gewoon het nie deur Pieter Odendaal

Boekeblad: ’n Geboer met verbeelding
Schalk Scoombie resenseer Die daggaboer deur Jean-Pierre de Kock

Nuus/Kuns: Elsa Joubert dankbaar vir ATKV

4 September

Nuus/Kuns: Erskine vlieg 2 keer met sy Veertjies

5 September

Kuns/Nuus: Bezuidenhout lewer Van Wyk Louw-lesing by UJ

6 September

Kuns/Nuus: 'Hoeveel skrywers het hy nie ontdek nie!'
Joan Hambidge skryf oor Danie van Niekerk

7 September

Kuns/Nuus: Kuier saam met Etienne van Heerden by Olive Schreiner

8 September

Kuns/Nuus: Skrywers kyk op Open Book na die verlede

9 September

Kuns/Nuus: Szczurek oorweeg prys ter ere van Brink

10 September

Boekeblad: Venter verken die kontoere van onheil
Schalk Schoombie resenseer Sondag deur Irma Venter

Boekeblad: Die liefde sonder die soet en die stroop
JB Roux resenseer Veldiep deur Fanie Viljoen

Boekeblad: Ontstellende boek oor mens se verraad ná geld en bloed
Charles Smith resenseer Plunderwoestyn deur Christiaan Bakkes

14 September

Kunsblad/Nuus: Vertaling bied nuwe perspektief, sê Krog

16 September

Kuns/Nuus: Fees vir Afrikaans in Amsterdam gehou

17 September

Boekeblad: Digter kyk uit vreemde terug na geboorteland
Joan Hambidge resenseer Olga Kirsch, ’n Lewe in gedigte deur Egonne Roth

Boekevat-rubriek deur Charl-Pierre Naudé
Miskien moet Julius Malema sê dankie, boere

Kunsblad/Nuus: Joernalis debuteer met bundel

21 September

Stemme/Profiel: Murray La Vita in gesprek met Pieter van Zyl oor sy boek Gert & Joey. ‘Ek dink die witkoppies is dood’

22 September

Kunsblad/Nuus: Naudé, Joubert, Taljaard wen kykNET-Rapport-boekpryse

Kuns/Nuus: PG se nalatenskap Bloemfontein toe – laaste selfie en al

24 September

Nuus/Kuns: Martie flankeer met woorde

27 September

Kuns/Nuus: ‘Baie lae’ aan Pat Stamatélos se nuwe roman

28 September

Stemme/Profiel: Ton Vosloo, die ‘vader van Naspers’
Murray La Vita-profiel met Vosloo ná die publikasie van sy boek Oor grense

29 September

Nuus: ’n ‘Ton van ’n man’ deel sy herinneringe

30 September

Kuns/Nuus: Afrikaans kraai koning op SALA-kortlys

Die Groot Ontbyt

Leonie van Rensburg het in September die volgende boeke op kykNET se ontbyt-TV-program bespreek:

4 September

• Reënboogrant Maats Omnibus 1 en 2 deur Maritha Snyman
• Reënboogrant Tieners Omnibus 1 en 2 deur Louise van Niekerk
• Stalmaats Omnibus deur Lize Roux
• Die SSS-reeks: Selfone, skelms en sjokolade en SMS’e, skurke en spinnekoppe en Sepiesterre, sokkies en skobbejakke deur Nerine Ahlers en Alet Steenkamp
• Zackie Mostert Omnibus deur Jaco Jacobs
• Agent Snoet 5 in 1 deur Francois Bloemhof
• Gevaarlike lopies en Duskant die looplyn deur Jaco Jacobs

11 September

• Liefdegroete, Grootseun deur Barend Vos
• Deur water en vuur deur Karin Combrinck
• Genade vir gister deur Irene Hannon

 18 September

• Al wat oorbly deur Santie van der Merwe
• Sondag deur Irma Venter
• Oor grense deur Ton Vosloo

 25 September

• Retoer: Pretoria – Provence deur Marita van der Vyver
• Hans-Nazi’s deur Philip Kerr
• Blasjan en die blou kitaar deur Koos Kombuis

Bibi se boekrak

In hierdie kykNET-webreeks gee bekroonde digter en boekwurm Bibi Slippers nuus en aanbevelings wat met boeke te doen het. Sy gesels ook met mede-lesers.

Die volgende episodes is in September vrygestel:

6 September

Bibi bespreek Wat het geword van Dinsdag? deur Tinus Horn, en gesels oor haar ervaring van oudioboeke.

13 September

Bibi bespreek asof geen berge ooit hier gewoon het nie deur Pieter Odendaal en Odendaal lees ’n gedig voor.

20 September

Bibi bespreek Sondag deur Irma Venter en praat ook met die skrywer.

27 September

Bibi bespreek Alettie van den Heever se debuutroman Stof en praat ook met die skrywer. 

LitNet

Die volgende Afrikaanse resensies en skrywersonderhoude het in September op LitNet verskyn:

Keira – ’n storie van oorbegin deur Corné Welman: ’n resensie Yolanda Wessels Resensies 2018-09-25 "Corné slaag daarin om diep te delf in die mens se hart, emosies en psige en sal beslis elke leser se hartsnare roer. Elkeen van ons kan op die een of ander manier identifiseer met ’n karakter, situasie of gebeurtenis in dié boek."

Laatoes. Kykweer van ’n kanniedood-koerantman deur Hennie van Deventer: ’n FMR-resensie Danie Botha Resensies 2018-09-25 "Die boek is ideaal vir ’n gewag van allerlei aard of om te lees waar jy ook al mag reis. Die prosa en meestal speelse verse is deurgaans maklik verstaanbaar. Hennie laat jou lag, maak jou nostalgies of aangedaan."

Wrok deur Beyers de Vos: ’n resensie Deborah Steinmair Resensies 2018-09-20 "Hoe dit ook al sy, hier is ’n gebore (en opgeleide) skrywer aan die woord en een van wie ons nog heelwat gaan hoor. Dis ’n stadsroman wat sosiale kommentaar lewer; ’n sterk, leesbare debuut wat die leser sal bybly."

Die lucky strike deur Steve Hofmeyr: ’n resensie Maryke Roberts Resensies 2018-09-20 "Nadat ek die eerste twee hoofstukke gelees het, het my hart vinniger geklop. Ek het geweet die storie is boeiend en hou groot belofte in, maar kon nie my vinger lê op wat presies my aangehits om net aan te hou lees nie."

Asof geen berge ooit hier gewoon het nie deur Pieter Odendaal: ’n resensie Herschelle Benjamin Resensies 2018-09-20 "Asof geen berge ooit hier gewoon het nie is vol hoop, bepeinsing en die voortdurende digter-in-stryd wat homself nooit losruk van sy land, mense en die toekoms nie. Dis veral gepas noudat die digbundel sy hoop nie net vir lesers in isolasie bied nie, maar vir lesers in gesprek met mekaar."

Klein kook & geniet deur SJA de Villiers en Eunice van den Berg: Al wat ’n kind nodig het om te begin kook! Martjie Malan Resensies 2018-09-18 "Laat die kinders kook met Klein kook & geniet!"

Ter wille van die vaders deur Marzanne Leroux-Van der Boon: ’n boekresensie Helene de Kock Resensies 2018-09-12 "Enige leser wat oor die volwassenheid beskik om ander religieuse standpunte te akkommodeer en te probeer begryp, sal hierdie goedgeskrewe roman geniet."

Studying while black. Race, education and emancipation in South African universities Dewald Koen Resensies 2018-09-11 "Akademici is te bang om openlik kritiek uit te spreek. Almal skuil onder die radar en hoop maar dat die semester sonder enige voorvalle sal verloop. Die feit is dat Suid-Afrikaanse universiteite op ’n spreekwoordelike tydbom sit."

Thomas Mofolo se Chaka: die nuwe Afrikaanse vertaling deur Chris Swanepoel, ’n resensie Barend van der Merwe Resensies 2018-09-11 "Chaka word as een van die belangrikste boeke van sy tyd beskou. Dit is ’n boeiende verhaal wat verdien om herlees te word en die nuwe Afrikaanse vertaling daarvan sal hopelik hierdie belangrike boek aan ’n nuwe geslag lesers blootstel."

Boerekos kry ’n moderne baadjie: ’n resensie van Boerekos with a twist deur Annelien Pienaar Maryke Roberts Resensies 2018-09-10 "Die nuttige inligting voor die verskillende hoofstukke om jou te leer wanneer jy ’n ballonklitser gebruik; of hoekom room skei; wat die verskil tussen flambé en soteer is; of hoe warm jou oond vir watter gereg moet wees, help selfs die onkundigstes onder ons."

Die verlore smoking gun van Bird Island: ’n resensie Jean Oosthuizen Resensies 2018-09-07 "Dit sal net so ’n groot onreg wees om onskuldige mense as pedofiele te brandmerk indien dit leuens is as om die slagoffers se pyn te misken as dit waar sou wees."

Bruistablette vir die lewe deur Susan Coetzer: ’n resensie Yolanda Wessels Resensies 2018-09-06 "Met Bruistablette vir die lewe nooi die geliefde skrywer en motiveringspreker jou saam op ’n geselsreis om hoop te bied aan die moderne vrou en die uitdagings van die lewe. Dit is geskryf met humor, deernis en insig."

’n Brief vir Reina deur Elsa Winckler: ’n resensie Maryke Roberts Resensies 2018-09-06 "As dit ligte vermaak is waarna jy soek, is dit die boek vir jou."

Dowe gode deur Dibi Breytenbach: ’n resensie Org Potgieter Resensies 2018-09-06 "Dowe gode is Breytenbach se vierde misdaadboek en span die kroon. Sy het geen moeite met haar navorsing en haar teks ontsien nie. Dit wys op elke bladsy."

As sy weer kom deur Marlize Hobbs: ’n resensie Deborah Steinmair Resensies 2018-09-04 "Skryf is lyf, skryf is bloederige geboorte, en as jy dit reg doen, is dit morsig. En daar is ’n sekere manier waarop veral vroueskrywers dit reg kan doen."

Spertyd deur Elsa Joubert: ’n lesersindruk Mantie Smith Lesersindrukke 2018-09-04 "Joubert beskryf met patos die 'skimwêreld' waarin die ouerwordende persoon hom/haar al hoe meer bevind: die verwarring, die vergeet van die alledaagse gryp jou aan die hart."

Dowe gode deur Dibi Breytenbach: ’n lesersindruk Irene van Staden Lesersindrukke 2018-09-04 "Die storie van die roman handel oor ’n hele paar sensitiewe en moeisame temas. Breytenbach het dit egter reggekry om op ’n elegante en eerlike manier oor hierdie temas te skryf, wat reg aan die verskeie temas laat geskied."

Opstokers, Fopdossers en Tweegatjakkalse: ’n onderhoud met Herman Lategan Naomi Meyer, Herman Lategan Skrywersonderhoude 2018-09-25 "Afrikaans het ’n groot skatkis van lieflike woorde. Dit is vir my opwindend. Mense? Wat is woorde sonder mense? En wat is mense sonder woorde? Net die groot swart niet. Die donkerte waarvoor ek so bang is."

Video: Tweespoor deur Helena Gunter word bekendgestel Naomi Bruwer Skrywersonderhoude 2018-09-19 Helena Gunter se bundel Tweespoor is Saterdag 8 September in die Drostdy-teater op Stellenbosch bekendgestel. Gerard Scholtz het met haar gesels.

Wrok deur Beyers de Vos: ’n oudio-onderhoud Naomi Meyer, Beyers de Vos Skrywersonderhoude 2018-09-18 Beyers de Vos praat met Naomi Meyer oor Wrok. Luister hier.

Stof deur Alettie van den Heever: ’n onderhoud Naomi Meyer, Alettie van den Heever Skrywersonderhoude 2018-09-11 "Ek weet nie wat ons is nie. Ek is in sekere opsigte grootgemaak om saam met die digtergees te dink dat hierdie wêreld nie ons woning is nie, en al voel ek nog soms so, dink ek nou anders. Baie van die ekologiese ghoeroes wil dit hê dat ons ’n virus is. Ek is nie so seker nie. Hierdie wêreld is ons enigste woning."

Rapport

Die volgende resensies het gedurende September in Rapport, onder redaksie van Johan van Zyl, verskyn:

2 September

Resensie: Jan-Jan Joubert resenseer Brugbouers: Die Reitz-video en die pad na versoening deur Rudi Buys

Resensie: Jean Meiring resenseer Die tragiese saak van Pamina Vermaak deur Annie Klopper

Resensie: Herman Lategan resenseer Bloed, dunner as water: Suid-Afrika se berugste familiemoorde deur Charné Kemp

Resensie: Kay-Ann van Rooyen resenseer Wat het geword van Dinsdag? deur Tinus Horn

9 September

Onderhoud: Herman Lategan gesels met Johan van Zyl oor sy versameling rubrieke, Opstokers, fopdossers en tweegatjakkalse: Stories oor woorde, mense en aanhou beweeg en geraas maak

Resensie: Loftus Marais resenseer Stof deur Alettie van den Heever

Resensie: Riette Rust resenseer Katrienkie: van hawegirl tot lady deur Cara Blake

16 September

Resensie: Theunis Engelbrecht resenseer Ek is Liza Smit deur Liza Smit en Raquel Lewis

Resensie: Anna Kemp resenseer ’n Skerfie glas deur Erika Murray-Theron

Resensie: Bill Nasson resenseer Hel toe en terug: Die Eerste Wêreldoorlog ’n 100 jaar later deur Louis Scott

Resensie: Albertus van Wyk resenseer Melusi’s Everyday Zulu: There is Um’Zulu in All of Us deur Melusi Tshabalala

23 September

Onderhoud: SJ (Fanie) Naudé oor Die derde spoel, wenner van die kykNET-Rapportprys vir fiksie

Onderhoud: Elsa Joubert oor Spertyd, wenner van die kykNET-Rapportprys vir niefiksie

Onderhoud: Gerda Taljaard oor Die laksman se dogter, wenner van die kykNET-Rapportprys vir film

Onderhoud: Nicole Jaekel Strauss oor As in die mond, wenner van die Jan-Rabie-Rapportdebuutprys

30 September

Resensie: Johann Kriegler resenseer Oor grense: ’n Lewe in die media in ’n tyd van verandering deur Ton Vosloo

Resensie: Alfred Schaffer resenseer Asof geen berge ooit hier gewoon het nie deur Pieter Odendaal

Resensie: Joan Hambidge resenseer Asof geen berge ooit hier gewoon het nie deur Pieter Odendaal

Resensie: Riette Rust resenseer Gert & Joey: Nuwe lig op ’n raaisel van dertig jaar deur Pieter van Zyl

Maroela Media

Die volgende resensies het gedurende September op Maroela Media, onder redaksie van Suné van Heerden, verskyn:

20 September
Swartval deur Martin Steyn
Martin Steyn se Swartval is ’n absoluut boeiende boek, skryf Alexander Mickel.
Lees die resensie.

25 September
Asem deur Jan Vermeulen
Asem is ’n móét-lees-boek vir elke tiener wat insig tot ’n ander wêreld wil hê.
Lees die resensie.

27 September
Beatrix sê: Raak Tunisiese hekel baas deur Beatrix Snyman
Hierdie boek is ’n móét vir elke hekel-entoesias of jy nou ’n ywerige beginner of ’n bedrewe kundige is. Dit is ’n allesomvattende verwysingsgids en perfekte naslaanbron wat jou leer hoe om dié gewilde hekeltegniek baas te raak.
Lees die resensie

Skrywers en boeke (RSG)

Potgooie van die volgende boekgesprekke, wat gedurende September op RSG uitgesaai is, kan afgelaai word by: http://www.rsg.co.za/potgooi-soek.asp?ProgramID=270

Woensdag 5 September

’n Leesprojek met honde as "terapeute" is onlangs deur die ATKV bekroon. Ilse Salzwedel gesels met dr. Marieanna le Roux oor Pets As Therapy se Lees-Ukufunda-Read-program. Ilse gesels ook met Jo Nel oor sy debuutroman Die hond wat ophou blaf het. Francois Lötter vertel meer oor die Tuin van Digters se program op 14 en 15 September in Wellington. Johan Myburg gesels oor die benoemings vir die alternatiewe Nobelprys, en ’n televisiereeks oor Elena Ferrante se Neopolitaanse romans wat onlangs bekendgestel is.

Woensdag 12 September

Ilse Salzwedel gesels met Maya Fowler oor haar nuwe roman, Patagonië. Dis gedeeltelik gebaseer op ’n interessante stuk van die Suid-Afrikaanse geskiedenis, naamlik ’n groep Afrikaanse boere wat na Argentinië gevlug het om die Anglo-Boereoorlog te vermy. Vir haar navorsing het Maya onder meer Patagonië besoek en met van die Afrikaanssprekende Argentyne gepraat. In sy bydrae oor die internasionale letterkunde gesels Johan Myburg onder meer oor Belinda Bauer se benoeming vir die Manbookerprys.

Woensdag 19 September

Die verdwyning van ses tienermeisies 30 jaar gelede in en om Pretoria bly een van die grootste onopgeloste misdaadraaisels in die Suid-Afrikaanse geskiedenis. Ilse Salzwedel gesels met Pieter van Zyl oor sy nuwe boek, Gert en Joey: Nuwe lig op ’n raaisel van dertig jaar. Johan Myburg gesels in sy bydrae onder meer oor podium-poësie.

Woensdag 26 September

Qarnita Loxton gesels met Ilse Salzwedel oor haar hoog aangeskrewe debuutroman Being Kari en die opvolg, Being Lily, wat pas verskyn het. Hoor wat het die beoordelaars gedink van die wenners van die KykNET/Rapport-boekpryse wat verlede week aangekondig is. Kinderboekresensent Louise Viljoen vertel van ’n paar oulike boeke vir jong lesertjies. In Johan Myburg se internasionale letterkunde insetsel is daar onder meer inligting oor die Amerikaanse digter Danez Smith.

Vers en klank (RSG)

Potgooie van die poësievoorlesings, wat gedurende September op RSG uitgesaai is, kan afgelaai word by: http://www.rsg.co.za/potgooi-soek.asp?ProgramID=102

Dinsdag 4 September

Johann Nel lees liefdesverse deur mansdigters.

Dinsdag 11 September

Juanita Swanepoel lees haar gunsteling gedigte uit die bundel Die gewildste Afrikaanse gedigte.

Dinsdag 18 September

Johann Nel lees vrolike verse.

Dinsdag 25 September

Iemand het haar tereg beskryf as ’n “national treasure”. Die voormalige aanbieder van Vers en Klank, Margot Luyt, lees haar aller-, aller-, allerbeste gedigte voor van onder andere DJ Opperman, NP van Wyk Louw en Elisabeth Eybers.

Woorde wat weeg

Joan Hambidge se blog, Woorde wat weeg, is ’n webtuiste waar dié digter-literator sowel gedigte as boekbesprekings, rubrieke en gedagtes rondom die letterkunde versamel en aanbied: http://joanhambidge.blogspot.co.za/

In September het Hambidge die volgende resensie vir Fine Music Radio gelewer:
Doodmenslik deur WL van der Merwe 

Versindaba

Op hierdie webblad wat gewy word aan die Afrikaanse digkuns en gesprek rondom die poësie, vind besoekers al die mees onlangse resensies en onderhoude in die regterkantste kiesbalk. In dié kiesbalk is ook skakels na nuwe gedigte en blogs oor die poësie.

In September het die volgende skrywersonderhoud verskyn:

WL van der Merwe gesels met René Bohnen oor sy debuutbundel, Doodmenslik

Vrouekeur

Willie Burger het gedurende September die volgende resensies en rubrieke gelewer: 

2 September

Kies ’n boek: Enlightenment Now

9 September

Ken jou storie: Aanhangersfiksie

15 September

Ken jou storie: Kulturele toe-eiening

22 September

Kies ’n boek: Die seuns van Bird Island

29 September

Kies ’n boek: Die Lucky Strike en Bloed, dunner as water

The post Afrikaanse resensies en boekgesprekke in September 2018 appeared first on LitNet.

Ankers vir vandag
Skrywer: Nadine Blom
Uitgewer: Lux Verbi
ISBN: 978-0-7963-2077-3

Die bekende sangeres Nadine Blom ken kollig en applous, maar ook die donkerte van kritiek, onreg, jaloesie, verontregting.

In Ankers vir vandag deel sy sommige van hierdie persoonlike ervarings, asook insigte wat sy deur swaarkry verwerf het. Sy skryf eerlik en onopgesmuk. Haar getuienis en deurleefde woorde versterk die boek se geloofwaardigheid.

Ankers vir vandag laat die klem op twee soorte ankers val: dié wat ’n mens daarvan weerhou om geestelik te kan groei en ander wat jou stewig vashou wanneer die lewe se storms woed. Elke geloofsanker wys heen na God, die vaste anker wat onwankelbaar en ewig is.

In haar inleiding sit sy haar drie temas duidelik uiteen: God se onwrikbare liefde vir sy kinders; ankers wat losgelaat moet word; ankers waaraan gelowiges in gehoorsaamheid moet vashou.

In die eerste afdeling, “Vashou-ankers”, waarsku die skrywer teen ankers waaraan ’n mens verkeerdelik vasklou, byvoorbeeld vrees, teleurstelling, bitterheid, verwerping, wraak. ’n Mens reken dat die emosies wat hiermee gepaard gaan, geregverdig is, maar dit rem jou terug en beperk geestelike groei. Sy benadruk die feit dat hierdie ankers tyd neem om te lig, omdat ’n mens se eie persepsies moet verander. Eers dán kan die Heilige Gees met sy genesingskrag die plek van dié ankers inneem.

Die skrywer besef dat die loslaat van ankers nie ’n eenmalige proses is nie. Sy gee dwarsdeur die boek riglyne oor hoe om ankers wat jou aftrek, te lig. Vir my is dit ’n pluspunt dat sy nie kitsantwoorde probeer verskaf nie.

Teenoor die ankers wat losgelaat moet word, stel Blom die stewige ankers wat keer dat die storms jou oorweldig.

Die afdeling “Vashou-ankers” bied ’n omvattende verskeidenheid ankers waaraan ’n gelowige daagliks kan vashou. Geloof. God se krag. God se wil. Woorde wat lewe. Stilwees. Vergifnis. Wysheid. Gebed.

Die hoofstukke is netjies en logies uiteengesit. Elke hoofstuk word aan ’n bepaalde geloofsanker gewy. Dit word gerugsteun deur ’n aantal Skrifgedeeltes en ’n gebed aan die einde van die hoofstuk.

Die gebede getuig van ’n innige, persoonlike verhouding met die Here. Die gebed op bl 19 ontroer: “Ek besef dat U nie ’n mens is nie. U is almagtig, alleswetend en alomteenwoordig. Gee my tog goddelike kennis, wysheid en insig sodat ek in donker tye nie in U twyfel nie, maar eerder onthou hoe U my gedra het. Ek het U lief. Amen.”

Die skrywer se taalgebruik is sober. Haar formulering is duidelik en beheers. Dit is egter tog jammer dat sy hier en daar ’n Engelse woord of uitdrukking gebruik waarvoor daar ’n geskikte Afrikaanse eweknie is. Op bl 69 kon “faith in action” gewoon “geloof in aksie” gewees het, sonder dat die seggingskrag ingeboet word. Dieselfde geld vir “musical” wat in plaas van die mooi Afrikaanse woord “musiekblyspel” gebruik word.

Op ’n paar plekke in die teks is die metafore nie weldeurdag nie. In die hoofstuk “Drie lewenspilare”, wat oor geloof, hoop en liefde handel, skryf Blom (bl 152): “Hou vas aan hierdie ankers [geloof, hoop en liefde] in jou lewe.”

Ten spyte van hierdie skryfjakkalsies oortuig Ankers vir vandag. Dis ’n boek wat met vrug gelees en herlees kan word.

The post <em>Ankers vir vandag</em> deur Nadine Blom: ’n resensie appeared first on LitNet.

Skadujagter
Dihanna Taute
Uitgewer: Human & Rousseau
ISBN: 9780798177290

Hierdie nuwe boek van Dihanna Taute verskil radikaal van haar vorige werke uit die Lehandi-reeks met titels soos Ek en Prins Donkerkuif (2016). Dit wil voorkom asof dié lekker ligte liefdesintriges blote vingeroefeninge vir Skadujagter was, want met hierdie ene laat sy die leser winduit, poegaai. Skadujagter herinner aan die briljante Pleisters vir die dooies deur Fanie Viljoen, waar geestesversteurings by jong volwassenes ter sprake kom. Dit is ’n sogenaamde oorgangsroman, ’n werk tussen die jeugverhaal en volwassene-fiksie.

Heibrandt Fouché is 17 jaar oud en in matriek. Die leser kom egter gou agter dat hy nie in ’n gewone skool is nie. Vroeg reeds word daar verwys na ongewone goed soos swartgeklede, streng wagte wat oral rondstaan en pille wat uitgedeel word aan skoliere wat in rye staan en wag. Heibrandt se gedagtegang spreek ook boekdele met monoloë soos “skool is ’n tronk” en “Ek sweer, hierdie plek is die pits. Almal maak of hulle flippen mal is”; en dan is daar die newekarakter James, wat oral opduik en suspisieuse “good stuff” aanbied. Heibrandt spreek telkens sy begeerte uit om uit sy omgewing te ontsnap: “Ek moet eerder wegkom van hierdie plek”, want hy voel soos ’n gevangene.

Die verhaaltempo is snel en die leser het ’n sitplekgordel nodig om by te hou. Dit is moeilik om te bepaal wat is werklikheid en wat is verbeelding of selfs hallusinasie. In hierdie sielkundige riller word dit egter reeds van die proloog af duidelik dat Heibrandt ’n getraumatiseerde siel is. Daar is verwysings na ’n afwesige pa, wat boonop ’n dwelmverslaafde was. Daar is Heibrandt se ma, Cynthia, wie se dood waarskynlik die sneller was vir sy versteuring wat die stemme in sy kop losgelaat het.

Die verhaalgebeure, alhoewel ’n verstrengeling van realiteit en surrealiteit, vertel van ’n uiters verwarde, angsbevange en siek jong man. Hy voel dood en leweloos en gaan in sy verbeeldingsvlugte dikwels terug na die dorre, stowwerige wêreld van die begraafplaas waar sy ma begrawe lê. Heibrandt noem dit Cowboy Country. Tog is dit ook hier waar sy demone hom op hulle felste konfronteer. Dié monster (chimera) het “verskillende gesigte”. Soms is dit ’n arend, soms die monsterman met die swart mantel, soms ’n kat met rooi oë. Hoe dit ook al sy, Heibrandt baklei teen ’n oormag.

Ook die stemme in sy kop is soms dié van sy ma (wat smeek dat hy haar moet help), soms dié van sy ouma (wat troos, maar wat ook vermaan en gospelliedjies sing). Soms is dit Shane, die dokter/psigiater, en soms is dit die dominee met sy rasperstem en sy tekste uit die Bybel. Meestal is hierdie monster egter in homself, ’n soort boosheid, “’n donkerte [wat] deur my lyf trek” en wat hom gewelddadig maak, hom wil laat moor. Dit is ’n kant van hom wat selfs sy ouma vrees: “Sy’s bang vir jou, brand dit in my kop.”

Heibrandt het ’n obsessie met Shane. Hy sien hom oral, vrees hom en beplan selfs om hom dood te maak. Ook die leser word deur hierdie newekarakter gefnuik. Waar pas hy in? Is hy (en ook James) daar om te help of is hy besig met sy eie bose plan om die inwoners bedwelmd te hou? Is Heibrandt se vrees en woede jeens hierdie man geregverdig? Dit is duidelik dat Heibrandt gereeld medikasie ontvang, hetsy pille of inspuitings. Die leser wonder egter voortdurend of dit daar is om te help en of dit ’n rol speel in die hoofkarakter se haglike situasie. Is dit medikasie of is dit dwelms of is dit dalk een en dieselfde ding?

Intense skuldgevoelens bring verdere teistering: “Ek voel die skuldgevoel in my maag brand.” Heibrandt voel verantwoordelik. Hy reken hy kon meer gedoen het om sy ma te red, selfs ander sterftes te keer, soos dié van ’n medeskolier, Thinus, en die dogtertjie wat verdrink het. Verder leef hy met die immer teenwoordige vrees dat sy ouma, by wie hy na sy ma se dood gaan bly het, ook iets sal oorkom.

Heibrandt haat sy pa. Hy neem hom kwalik dat hy gedros het met sy seun se geboorte, dat hy ’n dwelmslaaf was en dat hy net nooit die afgelope 17 jaar daar was vir Heibrandt nie. Hy verwyt selfs sy pa vir sy eie afhanklikheid van pille/medikasie: “Wat ek eintlik die meeste haat is dat die appel nie ver van die boom gerol het nie. Ek het vervloekte gene.” Tog is dit asof hy na sy pa smag, dat hy hom wel in sy lewe soek en dat hy so half hoop die man met die swart baadjie en die blink sneakers is wel sy pa.

Teen die einde word die leser met Heibrandt se selfdoodpoging gekonfronteer en kry sy toestand ’n naam: “schizoaffective disorder”. By nadere ondersoek blyk dit dat hierdie psigiese versteuring gekenmerk word deur ’n kombinasie van psigotiese simptome soos delusie, hallusinasies, depressie, gevoelens van intense hartseer en hopeloosheid, asook redelose vrese en skuldgevoelens. Tydperke van maniese gemoedstoestande kom voor, eiewaarde word bevraagteken en selfdoodgedrag manifesteer. Dit is onseker wat hierdie tipe wanfunksionering veroorsaak, maar traumatiese gebeure kan dit aktiveer, en hierdie gebeure in Heibrandt se lewe is waarskynlik die dood van sy ma en die feit dat hy as jong seuntjie op sy ma met haar gesnyde polse afgekom het.

Die geweldige impak wat Heibrandt se ma se dood op hom gehad het, word beklemtoon deur ’n interessante tegniek van die skrywer. Telkens, in elke hoofstuktitel, word ’n letter vetgedruk. Wanneer hierdie letters saamgevoeg word, word ’n verskuilde boodskap aan die leser duidelik. Die hoofoorsaak van Heibrandt se situasie word ontmasker. Heel aan die einde van die boek, na die epiloog, word die lirieke van Skadujagter (die “band”) se lied ook bekendgemaak. Dit vertel die tragiese verhaal van ’n intens verwarde en getraumatiseerde jong man se stryd met chimera, die “monster in jou kop”.

Tog is daar uiteindelik ook ’n boodskap van hoop in hierdie verhaal. Heibrandt besef uiteindelik dat daar mense is wat hom liefhet, wat hom wil help: “Maar die man wat daar onder langs die ouvrou loop, is my pa! Ek weet dit of ek raai dit of ek wens dit!” Daar is ook die rooikop Lisa op wie hy verlief is en wat bereid is om saam met hom te stap: “Kom ek help jou.” Saamgevat in die lirieke van Skadujagter lê ’n antwoord vir Heibrandt, maar ook vir die leser. En dit is hierdie antwoord wat hoop bring:

Probeer aanbeweeg, try eerder vergewe.
Voor die meester jou analyse,
doen dit self en vat hom by surprise.
Familie, friends en vyande,
help jouself, neem hulle hande.

Die sielkundige riller spreek tot lesers se soeke na donker, spannende storielyne en verhaalgebeure. Dit is ’n groeiende tendens ook in die jongvolwassene-lesersmark en een wat nog onderontgin is in Afrikaans. Te midde van ’n suksesvolle riller staan ’n gekwelde, verwarde en onbetroubare verteller, en ’n dramatiese keerpunt is dikwels deel van ’n slottoneel. Hierdie genre het uiteraard ’n fassinerende uitwerking op die leser. Dit bied egter ook ’n geleentheid aan jong lesers om, in ’n veilige ruimte, bestaande konflikte en vrese te konfronteer. Dit is broodnodig in ’n tyd waarin geweld in skole, dwelmmisbruik en ander sosiale kwessies ’n werklikheid in die lewens van die jeug is.

Skadujagter is ’n aangrypende verhaal wat die skrywer met intense deernis, maar ook met hope insae, deel. Sy skryf vernuftig en behendig, met ’n styl en aanslag wat by die jong volwassene aanklank sal vind. Die tempo is verbysterend, soos wat van ’n spanningsverhaal verwag word, en die tema is, alhoewel onthutsend, relevant en gepas. Taute kry dit reg om diep in die psige van ’n uiters gekwelde karakter te klim en die leser by ’n sielkundige wipwarit te betrek. Dit is egter dalk ook juis hierdie spronge in tyd en in realiteit wat lesers mag verwar, wat dit moeilik kan maak om kop of stert van die verhaal uit te maak. Dat dit egter ’n uitstekende oorgangsverhaal is, is vir seker, een wat lesers van alle ouderdomme mag geniet.

The post <i>Skadujagter</i> deur Dihanna Taute: ’n resensie appeared first on LitNet.

The inside-out man
Fred Strydom
Publisher: Penguin Random House
ISBN: 9781415209561

Fred Strydom’s The inside-out man, nominated for the University of Johannesburg (UJ) Main Prize for South African Writing in 2018, is a Salvador Dali meets Quentin Tarantino mind twister. Perspectives somersault from all directions, and the many storylines spin vertiginously. Yet, there is nothing unfathomable about Strydom’s chronicle. The story unfolds in a surprisingly coherent way, the dialogue filled with wacky nihilistic quips.

Bentley “Bent” Croud, an accomplished jazz pianist, is eking out a meagre existence, living only for the moments when he can lose himself in his music. These opportunities only come when he is performing three nights a week in some of the city’s more seedy establishments. After a performance one night, he receives an unexpected offer from a wealthy patron, and before long gets drawn deeper and deeper into a quicksand of incidents. Is Bent a modern-day Van Hunks, who inadvertently made a deal with the devil? Who will win this time?

In the first part of the novel, one cannot shake the feeling of a sinister presence, a puppeteer watching, waiting to reveal itself, flashing and snapping its teeth behind the scenes. Yet, the story remains unpredictable throughout, and the narrative has the hallucinatory quality of “life is but a fever dream”. Somewhere towards the middle, the narrative shifts. One is no longer sure which character is complicit and which not. Even the hapless Bent, whom the reader warms to initially, sours somewhat.

Fred Strydom | Photo: Joanne Olivier

Strydom paints a pulp fiction South African city, combining its mercurial weather patterns with illusory imagery and a disarray of unusual characters. The story conjures up memories of the devil and the eponymous Van Hunks smoking on Table Mountain. There is even a popular waterhole called Van Hunks that features in the story. Ghoulish symbolism abounds. A student turns demonic in a pub. A shape-shifter metamorphoses. Warping walls, macabre paintings, flesh, tongues and many variations of teeth, all set in haunting surrealism.

Through the author’s dexterity of storytelling and astute turn of phrase, each sentence becomes its own canvas, and yet the storylines blend effortlessly. The inside-out man cannot be typified as a dystopian psychological thriller alone. It contains existential reflections that leave one in a state of introspection long after the finish line, a decidedly disconcerting place. This novel is not to be missed if you enjoy a truly South African story with fangs.

(This is Fred Strydom’s second novel. His debut is the dystopian novel, The raft.)

The post <i>The inside-out man</i> by Fred Strydom: reader impression appeared first on LitNet.

Opstokers, fopdossers en tweegatjakkalse: Stories or woorde, mense en aanhou beweeg en geraas maak
Herman Lategan
Penguin Random House
ISBN: 9781776091607

 Tel hierdie boek op en kry koers na ’n woordkoninkryk.

Die eerste indruk van hierdie bundel essays was: “O asseblief, tog nie so ’n buiteblad nie!” Ek wou amper die woord “kitsch” gebruik. Toe stap ek by ’n winkelvenster verby en winkend, wel, tartend, lok die buiteblad bo al die ander heelwat stemmiger buiteblaaie nadere ondersoek. Is die blonde vrou op die blad ’n aktrise? ’n Lorelei? ’n Gesellin – of dalk ’n hoer? Met Herman Lategan se kenmerkende bril?

Maak die boek oop en nou ja, daar val Alice behoorlik die wonderwêreldgat in. Om Lategan se “prosa” te takseer is soos om ’n woer-woer te probeer stop. Satire, hartroerendheid, hartstog, spot, ironie en medemenslikheid dryf die leser van bladsy tot bladsy. Gaandeweg kom besinning. Lees stukkie vir stukkie, slukkie vir slukkie. Proe-proe.

Lategan se besigheid met die lewe is woorde. Hy flankeer, toets, daag en leef in en met woorde. Sy rubriek “Woorde wat wip” in Rapport het tot groot hoogte hierdie versameling byeengebring. Sy modus operandi is om ’n woord ewe ordentlik uit die WAT, of etimologieë, of selfs duistere woordeboeke, aan te haal – en dan te laat waai met assosiasies, verdraaiing, ekstrapolering of soms die doodgewone betekenis.

So lanterfanter die leser deur die towerwoud wat Lategan vol strikke, vol pret en dikwels met deernis skilder. Hy is die essensiële straatflaneur. Soms is hy voyeur, loer deur ’n venster van ’n woonstel in Seepunt. ’n Natgereënde weggooimatras laat hom die geskiedenis van die matras bedink. Hy laat die sieligheid van ou Jode in Seepunt leef; hy sien straatvroue, mislukte musikante en raak innig bevriend met ’n ou, ou Italiaanse toonnaelklipper.

Onder “memento mori” word in afgryslike besonderhede vertel van die oopsny en toewerk van ’n dooie liggaam. Die volgende oomblik vlieg jy met ’n “moffiepropeller” deur ’n taal genaamd gayle. Skaamteloos proprieer gays vrouename in hul geheime taal met mekaar. Wag maar tot die regte Fatimas in hierdie wêreld opstaan teen die gayle vir ’n vet man. En hoe lank gaan polisiemanne dit duld om Priscillas genoem te word? Ek laat dit aan die leser oor om te lees wie of wat ’n Ramona Rottencrotch is. (Ek sal die gays nie aankla van gendermisbruik nie.)

Wat is ’n hondekrap? Dis ’n dans, om hemelsnaam. Lategan ontleen die woord aan die kultuurhistorikus Matilda Burden se optekening van die volksdans (die WAT beskryf dit as ’n dans waar die bewegings van die voete laat dink aan dié van ’n hond wat met sy agterpote die grond agteruitskop).

In Namakwaland, skinder Lategan voort, het die mense ook gepraat van ’n hallelujagesig met jazz-voete.

Lees “skaamhare” om behoorlik lekker geskok te word, en dan intens innig die elegiese “seewier”-essay te lees en dit dan nooit te vergeet nie.

Uiteindelik wil die leser self bestek neem. Watter waarde het hierdie ryk, innemende leesstof? Satirici het immers agendas. Humoriste ook. Lesers van hierdie genres sal natuurlik dadelik aan Rabelais, Jonathan Swift of selfs Spike Milligan, en humoriste soos ons eie Trevor Noah dink. Agter die werklikheid is daar ’n ander werklikheid. Dan kom die vraag: Watter ewigheidswaarde (ekskuus vir die groot woord) het hierdie soort skrywe? Sekerlik dié van die “little history”.

Dis presies waar Lategan se essays (rubrieke of stukke of stukkies) tuishoort. Die toevallige in die groter, dalk wreder, tydsgewrig.

Dis ’n onverwagte bonus by die lekkerlees van hierdie boek met sy bedrieglike buiteblad.

Video: Opstokers, Fopdossers en Tweegatjakkalse word bekendgestel

The post <em>Opstokers, fopdossers en tweegatjakkalse</em> deur Herman Lategan: ’n resensie appeared first on LitNet.

Stroomop
Adeline Radloff
Uitgewer: Queillerie
ISBN: 9780795801747

Die Stroomop-boek is gebaseer op die draaiboek van die Stroomop-film, ’n film wat ek nie besonder baie geniet het nie. Die boek word nie toegelaat om op eie voete te staan nie, maar vorm bloot deel van die bemarking vir die film. Die filmplakkaat as voorblad, die 16 filmfoto’s regdeur die boek en die boodskappies voorin vanaf regisseur Ivan Botha en aktrise DonnaLee Roberts verswelg als.

Radloff volg die narratief (en dialoog) van die film heel getrou. Ek bewonder die bietjie vleis (en waagmoed) wat sy hier en daar bygewerk het, maar sy was einde ten laaste vasgekeer binne ’n stroopsoet en veels te veilige resep waarmee Ivan Botha en DonnaLee Roberts al jare lank werk.

Die teks is te stroperig en dramaties vir my smaak, maar dalk nie vir almal nie. Besluit self aan die hand van die volgende voorbeelde.

Die verwese figuur van ’n klein dogtertjie, haar skraal lyfie vol hulpelose verlange na iemand wat sy nooit eens regtig geken het nie.

Sy probeer haarself regruk, maar die amperse geweld van die verligting klief deur haar skanse …

Sy klem die blomme stywer vas, smyt dit dan in ’n oomblik van rebelse woede met al haar mag teen die muur. Dit tref ’n geraamde sertifikaat … Die sertifikaat tref die grond met ’n harde slag. Die glas breek in ’n duisend skerwe.

Op bl 57 (waar Adri oor haar jongste skryf) verskyn die volgende beskrywings almal op een bladsy: “haar kleintjie”, “klein seuntjie”, “klein seuntjie”, “baba”, “ou kleintjie”.

Die leser word met ’n lepel gevoer. Die inleidende hoofstuk, “Oomblikke”, bevat lewensbelangrike oomblikke in elke karakter se lewe. Die formaat van die paar paragrawe is deurgaans dieselfde. Radloff vat een karakter op ’n slag en beskryf die toneel waarin hulle hul bevind. Dan sê sy:

Tot jy weer kyk
Kyk van naderby
Maar knip weer jou oë
Tot jy weer kyk
Maar kyk weer
Maar knip jou oë vinnig.

Daarna beskryf sy ’n dieper betekenis / ander invalshoek binne dieselfde toneel.

Konsepte word tot vervelens toe herhaal, wat ook aansluit by lesers met ’n lepel voer.

Daar is altyd die laaste druppel wat die emmer laat oorloop. ’n Laaste strooihalm wat die kameel se rug breek. ’n Laaste oomblik wat selfs die sterkste wil laat knak. Vir Lana kom daardie oomblik op ’n gewone oggend, na ’n gewone noodgeval – ’n doodgewone, eintlik alledaagse tragedie vir iemand met ’n werk soos hare. 

Die ry swartgeraamde mediese grade en toekennings is die enigste persoonlike items in Lana se moderne oop-plan-woonstel. Alles anders is duidelik van ’n hoë gehalte – funksioneel, prakties, duursaam – maar ook effens klinies en sonder karakter.

Soos in die film, is dit baie gou duidelik dat Stroomop, die boek, op een sentrale karakter, Lana, fokus. Sy word egter nie toegelaat om jou te wys wie sy is nie. Sy word aan jou beskryf (en opgehemel, as jy kyk na die beskrywing van haar fisieke voorkoms en die hoeveel nabyskote van DonnaLee Roberts in die boek [en film]). Die volgende voorbeelde is net binne die eerste helfte van die boek raakgelees:

Die vrou is sekerlik nog nie eens vyf-en-dertig nie (hoewel dit met Botox deesdae moeilik is om regtig te weet) en absoluut beeldskoon: lang donker hare, goudbruin oë, perfekte gelaatstrekke, fantastiese lyf.

Sy was nog nooit juis een vir hande vashou of trane wegpink nie.

… haar gewone gedissiplineerde manier …

’n Sterk wil en ’n skerp intellek …

Die woonstel van ’n vrou wat nie tyd het vir tierlantyntjies nie. Iemand wat nog altyd op haar loopbaan in plaas van haar leefstyl gefokus was – wat goed weet waarheen sy op pad is en wat sy van die lewe wil hê.

… haar intellek ingespan en voluit gefokus op die nuutste mediese boeke en joernale, vasbeslote om ’n antwoord te vind …

Sy het nog nooit in haar lewe ’n toets gedop nie.

… niemand is beter in haar werk as dokter Lana Marais nie.

Sy bring haar emosies met een diep asemteug onder beheer, haar brein gefokus.

In die geordende, kliniese woonstel …

Die ander karakters bly agterweë. Adri is oorgewig. Vivian oorleef ’n selfmoordpoging. Diona werk te hard. Jy weet nooit hoekom nie.

Stroomop lees boonop op plekke soos ’n hygroman:

… en begin haar soen, sy tong soos ’n lomp oester in haar mond. Dis romanties, probeer Vivian haarself oortuig, toe hy haar optel en bed toe dra.

Vivian voel hoe haar oë rek toe sy nader kom, want selfs die man se kakieklere, swartleerhoed en vol, donker baard kan nie die lyne van daai sterk kaak, reguit neus en breë skouers wegsteek nie.

… Sy oë is net só mooi, en sy voorarms so gespierd, en hy is net so … mánlik.

Die ontknoping (en herknoping) gebeur te maklik. Oor ble 107 en 108 (waar die perspektief heen weer spring tussen karakters) kom al die vrouens een vir een binne ’n paar minute tot nuwe insigte (en val dan maar net weer later terug op ou patrone).

Die boek (en film) se lighartige hantering van ernstige vraagstukke soos PTSD, depressie, poging tot selfmoord, liggaamsbeeld en die rouproses is vir my veral problematies. Ek dink nie ek verklap te veel as ek sê al die karakters is wonderbaarlik genees teen die einde nie. Volgens Stroomop verg dit slegs een avontuurbootrit om al die karakters se jare lange sielkundige probleme op te los.

The post <i>Stroomop</i> deur Adeline Radloff: ’n resensie appeared first on LitNet.