Quantcast
Channel: Resensies - LitNet
Viewing all 1782 articles
Browse latest View live

Die toespraak vir die spreker en die toespraakskrywer deur Daan Prinsloo: ’n resensie

$
0
0

Die toespraak vir die spreker en die toespraakskrywer
Daan Prinsloo
Uitgewer: Protea Boekhuis
ISBN: 9781485309130

Enige persoon wat betrokke is by die kuns van redevoering, hetsy dit as spreker, afrigter of beoordelaar is, is dankbaar vir enige boek wat op die mark verskyn wat daarmee kan help. Daar is veral ’n leemte wat ’n goeie oorkoepelende gids betref vir almal wat by die skryf of lewering van enige toespraak betrokke is.

Daan Prinsloo se Die toespraak vir die spreker en die toespraakskrywer verskyn onlangs as ’n heruitgawe by Protea Boekhuis. In die voorwoord word aangedui dat hierdie publikasie as handleiding bedoel word om almal te help wat toesprake moet beplan en skryf – maak nie saak wie dit uiteindelik gaan lewer nie. Dit skep natuurlik ’n uitdaging aan die skrywer hiervan om aan alle vereistes te kan voldoen vir diegene wat by openbare (en ander aspekte van) redevoering betrokke is; soos dit gestel word: “die volwasse spreker, toespraakskrywers, studente, skoliere en natuurlik derduisende ouers dwarsoor die land wat gereeld by hul kinders se optredes binne en buite die klaskamer betrek word”.

Enige boek wat verskyn wat mense kan help om beter sprekers te word, is welkom. Die vraag is: Wat wil die skrywer hê moet die teikengebruikers met hierdie sogenaamde handleiding doen? Om net oorkoepelend kennis te neem van die skryf en lewering van toesprake? Die skrywer stel dit duidelik in die voorwoord wat die oogmerk is, naamlik “om te help om van ’n amateur of beginner te vorder” om uiteindelik ’n toespraak te lewer “wat as ’n sukses bestempel kan word”. Dit dien voorts as ’n praktiese gids en bevat voorbeelde uit suksesvolle toesprake uit die geskiedenis, asook praktiese wenke.

Die boek is in vyf afdelings verdeel: Die toespraak en kommunikasie; Toespraak, spreker en skrywer; Stof, styl en strategie; Gespesialiseerde aanbiedings; en Toespraaklewering.

Deel een fokus op die konteks waarbinne ’n toespraak geskryf en gelewer word, naamlik as ’n proses van kommunikasie. In hierdie deel bespreek die skrywer die toespraak as kommunikasie, die kuns en vakmanskap van skryfwerk, die gehoor, humor en die toespraak, en struikelblokke by luister en verstaan.

Deel twee se fokus is op aspekte soos die beplanning en voorbereiding van die toespraak, die formulering van die tema en onderwerp, die “anatomie van die toespraak” – met ander woorde, hoe ’n toespraak lyk – en laastens die verhouding tussen die skrywer en die spreker.

In deel drie verskuif die fokus na die meer strategiese aspekte van die toespraak, naamlik navorsing en inligtingstegnologie, die gebruik van hulpmiddels, die verhouding tussen toesprake en die media, en laastens sekere “Moets en moenies”. Hierdie afdeling is baie nuttig en behoort menige aspirantspreker te kan help.

In deel vier ondersoek Prinsloo verskillende soorte toesprake en verskaf breë riglyne en beginsels oor elkeen. Dit is natuurlik onmoontlik om aan elke soort toespraak aandag te skenk, maar die oorkoepelende blik is baie nuttig.

Die laaste afdeling se fokus is op die lewering van die toespraak. Daar word gekyk na die verskillende vrese wat sprekers kan oorkom, die korrekte gebruik van die spreker se stem en liggaam, en die korrekte taalgebruik. Dit is ’n heel nuttige afdeling vir sprekers.

Die boek bevat agterin ’n nuttig registerlys wat dit makliker vir die gebruiker van die boek maak om by belangrike kernaspekte uit te kom, asook ’n bronnelys. Wat egter pla met hierdie bronnelys (en ander aspekte van die boek), is dat meer onlangse bronne oor toesprake in die algemeen en voorbeeldtoesprake ontbreek. Prinsloo bespreek byvoorbeeld in hoofstuk 18 “Debatte en redevoering”. Hy bespreek debatte op bl 123 en verder en verwys na en gebruik as voorbeeld die beoordelaarskaart van die M-Net/Junior Rapportryersbeweging se nasionale debatskompetisie. Dié kompetisie is egter al etlike jare gelede deur die ATKV oorgeneem en bestaan tans uit twee afdelings, naamlik een vir junior en een vir senior hoërskoolleerders wat elkeen ’n ander formaat en beoordeelstaat het. Dit is jammer dat die meer onlangse inligting oor hierdie kompetisie nie in die heruitgawe opgeneem is nie. Net so mis ek verwysings na byvoorbeeld die Britse parlementêre-styl-debat of forumdebatte of selfs die sogenaamde “Dink of sink”-formaat van debatvoering. Nog ’n tekortkoming by openbare redevoering is die verwysings na die ATKV se redenaarskompetisie en die verskillende formate wat daar gebruik word; asook die gebruik van onlangse beoordeelstate by hierdie kompetisie. Baie van die voorbeeldtoesprake, soos dié van Churchill, John F Kennedy en Martin Luther King, is natuurlik nog steeds baie relevant en nuttig, maar meer onlangse voorbeelde kon ook gegee gewees het, byvoorbeeld Steve Jobs se 2005-toespraak en van Barack Obama se toesprake.

As ’n algemene gids en ’n handleiding oor die skryf en lewering van toesprake, slaag Die toespraak vir die spreker en die toespraakskrywer in sy doel en kan as nuttige hulpmiddel gebruik word wat beide teoretiese aspekte en praktiese wenke in een bruikbare gids saamvoeg.

The post <i>Die toespraak vir die spreker en die toespraakskrywer</i> deur Daan Prinsloo: ’n resensie appeared first on LitNet.


Die vyfde Aspoester deur Jan Vermeulen: ’n resensie

$
0
0

Die vyfde Aspoester
Jan Vermeulen
LAPA
ISBN: 9780799387544

Jan Vermeulen is alombekend en -gewild vir sy jeugverhale. So deeglik het hy die genre onder die knie dat hy gereeld toekennings vir sy skryfwerk vir jongmense inpalm. Aan die begin van die jaar het hy LAPA Uitgewers se jeugromankompetisie vir 2017 met Oopmond gewen, nadat hy in 2015 dieselfde kompetisie met Asem gewen het. Dit is maar enkele van die pryse wat pronk op sy indrukwekkende skryf-CV, wat ook ’n internasionale erkennings of twee bevat.

Dit is dan geen wonder dat Vermeulen besluit het om sy net wyer te span en in ander, onbekender waters vis te probeer vang nie. As mens een mark oorwin het, kan jy tog sekerlik probeer om ander lesers ook te wen vir jou saak?

Sy debuut vir volwassenes, Die vyfde Aspoester, verklap reeds met eerste oogopslag dat dit geen kinderverhaal gaan wees nie, maar beslis iets meer sinister. Die woordjie “vermoor” op die voorblad maak dit verder duidelik dat sy mark vir hierdie boek eerder whiskeydrinkers as pienk-melkskommel-genieters is en dat hy moontlik mik om homself op die vinniggroeiende lys van plaaslike misdaadskrywers te posisioneer. Hierdie lys, wat maar skrams was ’n paar jaar gelede, het soos ’n semi-outomatiese wapen in die hand van ’n kroek ontplof en ’n “welbewus-van-die-dreigende-kompetisie” Deon Meyer van sy troon as vetoreghouer van die krimi afgeskiet. Daar is nou misdaadverhale te kies en te keur. Lojale lesers bly lief vir Meyer, maar niemand hoef meer te wag vir Bennie Griessel om sy speurwerk te doen nie. Verslaafdes van die genre kan hulle tande in onder meer Irma Venter, Chris Karsten en Piet Steyn se volronde verhale met ongesond-lekker karakters inslaan. En elke dag word dié lys van interessante karakters en stories langer. Daar is stewige kompetisie vir Meyer, en ek is seker hy is dankbaar daaroor.

Soos met die internasionale mark in die genre baklei die wedyweraars natuurlik nie almal in dieselfde gewigsgroep nie. Ek sal nooit as te nimmer vir Tess Gerritsen met Karin Fossum kan vergelyk nie. Eersgenoemde is doodeenvoudig nie so ’n goeie skrywer of storieverteller soos Fossum nie. Net so sal Val McDermid se karakter dr Tony Hill se veelvlakkigheid my baie meer boei as wat Katy Reichs se dr Tempe Brennan my sou aanspoor om nog een van haar boeke oor forensiese patologie te lees, selfs al is die onderwerp ook hoe fassinerend.

Die vyfde Aspoester is nie vergelykbaar met boeke soos Karsten se grillerige Abel se ontwaking of Venter se Skarlaken nie. Dit is wél ’n baie goeie begin vir ’n skrywer wat vir die eerste maal in die bokskryt klim en sy hand aan bloed en derms waag. En bloed en derms is daar meer as genoeg van. ’n Reeksmoordenaar is op hol en die teiken is mooi, jong meisies. Die aangeskrewe profiler, dr Olaf Demeyer (is die skrywer onbewus van die baie bekende strafregprokureur met dieselfde naam, of was dit aspris?) word deur die polisie ingespan om te help. Later blyk dit dat sy eie dogter ’n moontlike teiken van die reeksmoordenaar kan word. Die moorde word gepleeg tydens die veldtog van 16 dae van aktivisme teen geweld teen vroue en kinders, en temas soos pedofilie en gesinsgeweld word ingespan om die grilfaktor en die spanning te verhoog. Maar hoewel al die elemente van ’n goeie krimi teenwoordig is, is die moordenaar net té onwaarskynlik. En helaas snuffel mens die skuldige heeltemal te gou uit. In ’n verhaal soos hierdie, waar die leser sélf speurder en profiler speel, wil mens nie so lank voor die hoofkarakter en die polisie die saak oplos nie. Jy wil raai-raai-riepa en ten minste vir die grootste gedeelte van die boek op dwaalspore gelei word. Dis deel van die spel tussen skrywer en leser en wat vir my ’n riller of misdaadverhaal se sukses bepaal.

Vermeulen se soomlose en onderhoudende skryfwerk vergoed gelukkig vir die paar voetfoute. Sy karakters is oortuigend en die storielyn ver van vervelig, maar ’n swaargewig is Die vyfde Aspoester helaas nie. Mens sien egter uit na meer en beter misdaadstories uit Vermeulen se pen, want die potensiaal is beslis daar om ’n uitklophou aan bloedlustige lesers toe te dien.

The post <em>Die vyfde Aspoester</em> deur Jan Vermeulen: ’n resensie appeared first on LitNet.

Waar rats die ribbok gaan ... saamgestel deur Sarel Venter: ’n resensie

$
0
0

Waar rats die ribbok gaan ... Briewe van Elsabe Steenberg
Samesteller: Sarel Venter
Uitgewer: Naledi
ISBN: 9780928316902

Die titel van hierdie versameling briewe is ontleen aan ’n teks in die Bybelboek Habakuk (hoofstuk 3) en beeld die skryfster Elsabe Steenberg se hunkering uit na beweeglikheid waarvan sy gaandeweg deur veelvuldige sklerose beroof is. Die boek is ’n hartroerend eerlike kroniek van ’n skrywende ma en haar lang stryd teen hierdie aftakelende siekte, hoewel sy ook ’n boek, Twee hang bo die pad, vier loop op die mat, oor die lewe in ’n rolstoel geskryf het.

’n Mens kan seker sê die boek het sigself geskryf, omdat die briewe van Elsabe aan haar boesemvriendin, Liesbeth Venter, in ’n skoendoos in hul huis “ontdek” is. Tog het die ontvanger se man, Sarel Venter, die briewe met ’n baie sensitiewe aanslag georden, in dekades ingedeel en van verhelderende kommentaar en agtergrondfeite voorsien.

Steenberg bekla haar lot onbevange, soos wat ’n mens doen teenoor jou vriendin met wie jy ’n “vriendskap soos ’n ou pantoffel het”, maar elke klagte word opgevolg met ’n stuk geloof dat dit vorentoe beter sal gaan. Die Steenbergs gryp deur die jare elke strooihalm aan, van konvensionele behandeling met kortisoon en ’n dieet sonder koolhidrate tot ensieme, serums, magnetiese bestraling, osoon, skerpioengif en geloofsgenesing. Telkens bou Elsabe haar hoop op ’n strooihalm wat ’n geloofsdaad word en haar, ondanks mislukking, met insig teen die volgende teleurstelling versterk.

Sy deel haar ontreddering ná ’n miskraam, maar ook haar trots op haar groeiende kroos. Sy noem haar jongste “’n soet dierasie” en later deel sy haar kommer oor seuns wat grootword en dalk grensdiens moet doen.

Terwyl beweging al moeiliker word, skryf sy: “Daaroor beklei ek fel Boontoe: moet ek nou hóé oud word omdat dié hel net martel en nie dood nie? En tog steeds weer ’n duidelike ervaring van genade, en ’n spesiale engel wat betig en laat lag.”          

Elsabe Steenberg moes haar kreatiewe lewe nie net met die liefdesdiens aan haar gesin en gemeenskap balanseer nie, maar ook met die “gog”, soos sy haar siekte genoem het. Humor en treffende beelde in die gang van gewone lewensfases te midde van lyding dra tot die leesgenot by. Sy vertel hoe duur en moeitevol die sere aan haar voete behandel word en dat die mediese raad amputasie is, maar merk op: “Maar sover skop (!) ek nog vas.”

Haar opmerkings oor haar broer André (P Brink) is kostelik. As skrywer was hy meer beroemd, maar het ná haar gedebuteer en uiteindelik opslae gemaak met sy boeke, waarvan sommige verban is, en sy vyf huwelike. Sy verwys na sy fokus op die seksuele en haal dan “iemand” aan wat gesê het “dis goed om die taboes bietjie lig te gee, maar is dit nodig om daar in vloedlig op te fokus?” Sy lewer kritiek op Kennis van die aand (1973) as sou “dit soveel aangrypender en eerliker tot ’n mens gespreek het as dit met minder opsetlikheid en fanfare aangebied is”. Sy haal Dawie, haar man, wat ook ’n letterkundige was, se tong-in-die-kies kommentaar aan: “Dis regtig ’n indringende werk; die hoofkarakter dring in ál die vrouens in ... as jy die banaliteit sal vergewe.”

Ironieë bly ook nie uit nie. Só skryf Elsabe in 1973 aan haar vriendin wat, net soos sy, pas 35 geword het: “Nou’s ons mooi in die helfte van ons uitgemete ‘three score and ten’, en ek het so ’n nare suspisie dat die jare vinniger omgaan as ’n mens ouer word.” Twaalf jaar voordat sy haar uitgemete 70 jaar bereik het, was haar lyding en haar lewe verby, maar haar invloed nog lank nie. Nege jaar voor haar dood (op 58 jaar) skryf sy oor ’n voorgenome operasie vir haar pa op byna 82:

Ek hoop só ek kan my huidige insig behou as ek self oud is: om nie die
lewe te wil verleng asof dit nou waarlik nét oor dié lewe gaan nie. Hoe’t
Gemanicus gesê: - “[M]oet ek klein wees, kleiner as wat ek sien, om dié
geskenk te hou?” Seker maklik om te praat as dit nie jyself is nie. Of is dit?
Dalk het swaarkry my beter voorberei op dinge soos die dood.

Hierdie intieme kykie in die hart van ’n talentvolle skrywer en akademikus voel byna wederregtelik. Die Venters, wat die verrykende moontlikhede van Steenberg se briewe vir Afrikaanse aanhangers van haar kinder- en jeuglektuur raakgesien het, verdien lof. So ook haar kollega van die Noordwes-Universiteit, Betsie van der Westhuizen, wat haar werk uitvoerig bestudeer het en ’n epiloog tot die boek bygedra het. Daar is ’n voorwoord deur Liesbeth Venter en huldeblyke deur ’n voormalige student, haar jongste dogter Erika, wat Elsabe as vriendin in hierdie briewe herontmoet het, en deur André Brink. ’n Bydrae agterin deur ’n kleindogter wys dat sy haar ouma se skryftalent geërf het. Die meisie beskryf hoe haar pa, die Steenbergs se oudste seun Adri, wat as’t ware voor die leser se oë grootword, in 2008 deur rowers vermoor is. 

Benewens die paar foutjies wat weer eens wys dat die drukkersduiwel aktief bly in die elektroniese era, is Elsabe se laaste brief met haar eie foute onveranderd gelaat. Die onderliggende patos wat daaruit spreek, is ’n effektiewe aanduiding van hoe vinnig sy kort voor haar afsterwe in 1996 verswak het, maar steeds die hoop behou het dat “iets dit moontlik sal maak om aan te hou en steeds te glo dat alles goed sal word”. Vir hierdie fyn mens het die aanhaling voor in ’n Graham Greene-boek baie beteken: “Man has places in his heart which do not yet exist, and into them enters suffering in order that they may have existence.”

Die boek is ’n aanwins vir memoirliefhebbers in die besonder en vir die Afrikaanse letterkunde in die algemeen. ’n Mens kan jou net onwillekeurig bekommer oor hoe lank daar nog sulke vondste op solders en in spaarkamerkaste gevind sal word wat lig kan werp op beroemdes en bekendes se lewens. Ek kan my nie indink dat e-posse so lank en goed behoue sal bly nie.

The post <i>Waar rats die ribbok gaan ...</i> saamgestel deur Sarel Venter: ’n resensie appeared first on LitNet.

Stroomop – Herinneringe van ’n koerantman in die apartheid-era deur Harald Pakendorf: ’n lesersindruk

$
0
0

Stroomop: Herinneringe van ’n koerantman in die apartheid-era
Harald Pakendorf
Uitgewer: Penguin Random House
ISBN: 9781776091171

Verbeel jou ’n tyd toe Afrikaners die middelpunt van amper alles was. (Vir die doeleindes van hierdie bespreking moet ons die woord Afrikaner verstaan soos Pakendorf, naamlik wit Afrikaanssprekende mense.) Afrikanermense het daardie jare Suid-Afrika regeer en alle belangrike poste gevul. Dit was in die jare toe daar nog middagkoerante was. Lank, lank gelede, voor televisie, slimfone en die internet. Ondenkbaar, maar daar was so ’n tyd. As jy soos ek in die 1990’s jou breins gekry het, toe apartheid op sy knieë was, dan ken jy eintlik net die Naspers Afrikaanse koerante. Dis die drie susters van Naspers: Beeld, Die Burger en Volksblad. En as jy sin het aan die geskiedenis, of dalk ten minste in ekonomiese ontwikkeling, dan ken jy dalk Nasionale Pers se storie. Hoe dit ontwikkel het. ’n Afrikaanse Kaapse koerant wat stelselmatig beheer gekry het oor die meeste Afrikaanse koerante. Een van hulle redakteurs was DF Malan, wat die eerste apartheidkabinet gelei het. Maar eintlik was Volksblad ouer as Die Burger; dit is eers in Potchefstroom gedruk en het bekendgestaan as Het Westen, maar is later na Bloemfontein verskuif. Dit was die jare toe joernaliste nog uitgeroep het dat Die Burger nie daar is om wins te maak nie, dis daar om goeie berigte te skryf!

Alles het sedertdien verander. As maatskappy was Naspers ’n geoliede masjien. In die einste Bloemfontein sou ’n onafhanklike streekskoerantjie genaamd Bloemnuus kompetisie vir Volksblad gee gedurende die 1980’s en adverteerders afrokkel. Bloemnuus is beantwoord deur Naspers met Ons Stad, maar uiteindelik is ook Bloemnuus deur die Naspers-masjien verorber. Een van die heel oudste streekskoerante in Suid-Afrika, die Stellalander, is ook ’n Naspers-koerant. En later het Naspers ook in die televisiemark begin meeding. Eers was daar M-Net in 1986, toe SuperSport en later DStv en kykNET.

Soos konserwatiewe Afrikaners vandag van Naspers-koerante praat, sal mens glo dat dié mediagroep nog altyd ’n doring in die vlees van behoudende Afrikaners was. Maar dit was allermins die geval. Inteendeel was ’n koerant soos Die Burger juis die Nasionale Party se mondstuk, en hulle joernaliste had groter toegang tot die politici. Daarom is dit lekker om ’n boek te kon lees wat ’n totaal ander perspektief gee. Harald Pakendorf se werk as joernalis was as deel van ’n ander Afrikaanse mediahuis genaamd Perskor, waar Pakendorf vir baie jare betrokke was as redakteur. Soos dit gaan met joernaliste, sou verskeie van Pakendorf se kollegas later bekende skrywers word. Veral interessant is die sanger en liedjieskrywer Koos du Plessis, wat ook een van Pakendorf se kollegas was en as subredakteur gewerk het, en oor wie Pakendorf in Stroomop skryf.

Stroomop is meer die storie van Oggendblad en Die Vaderland as wat dit ’n outobiografie van Harald Pakendorf is. Natuurlik is daar biografiese besonderhede, maar die fokus bly deurgaans op die koerante en Pakendorf en sy kollegas se werk as joernaliste. Pakendorf was in die parlement die dag toe Hendrik Verwoerd deur ’n parlementêre bode doodgesteek is.

Hoewel hy ’n gematigde uitkyk op die politiek gehandhaaf het, het die besef later tot hom deurgedring dat die toekomstige politiek van Suid-Afrika onmoontlik sou wees sonder onderhandelinge met die African National Congress (ANC). Die uiteinde was dat Pakendorf die etiket van “liberalis” gekry het, en dat Perskor se koerante ook mettertyd deur behoudende Afrikaners as “liberale” koerante gesien is.

As redakteur het Pakendorf probeer om die perspektief van die ANC in die koerant weer te gee, tesame met ander perspektiewe. In die proses is daar dan telefonies gekorrespondeer met die ANC, en hoewel daar op daardie stadium ’n verbod was op enige verwysings na die ANC en enige van dié party se leiers in die media, kon die koerant onder Pakendorf dié probleem omseil deur bloot die idees weer te gee sonder om melding te maak van waarvandaan dit kom. Uiteindelik het Pakendorf ook self informele ontmoetings met die ANC se leiers gehad, wat die besef by hom versterk het dat onderhandelinge met die ANC die enigste oplossing vir Suid-Afrika se apartheidsvraagstuk sou wees.

Perskor sou uiteindelik doodloop. Dié koerantgroep se personeelbestuur herinner aan die probleme waarmee baie organisasies en maatskappye vandag nog sit: ongunstige besoldiging en moeilike werksomstandighede, en ten spyte van Pakendorf se pogings om dit reg te stel, het niks eintlik verander nie. Die Perskor-koerante moes voortdurend nuwe joernaliste oplei, wat dan eenvoudig weer groener weivelde elders gaan soek het. Nogtans het Pakendorf uit lojaliteit nie by mededingende koerante aangesluit na sy afdanking nie. Dis moeilik om vandag te besef hoe belangrik die koerant daardie jare was. Die koerant was so belangrik vir die Afrikaners soos die kerk. So belangrik dat Pakendorf se afdanking op televisie aangekondig is deur niemand anders nie as Riaan Cruywagen.

Stroomop dokumenteer ’n interessante stuk verlede van die Afrikaanse media, en het beslis my perspektief verruim. Pakendorf sluit sy boek af met ’n waarskuwing aan die “Afrikaners”: julle moet uit julle dop kruip. “Ons het onsself as’t ware uitrangeer,” skryf hy (230). Volgens Pakendorf is dit asof wit Afrikaanssprekendes nie besef dat wit mense eintlik die minderheid van die Afrikaanssprekende gemeenskap is nie. Die meeste sprekers van Afrikaans is swart of bruin, maar kyk mens na die media “sal jy sweer die Afrikaner is die somtotaal van die gemeenskap” (230). Volgens Pakendorf moet wit mense nog waarlik leer om met ander rasse saam te praat, saam te werk en vir mekaar om te gee, en eers dán sal die Afrikaner behoorlik vastrapplek kry en wortelskiet in die Suid-Afrika. “So van alleen staan, sal ons nog vergaan” (230), en daarmee voltrek Pakendorf sy boek.

The post <i>Stroomop – Herinneringe van ’n koerantman in die apartheid-era</i> deur Harald Pakendorf: ’n lesersindruk appeared first on LitNet.

Ingrid Jonker: ’n biografie, a review essay

$
0
0

Ingrid Jonker: ’n biografie
Petrovna Metelerkamp
Publisher: 
Penguin Random House
ISBN: 9781415209363

Writing biography is not for the faint of heart. It is grinding work. In the field of literary writing, biography is a hard-hat area, with loaded cranes looming over unstable, shifting planes. Sharp objects lie in wait, often concealed by piles of detritus. One doesn’t just write biography. One tries to write it. And it is a thankless business, because you will never satisfy all your readers, most of whom have a certain take on the subject that is bound to be different to your own. One tries to write biography because the job is, by nature, never entirely done. It is remorselessly hard reporting work. You can’t make anything up – not a single thing. Instead, you sit for months in archives, chase after elusive, guarded people (who seldom tell a story “straight”), and generally hunt for things that are all but impossible to find. One cannot ever completely trust the “facts”, either. Simple data, like dates of birth, marriage and death, are easy enough. But the more complicated “facts” – such as what kind of people one is dealing with, how they felt, why they did what they did in the ways that they claim, or other people claim – are, by nature, speculative. No matter how hard one works to gather reports, opinions, records, correspondence, diaries, journals and confessions, even these routine biographical “aids” are inherently open to question. Memory is notoriously unreliable, especially the recall of people closely involved in the matters at hand. Everyone, including the subject of the biography, has a very particular interest in how biographical data should be shaped. And interest almost always skews the contours, or the shaping, of the “facts”. Finally, the ethical issues that arise from biography, with dire reputational consequences for all concerned, are enough to give even the steeliest writer sleepless nights.

There is, in addition, no general handbook on how to write biography. The theoretical literature on the subject, in comparison with the masses of critical work on fiction, poetry, literary theory, and literature in general, is idiosyncratic and limited. There is, of course, a received set of precedents: good biographers all tend to rely on similar methods, using whatever comes to hand in the form of factual traces. Mostly, such traces are correspondence and journals, along with a wide spectrum of interview material, and the literary writings of subjects in the case of literary biography. However, the way in which biographers treat this material – whether they cater to literary or pulpy sensibilities, for example, or how they show their sources to the reader, if at all – is entirely up to them.

More than any other form of writing, then, biography is often burdened with contradictory, mutually exclusive expectations. Unless one’s subject and his or her next of kin are long dead, expect trouble. Invariably, the family of the subject tends to want a “positive” or a “good” story, regardless of how often they reassure you that they don’t. It is only natural for all of us to want a portrait of a loved one that chimes with our most dearly held memories. If we are reflective enough to realise that our memories are precarious, we are likely to hold onto them precisely because they are so slippery. And if there is one thing that one learns from reading multiple accounts by writers of their own doings and thinking, it is that the subjects of biography themselves don’t fully know or understand quite who or what they are. Not only do they often admit to this, but it is also clear from the sheer contradictoriness of their self-accounting.

This means that the best biography can do is to present an argument. The problem is that the reading market for biography – and most publishers – don’t want “argument” as much as they want a coherent story, with as little endnoting as possible. In the process of working on a biography myself, however, I have come to think that the only honest way to write in this subgenre is to regard it as one does the academic discipline of history. In history, you show your sources, and you must account for every last factual claim through scholarly endnoting. In addition, you also regard your sources sceptically, and you make such scepticism overt – that is, you share with your reader your doubts about the solidity of storylines, or the possibility that your received facts may be misleading. In fact, a good biography is less about the subject you are writing about than it is about the stories surrounding the subject, including their self-storying. As suggested above, such self-portraiture is especially open to question. One must ask: Why would the subjects of biographies want to present themselves in the way that they do? What might they want to prove and what may have led to such desiring? For me, it is the very condition of speculative thinking that makes a biography project potentially interesting. The best example of such writing, in which the reader is invited to share with the biographer questions about the subject rather than answers, is Janet Malcolm’s metabiography of Sylvia Plath, The silent woman.

However, doing biography in a critical and reflective way is a tall order. Biographers, like the subjects they are writing about, have a foundational need to build a narrative, and narratives work best when each layer is cast in data that is as concrete as possible. It is very difficult to build a narrative entirely on scepticism, because even in the process of enacting a questioning view, you first have to propose an object about which to ask questions, and, of course, such proposing is itself subject to the usual problems of perception and reporting. Everything one writes, then, is an approximation, an educated guess; even the most astute writers cannot escape the double bind of their own sceptical reckoning becoming subject to the same doubts they express about the story they are telling, or disinterring.

Reading a biography such as Petrovna Metelerkamp’s Ingrid Jonker: ’n biografie provides a fine example of what I am talking about. This is a nice fat book, chock-full of stories and reported data about the enigma that is Ingrid Jonker. Apart from anything else, it is clear that Metelerkamp’s 437-page tome is the product of many years of unstinting work – all in all, 24 years of researching Jonker and several more writing this massively detailed biography, following her earlier, less detailed biographical publications on the famous suicide-poet. The issues that arise from Metelerkamp’s book are legion. For example, does Metelerkamp rely too much, and too trustingly, on Ingrid’s sister, Anna, for the story of Ingrid’s childhood? Anna Bairos (née Jonker) was, until her death in 1997, the only living witness left of that childhood, so this may seem an unfair question, but the sheer volume of reported material, along with Anna Jonker’s self-interested manner of remembering, raise awkward issues. It is also somewhat exhausting to read. To her credit, Metelerkamp describes the style of her interactions with Anna, and provides a sense of what it was like conversing with her, in addition to reporting simply what Anna said about Ingrid and their shared childhood. This reveals an eccentric person whose opinions often came across as patently self-serving. Metelerkamp also juxtaposes father Abraham Jonker’s idealised version of his supposedly German ancestry with a more factually accurate genealogical analysis showing Dutch-Indonesian origins, but Metelerkamp’s close relationship with Anna (visits with wine, lunches, etc) before Anna dies sometimes seems to create a too-cosy narrative relationship with someone who needs consistently to be taken with a pinch of salt.

However, this is not a problem that is peculiar to Metelerkamp’s biography. It is a perniciously difficult issue for all biographers, who must, in order to do their work, be as friendly as possible with the people they interview, simply in order to get the goods they need to make a story. One shouldn’t underestimate the anxiety attendant upon such a process, and the possibility of distortion arising from what one might call friendship bias, with its lures of loyalty to an agreed version of things. Malcolm is most eloquent in this regard, writing about the innate treachery of such interpersonal transactions in her book, The journalist and the murderer. Both parties in a biographical storytelling transaction have vested interests, and all too often the differences in these interests are cloaked by misunderstanding, deception or, more commonly, a reversal of position by the writer (later, perhaps, after analysis and reflection), leading to perceptions of treachery among interviewed subjects after the fact. In The journalist and the murderer, Malcolm tells the story of a biographer who explicitly betrays his subject, a man who is accused of a murder he denies committing. Halfway through the process of writing his story, the biographer in question decides that his subject is, in fact, guilty of the murder, all the while continuing to get information from him under the pretence of believing in his innocence. In a sense, as Malcolm suggests, this is an ethical quandary that most biographers have to face – making friends with people to get their stories, going along with these stories for as long as it suits them, and then, at some stage, “betraying” their interlocutors for the sake of what the biographer feels is the more correct story.

The question is not simply one of whom to believe and to whom not to give credence. The nuances in the spectrum of believability are often subtle. Supposedly believable people do get things wrong sometimes. Supposedly unreliable people sometimes get things right. There is much variation in degrees of reliability, but the sheer pressure of getting the story down can easily counteract one’s ability to evaluate, compare and sift through various accounts, and to make such sifting visible to the reader. Availability of sources, too, will vary according to circumstances. There is a telling example from the Metelerkamp biography, which by any evaluation is a praiseworthy book. The example concerns a story told by a friend of Ingrid’s in the 1960s. In itself, it is a fascinating micro-tale. One day, during Ingrid Jonker and André Brink’s love affair, when things were looking especially bad, Ingrid and André are said to have started the process of gassing themselves together in Brink’s car:

Die skuldgevoel, ook die hopeloosheid van sy [Brink se] situasie, dra moontlik by tot sy plan om ’n einde te maak: ’n einde aan sy lewe én Ingrid s’n. Bonnie [Davidtsz] onthou die bisarre insident soos Ingrid haar vertel het. Van die datum is Bonnie nie seker nie, sy skat dit moet September-Oktober 1963 wees toe Brink in Kaapstad was. “Hy het met Ingrid in sy wit Volksie na Kampsbaai gery en teen die berg onder die bome geparkeer. Hy het ’n tuinslang aan die uitlaatpyp vasgemaak, die vensters toegemaak en die enjin laat loop terwyl hy en Ingrid sit en hande vashou. Ingrid het nie teëgestribbel nie, sy het in elk geval nie enige effek van die uitlaatgas gevoel nie. Sy het eintlik net gesit en wag. Toe, skielik, skakel André die enjin inderhaas af, pluk die deur oop en hy sê, baie dramaties: ‘Ingrid! Besef jy wat ’n verlies dit vir die Afrikaanse letterkunde sal wees as ons al twee nou hier moet sterf!’”

Metelerkamp leaves it to the reader to decide how credible this story is, not commenting on the doubtful exactitude of the words attributed to Brink in the above excerpt, given the fact that it is a story that has been bush-telegraphed from Jonker to her friend Bonny Davidtsz, and from Davidtsz to Metelerkamp, many years later. In The silent woman, Malcolm writes that “the quotations of contemporary witnesses recollected after many years must always be regarded with scepticism”. The quote above is a case in point. It comes across (unintentionally?) as oddly hilarious, bringing a bizarre element into what is surely meant as serious reporting. The mix, in Brink, of suicidal despair and last-minute literary hubris (“Imagine the loss for Afrikaans literature if we were both to die now!”) creates a decidedly absurd effect. One might wish that Metelerkamp had taken a more reflexive position on this story, especially given the instability of memory decades after the fact. However, Metelerkamp’s book is already bursting at the seams, so one understands the author’s reluctance to microanalyse claims of this nature. Nonetheless, it comes across as inherently doubtful, and it is a pity that Metelerkamp doesn’t make such lack of credibility more overt. At the same time, for reasons beyond her control, Metelerkamp did not have access to Brink’s journals, in which he was more than likely to have written about such a key incident. By sheer coincidence, I do have access to Brink’s extensive journals, and no such event is reported there. The only thing Brink does report about suicide in relation to him and Ingrid jointly (he talks a lot about doing himself in, especially in the 1960s) is in a journal entry for 22 April 1963, in which he quotes Ingrid as saying that she wanted to die, insisting that he tell her what he thought was the easiest and most painless way to kill oneself. Brink says he told her that gassing oneself in a car was probably the easiest way to do it. He also says he didn’t want to offer this idea, but it was impossible to refuse Jonker’s plea as she pressed him to do so until he finally relented.

This information from Brink’s journal does not, of course, “prove” anything, despite its massive variance from the Davidtsz story. It does not mean that Metelerkamp’s source is “wrong”, but it does cast doubt on the whole episode. There are several possibilities: one of them is that Ingrid did, in fact, tell this story to Davidtsz, but she embellished the conversation she had with Brink, giving it a dramatic content that is at odds with the facts of the matter. This, however, is speculative. We can’t even be sure it is the same instance, although it is the only mention of gassing oneself in a car in Brink’s journals. Another possibility is that something of the kind did, in fact, happen, but that Brink preferred to lighten, or lessen, the content of the story by reducing it to a mere conversation about suicide. Personally, I find this unlikely, as Brink is incredibly candid in his journal writing, often to his own discredit. But that, too, is just an opinion. A third possibility is that Davidtsz cooked the story up or misremembered it. Overall, however, the matter must remain undecidable.

The hard question for biographers, then, is: To what extent does one play up such undecidability? To do so is potentially to undermine one’s project, insofar as that project is a story. More often than not, a biographer will take a position one way or another and play down the inherent instability of remembered episodes. Readers, and publishers, want narratives more than they want theories about narratives. There is also the question of infinite regress: how would one ever get the story told at all if one disinterred each constituent episode, pondering its exactitude? A huge amount of biographical accounting must, therefore, be taken on trust. Celebrated biographers, such as Edna O’Brien or Lyndall Gordon, can take more on trust because they have proven track records. The rest of us, however, must account for our stories, at the very least by clear and detailed endnoting. Theoretically, in that case, the reader is invited to consult the same materials and come to a different conclusion. More importantly, though, one declares one’s determination to account as precisely as possible for one’s written conclusions.

Metelerkamp uses a method often preferred by biographers, namely to use a shortened form of referencing at the end of the book, in which chapters and page numbers are followed by brief notes on sources. The advantage of this method is concision, but it leaves the inevitable gaps that follow from less-than-complete referencing. As a reader, this makes me nervous. Even though I have no reason to mistrust Metelerkamp’s credentials – in fact, she is clearly a diligent researcher – there are cases in her book where one is left guessing. For example, the opening page of Chapter 7 of Ingrid Jonker: ’n biografie (p 155) contains a multitude of detail: how Ingrid arrived back from Johannesburg on 24 January 1960 by train; how her father met her at the station; precise dialogue between father Abraham, Ingrid and daughter Simone; Abraham’s attire; the “long and quiet” drive from the station in his “black car” to St James; how Ingrid and Simone took a suburban train the next day, a Sunday, to go visit Jack Cope and Uys Krige’s cottage on Clifton beach; how Uys “immediately” gave Ingrid a few of his poems to read; how Breyten Breytenbach also arrived and the day became convivial, with much conversation; and more. For all of this, the only reference given to sources is the incidental detail that one of the people mentioned on this page, Hélène Roos (later Kesting), was a friend of Ingrid, for whom she had posed as a model in 1958. Where did all the other detail come from? One knows that Metelerkamp made extensive use of Jack Cope’s journals, and one must, therefore, assume that much of the detail came from this source, but even this is not stated; in addition, Cope was surely not party to the exact details of conversation between Abraham Jonker, Ingrid and Simone at the train station. This is a lot to take on trust, and, in the absence of more detailed referencing, the biographer leaves herself open to charges of invention.

Simone en Ingrid (Foto: verskaf)

I am not saying that Metelerkamp did, in fact, make things up, but am simply illustrating how important it is to leave as little as humanly possible open to doubt. There is a lot at stake in a biography. Anna (Jonker) Bairos’s death from a heart attack in 1997 was quite possibly directly related to her deep dismay at Helen Nogueira’s biographical film on Jonker, for which Anna made much material in her possession available to the filmmaker. Metelerkamp reports that in 1997, when Anna watched the documentary on her television screen, she phoned Metelerkamp to express her shock, asking Metelerkamp to come to Cape Town as soon as possible to help her to “take steps” against the film and to stop it in its tracks. That same night, Anna died. It is not overly fanciful to suggest that the film contributed to, or even caused, her death.

One of the big ethical questions, then, is to what extent biographers must consider the feelings of people – usually family and spouses – who were close to the person about whom one is writing. This is especially vexing, because no reasonable biographer wants to hurt the feelings of people who knew and loved the biographical subject, and yet the versions of loved ones, and their memories, are especially interested rather than disinterested (“disinterested” in the sense of impartial). Loved ones are the people who most often want the best possible interpretation to be given of the life of the person being written about. Such interest should give the biographer pause, and the versions by loved ones of events and characteristics must be treated sensitively, with both respect and caution. However, the biographer ultimately should not be held hostage to interested narratives by anyone, including people who were close to the biographical subject, precisely because of such proximity; often, they can be overly invested in a particular kind of representation. It is, of course, easier to write biography when the subject – and his or her loved ones – are already dead, but this is often not the case. Here, again, there is no one correct way of doing things. The biographer must take as disinterested a view as possible and follow his or her discrimination in taking an informed view of the available material.

Petrovna Metelerkamp (Foto: Naomi Bruwer)

Anna Jonker would probably have had mixed feelings about Metelerkamp’s biography, and, given Anna’s record of tearing up some of Brink’s “pornographic” letters to Jonker, it is to Metelerkamp’s credit that she holds her own line about Ingrid’s nature and her doings throughout. She is especially sceptical about psychiatric diagnoses of Jonker, and she provides strong arguments to counter some of the more enduring myths about Ingrid’s supposed condition. Despite her strong reliance on Jack Cope’s journals, Metelerkamp writes about Cope’s actions with a mix of sympathy and analytical vigour, seeing in him starkly contradictory facets. For this book, Metelerkamp also unearthed an enormous amount of invaluable literary-historical detail, managing even to gain limited access to Ingrid’s diaries, despite their still being (inaccessibly) held in Gerrit Komrij’s house in Portugal after Anna’s son sold all his mother’s archival materials on Ingrid to the Dutch writer before Komrij’s death in 2012. Ingrid Jonker: ’n biografie occasionally struck me as overly long, with too many lengthy quotes and an overwhelming amount of detail, but I am sure other readers will disagree with me on this point. Given the gap left by the death of veteran biographer JC Kannemeyer, Metelerkamp’s biography confirms the promise of a new era of literary biography in South African letters.

  • Leon de Kock’s biography of André Brink is due to appear in 2019 at Jonathan Ball Publishers.

Video en foto's: Bekendstelling van Ingrid Jonker – ’n biografie deur Petrovna Metelerkamp

Flame in the Snow – the love letters of André Brink and Ingrid Jonker

Ingrid Jonker se dogter gesels oor haar ma en Vlam in die sneeu

Was Ingrid Jonker ’n slagoffer van die rooi skoene?

The post <em>Ingrid Jonker: ’n biografie</em>, a review essay appeared first on LitNet.

Die vyfde Aspoester deur Jan Vermeulen: ’n lesersindruk

$
0
0

Die vyfde Aspoester
Jan Vermeulen
Uitgewer: LAPA
ISBN: 9780799387544

“Ons samelewing het die monsters onder ons self uitgebroei,” sê Jasmyn, “en hulle hans grootgemaak. Hulle sluip tussen ons rond, met verskillende gesigte en maskers.” (263)

Jan Vermeulen se Die vyfde Aspoester (2018) speel af in Port Elizabeth, Suid-Afrika. Dit handel oor reeksmoorde van 20-jarige vrouens wat tydens die 16-dae-veldtog van bewustheid oor geweld en misdaad teen vrouens en kinders plaasvind. Die forensiese sielkundige Olaf Demeyer word genader vir die ondersoek van dié moorde, omdat dit blyk dat daar ’n verband tussen hom en die slagoffers is. Met die verloop van die roman word dit duidelik dat die moorde deel van die reeksmoordenaar se eie veldtog teen geweld op vrouens en kinders is. Elke moord word gesien as ’n tipe offer vir iemand wat deur die samelewing in die steek gelaat is. Die reeksmoordenaar gebruik sosiale media om die gemeenskap en die wêreld se aandag op hierdie moorde te plaas en kommentaar te lewer oor die geweld teen vrouens en kinders.

Die titel, Die vyfde Aspoester, verwys na die kinderstorie oor Aspoestertjie wat na haar pa se dood deur haar stiefma en stiefsusters mishandel is. Die verwysing speel ’n groot rol in die manier waarop die slagoffers in die roman gemartel word. Talle ooreenkomste met die Grimm-broers se weergawe van Aspoestertjie is sigbaar:

“Kyk saam met my na die bed, Jan. Sien jy hoe lê Jenny met haar hande op die bors gevou? Dit kan ’n offerhouding wees. ’n Aspoester wat ’n soenoffer word.”

Jan snork deur sy neus. “Aspoester?”

“Laat die glasskoentjie en die uniform julle nie ook aan Aspoester dink nie?” (68)

Die verwysing na die kinderstorie sluit ook aan by die tema van geweld teen kinders. Net soos Aspoestertjie is daar verskeie karakters in Vermeulen se roman wat ook in hulle jeug op een of ander manier mishandel is. Die karakter Franci Demeyer, wat deur haar ma se woorde afgebreek word, is een van hulle:

Gedempte stemme klink vanaf die onderste deel van die huis op. Hy draai om en sien hulle onder in die kombuis. Al kan hy nie die strekking van hul gesprek uitmaak nie, herken hy Isabel se aanvallende en verwytende stemtoon. Franci kap terug. Arms en hande gesels saam.

“Ek is nie soos Mamma nie!” gil Franci in ’n huilstem op Isabel. (22)

Olaf Demeyer, wat deur sy pa psigies gemartel is en in die kas weggekruip het terwyl sy pa met ’n mes op soek was na hom:

“Jy het geweet ek kruip in die besemkas weg,” [...] “Jy het net gemaak of jy na my soek.” Soos ouers sal maak as hulle met ’n sesjarige speel. “Jy was nooit van plan om my dood te steek nie, maar jy wou my lewenslank martel met angs.” (292)

Dan is daar ook sersant Jan Blomerus wat in sy kinderdae seksueel deur sy ma mishandel is:

Die sersant se kop ruk op. “Los my moeder hier uit. Laat haar onder die kluite rus.”

“Rus sy regtig, Jan, of spook sy by jou? Sien jy haar, hoor jy haar by jou?”

Jan verkleur. “Jou agtste sintuig maak jou mal.”

“Jy moet vry kom van haar,” gaan Olaf rustig voort. “Sy kan jou nie meer mishandel nie. Op geen manier nie.”

Nou versteen Jan se gesig ... “Wanneer het sy met jou begin? Toe jy nog klein was? Het sy gesê sy gaan jou vrou word? Het sy jou verkleineer as jy met meisies uitgaan?”

Jan voer ’n rukbeweging met sy hand uit.

“Sy het mos met jou gepeuter, nè, Jan?” (250–1)

Die titel van die roman fokus dan ook spesifiek op Olaf Demeyer se dogter, Franci Demeyer, wat die vyfde slagoffer in die reeksmoordenaar se veldtog is. Franci is dus die vyfde Aspoester. Dit plaas haar en haar pa as twee van die hoofkarakters in die roman. Dit maak dan later sin wanneer Vermeulen tussen hierdie twee karakters se perspektiewe wissel. Franci is een van die slagoffers wat geweld ervaar en wat deur die reeksmoordenaar as ’n voorbeeld geoffer wil word. Olaf is verantwoordelik om die moorde op te los, omdat al die slagoffers met hom ’n verbintenis het.

Hierdie twee perspektiewe dien dan as agtergrond vir hoe die slagoffers moontlik kon voel en om ’n bietjie konteks te skep oor die reeksmoordenaar se motivering agter die moorde. Daar is egter ander karakters wat ook op tye as fokalisators optree, byvoorbeeld speurder Jan Blomerus en speurder-kaptein Jasmyn Oktober. Met Jasmyn en Jan as fokalisators kan die leser tydens die ondersoekende proses van die moorde ’n vlieg teen die muur wees, byvoorbeeld tydens die ondervraging van getuies en moontlike verdagtes en die lykskouing van die slagoffers.

Jan Vermeulen bewerkstellig versnelling in sy verteltempo, veral in tye van hoë spanning, wanneer hy meer gereeld tussen hierdie verskillende fokalisators wissel. Dit word hoofsaaklik in die tien laaste hoofstukke toegepas.

Verder word inligting gebroke en op verskillende maniere aan die lesers deurgegee, byvoorbeeld via die karakters se denke, dialoog en sintuie, wat bydra tot Vermeulen se goeie skryfstyl. Vermeulen se skryfstyl behels dat hy nie die leser wat gebeur nie, maar deur die karakters se denke, dialoog en sintuie wys wat gebeur. Hierdie skryfstyl hou die leser aktief betrokke. Mens moet aktief die dialoë volg en dit skakel met die gebeurtenisse en die denke van ander karakters. Verder is Vermeulen se spel met woorde een van die mooiste verskynsels in sy roman. Nie net dra dit by tot die visuele aspekte van die roman nie, dit beklemtoon ook die manier waarop die leser na die gevolgtrekkings gelei word. Weer eens wys Vermeulen wat gebeur eerder as wat hy dit sê:

Die warm water en die badsout dreineer die ergste gevoel van spasma uit Franci se liggaam, maar die drukking op haar hart bly. Sy lê op haar rug in die bad sodat net haar kop bokant die skuim uitsteek. (49)

Vermeulen gebruik woorde soos “warm water”, “badsout” en “dreineer” om die beeld aan die leser te skep dat Franci in die bad lê, waarna hy dit eers later bevestig deur uitdruklik te sê “sy lê op haar rug in die bad”. Verder: in plaas van om te sê Franci lê in die bad en dink oor wat gebeur het, skep Vermeulen hierdie visuele beeld van warm water, badsout en die spasma en drukking op Franci se hart wat in die bad gedreineer word. Dit is uitstekend gedoen en dit is nie die enigste geval waar dit voorkom nie.

In die geheel is Vermeulen se roman ’n baie goeie speurverhaal wat sy lesers elegant na die antwoorde toe lei, maar wat terselfdertyd ook die leser míslei. Die roman bevat ook ’n universele boodskap van hoe monsters in die samelewing gekweek word en ongesiens kan rondloop. Die monsters is alledaagse mense wat in hulle jeug mishandel is en wat later in hulle lewens die samelewing “terugkry”. Dit is ’n bose kringloop wat deur die samelewing ongesiens voortgaan.

The post <i>Die vyfde Aspoester</i> deur Jan Vermeulen: ’n lesersindruk appeared first on LitNet.

Yes, really! A life deur Kate Turkington: ’n resensie

$
0
0

Yes, really! A life
Kate Turkington
Uitgewer: Tafelberg
ISBN: 9780624083672

Die boek belowe ’n vertelling van ’n lewe. Jy, die leser, vra dan natuurlik: Wat maak hierdie lewe dan so uitsonderlik dat 283 bladsye daaraan gewy word?

Jy het nie rekening gehou met Kate Turkington nie. So word jy, heel sappig, ingelei in ’n toneel van twee dogtertjies wat in 1942 van hulle ouers geskei word om uit die dreigende bombardering van Londen na die platteland uit te wyk. Maar hulle word gou met hul ouers herenig. Als goed.

Maar wanneer jy die boek toeslaan, is jy ’n ander leser. Verslae, uitgemergel.

Turkington is onthutsend eerlik, maar sy vertel haar storie soos enige goeie rillerskrywer sou. Hier en daar ’n leidraad dat dinge kan ontrafel, maar tussenin is dit ’n vreugderit van beskrywings, inligting, stoutighede, pret.

Op 83 skryf sy haar derde boek – hierdie ene. Saam met haar (sy is ’n baie gewilde reisjoernalis) besoek jy onmoontlike plekke op aarde; saam met haar raak jy amper sentimenteel geheg aan haar honde.

Sy het ’n byna maniese energie. Op 80 klim sy die steil, ontoeganklike Torres del Paine in Patagonië; jy beleef saam met haar die ongelooflike gesig van die reuseseeskilpad wat land toe sukkel om ’n nes met haar yslike vinne in die sand te skop vir haar ver oor die honded eiers – en dan weer haar twee meter lang liggaam terugsleep na die see.

Kate is Engels gebore, word uitermate geheg aan Ierland én Afrika. Sy is ’n akademikus (Engelse letterkunde) wat in Afrika aan vele projekte deelneem. Uiteindelik word sy ’n Johannesburger. Sy word weer aangekeer vir radiowerk en vir 17 jaar lei sy die Believe it or not-geselsprogram op die lug. Hier voer sy onderhoude met mense soos Richard Dawkins en die groot Anglikaanse kerkman Terry Waite wat vir vier jaar self in aanhouding was weens sy bemiddeling vir aangehoudenes in vyandige lande. Sy het met Tutsi-oorlewendes na die Rwanda-slagting gesels, asook met die vroue van die verstarde Hutteriete-sekte in Montana, VSA.

Sy doen televisieprogramme oor haar vele reise. Oomblikke in die Tibettaanse pieke word so realisties vertel dat jy, die leser, self rillings kry. Sy gaan soek die Noorderligte en kry ander verbysterende tonele.

Sy was twee keer getroud, het vier kinders, nege kleinkinders.

Sy het kortstondige affairs. Sy is bo alles doodeerlik. Verstandig. Mense vertel maklik hul lewenstories vir haar.

In haar middel-sewentigs tref die lewe háár. Amper verlam van skok oor die verskriklike werklikheid wat haar toe tref, kry sy berading, word sy byna manies-onmoontlik met tye.

Dan besin sy. Sy skryf: “I knew for certain what my role in life was. It was to love and be loved. It was to be strong and to give strength.” Haar ma het immers altyd gesê: “You never know what happens behind closed doors.”

Yes, really! is nie ’n troosboek nie. Dis eerder ’n aansteeklik opwindende avontuur tussen skrywer en leser. Wanneer “the end of the world” haar tref, sluk ook die leser van verstomming.

Turkington móés hierdie boek skryf. Vir haarself en ook vir haar lesers.

The post <i>Yes, really! A life</i> deur Kate Turkington: ’n resensie appeared first on LitNet.

Op pad: Snyman se groot trek deur die ruimtes tussen mense

$
0
0

Op pad: ’n Reisjoernaal
Dana Snyman

Uitgewer: Tafelberg
ISBN: 9780624077176

Dana Snyman se Op pad: ’n Reisjoernaal (2017) is in werklikheid ’n joernaal van twéé reise wat die skrywer in 2015 onderneem het en wat hier ook as twee afsonderlike dele aangebied word, naamlik: “Deel I: Dieper die binneland in (Aantekeninge oor ’n reis)” en “Deel II: Koelkas (Enkele ervarings tydens Wêreldbeker 2015)”. Die woorde “aantekeninge” en “enkele ervarings” dien as aanduiding van die struktuur van die onderskeie teksdele: ’n oënskynlik lukrake versameling van aanhalings, beskrywings, indrukke en foto’s wat op verrassende wyse ’n groter geheel vorm. ’n Verhaal-in-dele, as ’t ware. In hierdie opsig herinner Op pad, veral wat aanbieding betref, aan ’n teks soos Huilboek deur Ryk Hattingh.

Eie aan die aard van die joernaal gaan dit in Op pad nie net oor die dinge wat Snyman tydens sy reise ervaar en die interessante mense wat hy ontmoet nie, maar veral ook oor sy persoonlike besinnings ten opsigte van dit wat hy meemaak. Dit is juis die onverskrokke eerlikheid waarmee hy oor sy ervarings nadink wat Op pad vir my so ’n boeiende leeservaring gemaak het.

Dieper die binneland in

In die eerste deel van die boek lewer Snyman verslag oor ’n reis wat hy as aanbieder van ’n televisiereeks van 13 episodes vir die VIA-kanaal op DStv onderneem het:

Elke oggend knip hulle ’n mikrofoon aan my hemp se kraag vas, dan ry ek dieper die binneland in. Leon, die een kameraman, ry saam met my in die bakkie. (...) Niel, die vervaardiger van die reeks, Charlenè, die regisseur, en Christiaan, die redigeerder en bykomende kameraman, kom in Niel se motor agterna. Net waar ek wil, hou ek stil en gesels met wie ek wil, maak aantekeninge, neem foto’s. Soos ek altyd maak wanneer ek ’n artikel of ’n storie navors. Het ek nog hoop vir Suid-Afrika? is die tema van die reeks. Maar daar is nie ’n draaiboek of veel van ’n reisplan nie. Wat op pad gebeur, moet spontaan gebeur waar dit ook al gebeur. (14)

Tog word dit gou duidelik dat hierdie geografiese reis vir Snyman ook ’n reis van selfkonfrontasie word. Nie net ’n reis dieper die binneland in nie, maar ook ’n reis dieper die land van sy binneste in.

In Op pad fokus Snyman veral op daardie dinge wat nie (volledig) deur ’n televisiekamera vasgevang of onthul kan word nie. Daarom behoort selfs lesers wat die televisiereeks getrou gevolg het, hierdie vertelling openbarend te vind. Wanneer Snyman byvoorbeeld aan die begin van die reis met geboë hoof in die NG Kerk op Hanover afgeneem word, dink hy wrang:

Hulle [die televisiekykers] sal nie weet ek kan nie bid nie, al wil ek ook. Ek probeer bid, maar my gebede is leeg, ’n ydel gewoonte, ’n rits kinderlike en selfsugtige versugtinge: “Help tog dat die televisie nie van my iets anders maak as wat ek is nie, Here. Help dat my bakkie nie breek nie. Vergewe my sondes ...” (16)

Tussen angs en (on)sekerheid

In aansluiting by die woorde van Günter Grass (’n Duitse skrywer en wenner van die Nobelprys vir letterkunde wat eers op 78-jarige ouderdom erken het dat hy tydens die Tweede Wêreldoorlog ’n lid van Hitler se elite-eenheid, die Waften-SS, was) begin Snyman sy vertelling met ’n persoonlike skuldbelydenis. Nie alleen erken hy sy wankelende geloof en sy dors na die skelm bottel Jameson onder sy bakkie se sitplek nie, hy beken ook die woede, twyfel en vrees wat hy as wit Afrikaanssprekende in die nuwe Suid-Afrika ervaar:

[D]ie woede is ook in my. Ek kan dit voel. Dis daar. Dit wil knaend beheer van my oorneem. Miskien is woede verslawend. (26)

Oral verander plekke op ’n manier wat my, ’n wit middelklas Afrikaner bang en onseker laat voel. Jy voel dit. Jy sien dit. (35)

Hoe swaar hy aan die bagasie van die verlede dra, word treffend uitgebeeld in die toneel waar hy voor ’n groot portretfoto van Hendrik Verwoerd in die Orania-museum bewus raak van ’n weerkaatsing van sy eie gesig in die glas en opmerk: “Die buitelyne van ons gesigte vloei inmekaar” (44). ’n Paar bladsye later erken hy prontuit:

Ek is een van die kinders van Verwoerd, die produk van Christelik-Nasionale Onderwys, een van dié wat geglo het dis God se wil dat die volke hier aan die suidpunt van Afrika apart moet leef. (...) Ek is een van die gebreinspoeldes wat myself al hoe lank probeer ontspoel. (46)

Tog is sy subjekposisie alles behalwe eenduidig. By geleentheid merk hy byvoorbeeld op dat hoewel hy as mens deur “waarhede, halwe waarhede en versinsels, tesame met ’n eng interpretasie van die Bybel en die geskiedenis” (54) gevorm is, dié vorming vir hom altyd inherent met Afrikaans én met Afrika vervleg sal wees.

As “onrehabiliteerbare Afrikaner” (54) voel hy aan die een kant bang en onseker om die “bekende agter te laat en oor ’n drumpel te tree na iets nuuts, na iets onbekends” (101); aan die ander kant is hy maar alte bewus van die gevaar “[o]m vasgevang te wees in ’n manier van bestaan waarvoor daar nie meer plek in die wêreld is nie” (28).

In ’n denkbeeldige gesprek met sy oorlede predikantpa kom hy na aanleiding van dié se verhouding met Johannes Bogosi – ’n jare lange vriend en versorger – tot die gevolgtrekking dat ’n mens se kultuur “eers regtig betekenis kry wanneer jy dit in verhouding met ander kulture beleef”:

Ek sal nooit hier op Orania kan woon nie, Pa. Ek kan nie vassteek in wit nie. Ek moet dieper die binneland in – altyd die binneland in, op my groot trek deur die ruimtes tussen mense. (57)

Van sentimentaliteit en ’n nostalgiese terughunkering na die “goeie ou dae” is daar geen teken nie. Op bl 150 verklaar Snyman ondubbelsinnig: “Ek moet gaan, ek kan nie vassteek in nostalgie nie.”

Agterbly of vooruitry?

Een van die opvallendste kenmerke van die eerste deel van Op pad is die bedrewe wyse waarop Snyman die oënskynlik losstaande tekselemente in sy reisjoernaal integreer en uiteindelik met mekaar laat resoneer: die twee boeke wat hy tydens sy reis lees (JM Coetzee se Disgrace en Ferdinand Deist se Tussen angs en sekerheid); die pikswart hond wat hom net buite Orania soos “’n boodskapper uit die beleërde binneland” (58) tegemoet hardloop; die grafsteen wat hy na vyf jaar nog nie op sy pa se graf laat sit het nie; sy besoek aan Adriaan Vlok, die enigste apartheidsminister wat by die WVK aansoek gedoen het vir amnestie; en sy herbesoek aan MaNthombi en Manji in Nkandla.

Al erken Snyman die moontlikheid dat hy sy hele lewe in oorgang, tussen die oue en die nuwe, tussen angs en sekerheid, kan deurbring (175), is die grootste deel van sy vertelling juis ’n viering van daardie oomblikke wanneer iemand wel daarin slaag om bogenoemde drumpel oor te steek.

In die konsistorie van die NG Kerk in Mookgopong – die ou Naboomspruit – kyk Snyman byvoorbeeld na ’n foto van sy pa wat vier jaar daar leraar was. Dit is ’n konfrontasie wat botsende emosies by Snyman ontketen. Enersyds neem hy sy pa en die res van sy generasie kwalik vir die versmorende invloed wat hulle op sy denke gehad het:

Ek is die bliksem in vir jou en ooms soos jy, Pa, want met julle direkte NG-lyn na God toe en julle aardse planne vir ’n aparte naasbestaan het julle gemaak dat ek swart mense – bruin mense ook, almal wat nie soos ons is nie – as minder as mense begin sien het. (127)

Andersyds voel hy trots op die dapperheid waarmee hulle uiteindelik wel “’n Rubicon in hulle hart oorgesteek” (127) het. Oplaas vergewe hy sy pa soos oudminister Adriaan Vlok hom aangemoedig het, bestel telefonies ’n steen vir sy pa se graf en groet hom met die volgende gedagtewoorde:

Ek gaan nou verder die binneland inry, Pa. Ek gaan jou nou vrylaat. Ek het genoeg by jou geleer om alleen verder te gaan. Ek moet oor ’n nuwe drempel trap. Dankie, Pa. Gaan nou. Toe. Gaan. Jy is vry. (129)

Wanneer Snyman die swart, brandsiekhond buite Orania oplaai en ’n heenkome vir hom begin soek, identifiseer hy vir die eerste keer met die karakter David Lurie wat in JM Coetzee se Disgrace vir Bev Shaw by haar hondeskut help en self verknog raak aan ’n hond wat gedeeltelik verlam is in die agterlyf. Anders As Lurie, wat aan die einde van die roman die hond vir Bev Shaw neem om uit te sit, besluit Snyman eerder om Blackie (die naam wat hy aan “sy” hond gee) by Tania Volschenk – die vrou op Bloemfontein wat na die hond omgesien het – te gaan haal. Op dié wyse aanvaar hy nie net ’n bepaalde verantwoordelikheid teenoor die hond nie, maar ook verantwoordelikheid teenoor almal vir wie die hond ’n “boodskapper uit die beleërde binneland” is. Deur sy hand na ’n ander uit te reik, ontdek Snyman oplaas ook die geheim van gebed; iets wat hom so lank bly ontwyk het:

Hoop is Tania. (...) Hoop is Ferdinand Deist: “Om deel te neem in die lewe van ander rondom jou deur daaroor na te dink, is gebed, want dit is die antwoord op God se opdrag om mekaar lief te hê. Om ’n keer na te dink oor jou verhouding met ander mense, om jou intens in te leef in hul rou en seer en so werklik medemens te wees, dit is gebed ... (173)

Oor rugbykoors en desperate Saterdagmiddagdrome

Hoewel die tweede deel van die boek, waarin Snyman enkele ervarings tydens die Wêreldrugbybeker van 2015 verwoord, nie heeltemal dieselfde mate van integrasie as die eerste deel vertoon nie, sluit dit tog in sekere opsigte daarby aan.

Aan die hand van gesprekke met rugbyspelers (van toe én nou) en getroue rugby-ondersteuners (vir én teen die Springbokke) lê Snyman ’n interessante verband tussen Heyneke Meyer se voorspelbare wedstrydplan, sommige Springbokrugbyondersteuners se ontnugtering met die huidige stand van Suid-Afrikaanse rugby en die liminale posisie van die Afrikaner waaroor hy in die eerste teksdeel besin het:

Ek kry dit nie reg om vir Heyneke kwaad te wees nie. Nes soveel ander van ons Afrikanermans is hy vasgevang tussen twee wêrelde. Hy het grootgeword in die ou Suid-Afrika, waar dissipline en kragdadigheid alles was as jy wil wen; maar om in die nuwe land, die nuwe wêreld te floreer, vereis kreatiwiteit en die moed om oorspronklik te wees. Ook op die rugbyveld. (188)

In hierdie deel gaan dit dus ook oor ’n bepaalde reis op soek na hoop (meer spesifiek kreatiwiteit en oorspronklikheid as oorlewingsmeganismes). Ook hier verkry die reis toenemend ’n persoonlike en intieme dimensie:

Ek voel laag en moeg. Hier bevind ek my in my 53 jaar op aarde op die agtersitplek van ’n Kia Picanto, twee keer geskei, die vader van geen kind, op reis agter rugby aan, asof ek na iets in myself op soek is. (236)

Uiteindelik beken Snyman dat hy, soos soveel ander Springbokondersteuners, dikwels ’n vinger na die Springbokke wys sonder om eers deeglik voor sy eie deur te vee:

Verwag ons nie van die Springbokke wat ons nie van onsself verwag nie? Hulle speel sonder enige geesdrif en trots, sê ons. Maar hoe geesdriftig is ons, die Springbok-ondersteuners, op die oomblik oor Suid-Afrika? Hoe trots is ons op ons land? (...) Ons kla oor hulle speelstyl. Hulle is nie kreatief genoeg nie, sê ons. Hulle speel verbeeldingloos en patroongebonde, en tog verheerlik ons verbeeldingloosheid op soveel maniere. (250)

Die Springbokke speel nie as ’n eenheid saam nie, sê ons ook (...) Hoe verenig is ons, die mense van hierdie land? Is ons en die Springbokke op ’n manier nie dalk spieëlbeelde van mekaar nie? (251)

In die lig hiervan is dit vir Snyman ’n bemoediging en troos dat hy tydens sy “rugbyreis” mense teëkom wat wel daarin slaag om ’n drumpel in hulle gemoed oor te steek, die nuwe wêreld te omarm en hulle met kreatiwiteit en oorspronklikheid in daardie wêreld uit te leef. Mense soos Trevor Nyakana en sy gesin (sy pa, Norman, sy stiefma, Agnes, en sy susters, Abigail en Rhulani); Siphiwe Gxadushe; Rudi “Vleis” Visagie; “Frik du Preez” en Tilla Hechter van Marble Hall.

Dit is besonder gepas dat Snyman, terug by sy huis in Jacobsbaai, sy reisverslag afsluit met ’n siek hond wat sy hand vertroostend lek en die gousblomme wat geel in die blom staan, al is dit winter. Bittersoet, net soos die reis agter hoop aan!

Foto van Dana Snyman: verskaf

The post <em>Op pad</em>: Snyman se groot trek deur die ruimtes tussen mense appeared first on LitNet.


In glas deur Nicola Hanekom: ’n resensie

$
0
0

In glas
Nicola Hanekom
Uitgewer: Protea Boekhuis
ISBN: 9781485305989

In glas is daardie betreklik rare verskynsel, ’n aanbiedinggerigte en hoogs speelbare verhoogteks wat absoluut vrá om in opvoering beleef te word, maar een wat terselfdertyd ook ’n uitdagende, dog leesbare, drama is wat net so dringend vra om indringend ontleed en bespreek te word.

Inhoudelik is hierdie hoogs kompakte en donker stuk byna oorlaai met ’n hele reeks ontstellende en verweefde tematiese kwessies wat ons in die huidige tydsgewrig leer ken het, en die skrywer maak ruim gebruik van ’n groot spektrum teatertegnieke om in ’n uur lange opvoering uitdrukking aan daardie komplekse inhoud te probeer gee.

Alhoewel hierdie uitgesproke en ontstellende stuk oor “in utero-ontvoering”1 reeds in 2015 by die KKNK opslae gemaak het en veelvuldig bekroon is, is dit nogal veelseggend dat dit juis vanjaar gepubliseer word. Dit is nou presies 40 jaar ná die geboorte van Louise Brown, die eerste “proefbuisbaba”, en die kwessie van infertiliteit en in vitro-bevrugting (IVF) staan natuurlik sentraal as ’n dryfveer in die intrige van Hanekom se stuk.2 Die teks se tematiese fokus strek egter heelwat wyer as net die angstighede rondom bevrugting alleen, want dit bekyk eintlik die totaliteit van die kinderloosheid-ervaring op die grense van die liefde en skuld by twee skynbaar gawe, voorstedelike karakters.

As ek ’n beswaar sou wou opper oor hierdie teks, sou ek seker argumenteer dat Hanekom met só ’n ambisieuse stel oogmerke dalk probeer om net té veel (ernstige dog soms uiteenlopende) subtemas in een, kort werk aan te pak. Dit beteken dat suggestie as kommunikasiestrategie die norm word, eerder as wat sake meer diepgaande in dramatiese terme bekyk word, soos wat mens van ’n langer werk sou verwag. Maar dan moet ek erken, dit is eintlik dalk ’n mindere saak, veral gemeet aan dit wat Hanekom wél so pragtig bereik met die teks en sy byna anargistiese aanslag.

Onder die menigte subtemas wat binne hierdie hooffokus behandel word, val sulke aspekte soos die onsekerheid oor die begeerte om ’n kind te hê, die vernedering en trauma van impotensie en infertiliteit, die verwarring en ontsteltenis rondom die behandeling self en die skok as dit nie slaag nie, die hantering van verlies, ’n worsteling met die gevolglike depressie, die onvermydelike soeke na ontstellende en (on)logiese uitkomste en ’n skokkende denouement met die ontdekking van die herkoms van die swart baba in die boks en die skrikwekkende demoon wat onder die bed uitkom om elke nag wraak te neem.

Daar is egter ook ’n ander, satiriese (selfs siniese) aspek aan die stuk wat mens opval: die aksie vind alles gelyktydig plaas op wat mens sou kon beskou as twee eksistensiële vlakke: die bovlak van die uiters konvensionele wêreld van ’n “normale en beskaafde” Suid-Afrikaanse woning en woonwyse waarin Lottie en Gideon hulle bevind en waar hulle van dag tot dag saamleef deur die “normale” probleme wat hulle konfronteer, en die psigiese ondervlak waar elkeen worstel met ’n eie binnelewe, een waar reaksies soveel anders is, gebind aan geen reëls of konvensies nie, en waar die trauma en begeertes hulle eie ware teelaarde vind in die menigte drome en wêrelde wat om hulle verbrokkel.

Wat In glas vir my egter werklik uitlig as teaterwerk, benewens die genuanseerde hantering van ’n moeilike onderwerp en die werklik speelbare en eietydse dialoog, is die paar spesifieke en waaghalsige keuses wat Hanekom uitoefen om die verhoog se volle potensiaal te probeer benut in die vertelling daarvan – en die toeganklike manier waarop daardie eksperimente neerslag vind in die gepubliseerde teks.3 Want die doel is immers om ’n uiters intieme storie, met veelvuldige en verweefde subtemas, binne die bestek van ’n kort feesstuk vir ’n gehoor (of leser) te vertel en hulle iets daarvan self te laat beleef.

Tracy Saunders (Cape Times, 15 April 2015) stel dit dat Hanekom “brought her work inside after the success of her outdoor site specific works”, en dit is presies die gevoel wat ek kry: dat die skrywer van plekspesifieke stukke soos Trippie en Land van Skedels die gehoor hierdie keer in ’n ander soort “oop ruimte” wou plaas, een waar hulle – binnemuurs in ’n intieme ruimte – as deelnemers betrek sou word by die onafwendbare gebeure, om die angs en frustrasie van Lottie/Bul en Gideon/Poppie eerstehands saam met hulle deur te maak.

Van die begin af is die stuk dan ook gekonsipieer as ’n tipe fisiese teater wat afspeel as ’n teater-in-die-ronde-aanbieding – en laasgenoemde word ook so gestel op die titelblad. Dit op sigself is ’n tegniek wat vandag, veral in plekspesifieke aanbiedings, in gebruik is, en net soos die hergebruik van die Elizabethaanse tongverhoog (“thrust stage”) in die tagtigerjare het dit wel sy gebruike, maar ook sy baie spesifieke probleme – veral wat siglyne en perspektief betref. Dit is natuurlik sake wat deur regisseurs en spelers hanteer moet word, maar in hierdie spesifieke geval is die betrokke keuse van speelruimte en stelinkleding uitmuntend gepas vir die stuk – die oopheid en gestrooptheid daarvan maak voorsiening vir ongelooflike soepelheid van beweging en skep ’n meervoudige metaforiese ruimte waarin die verskeie tematiese lyne in en uit kan vloei soos wat die intrige ontwikkel. Terloops: dit help die leser geweldig dat die teks ’n pragfoto van die stel met sy sinspeling op wit hospitale en inrigtings, op sy rugkant het.

Die vloeibaarheid wat so ’n stel bied, is natuurlik byna verpligtend vir ’n stuk wat van die soort fisiese-opvoeringstyl gebruik maak wat Hanekom hier voorstel, nog meer so weens haar gebruik van gelyktydige doeblering van toneelspelers om die gedagtes en interne monoloë van haar karakters weer te gee. Die idee van die innerlike wat onderdrukte, verskuilde of selfs onbewuste gedagtes van ’n karakter uitspreek, is oor die eeue natuurlik al op vele wyses aangepak, vanaf die Griekse koor en die Shakespeariaanse “aside” tot die gebruik van droomtonele, tonele van bedwelming , maskers en doeblering van spelers by verskeie 20ste-eeuse skrywers,4 maar Hanekom se besondere weergawe daarvan is nogal interessant, want daarin word die konvensie van doeblering nie slegs gebruik om die persoon se innerlike gedagtes in woord en daad weer te gee nie, maar om ook te dien as ’n kontrasterende alter ego, een wat ’n daadwerklike en uiters aktiewe aandeel in die konflik het. Méér nog, deur aan Gideon ’n “pieperige vroutjie” en aan Lottie ’n groot slordige man elk as alter ego te gee, bring sy die sielkundige dimensie van seksuele identiteit ook nog by, as ’n addisionele dryfveer vir die emosies en aksies van die karakters.

Die verskeie ontstellende dimensies van die verwringing van die verhouding en die verkrummeling van die psiges van die karakters word hoofsaaklik deur die alter ego’s gedra en uitgespeel, terwyl die aard van die konvensionele lewe van die paartjie weerspieël word in hulle dialoog, aangevul met ’n slim gebruik van oudiovisuele tegnologie om die sosiale media te betrek – met die implikasie: niks wat ons doen, gebeur meer in isolasie nie; dit word elektronies/digitaal bekendgemaak, versprei “viraal” en word openbare besit. Dis dáár, in die aanlyn blogs, waar ons die daaglikse beelde uit hulle lewens oor die tyd te sien kry.

’n Laaste gedagte oor die algemene tema en Hanekom se tegniek van suggestie: haar keuse om die prostituut, die baba in die boks, en die ma/demoon swart karakters te maak, vra om gesien word as ’n vlietende simboliese verwysing na die hele kwessie van koloniale (en apartheids-) verkragting van Afrika. Die rigtingwysing kom voor as ’n reeks verbale en visuele suggesties aan die einde van die stuk, al word dit nie as sodanig in die dialoog en spel na verwys of verder ontgin nie.

Hierdie netjiese publikasie is ’n waardevolle nuwe bydrae tot ons dramaliteratuur. In glas is ’n aangrypende, eietydse werk, ’n donker, bondige drama met ’n sterk sentrale fokus, wat geweldig beïndruk en ’n wonderlike bewys lewer dat die lewende teater tóg nog ’n saal vol mense aan die strot kan gryp en kan maak kyk na die wêreld om hulle.

Aantekeninge

  1. Die makabere “ontvoering” van ’n baba deur die verwagtende moeder dood te maak aan die einde van haar termyn en die kind dan deur middel van ’n kru keisersneeproses te bekom, word in Amerika tegnies na verwys as “fetal abduction”, en deesdae skynbaar ook as “womb raiding” of "caesarean kindnapping” of “in utero kidnapping" in die openbare media. Dit is ’n rare gebeurtenis (die eerste voorval is in 1987 in die VSA opgeteken), maar die gevalle wat wel gedokumenteer is, trek baie aandag en die aard en oorsaak van dié soort optrede verbyster alle logika en word as ’n ondenkbare misdaad gesien.
  2. Daar is ook in die afgelope tyd ander stukke geskryf en opgevoer oor die trauma, vrese en absurditeite verbonde aan IVF, en die kompeterende bedryf wat daaromheen ontstaan het. Naas The waiting room van Kylie Trounson (ook uit 2015), word Genesis Inc deur Jemma Kennedy en Stuffed deur Lucy Joy Russell and Holly McFarlane juis in 2018 vir die eerste keer opgevoer. Volgens The Guardian van Vrydag 4 November 2016 is daar teen 2015 reeds 250 000 babas op hierdie wyse in die lewe gebring in die Verenigde Koninkryk alleen, terwyl infertiliteit of probleme om kinders te verwek globaal as ’n al groter wordende probleem gesien word.
  3. Op verskeie vlakke sou die teks selfs kon dien as ’n tipe handboek oor, of ten minste ’n puik voorbeeld van, kreatiewe eksperimentering met teatermaakprosesse en -tegnieke.
  4. ’n Dramaturg wat besonder baie daarin belang gestel het, was Eugene O’Neill, ’n lewenslange eksperimenteerder met die fisiese aspekte van die verhoog, in sy lewenslange soeke na geïntegreerde “taal” vir die drama. In die bekende geval van Strange interlude (1928) maak hy byvoorbeeld doelbewus gebruik van twee soorte verhoogtaal: konvensionele dialoog en dan spreekbeurte waarna verwys word as “thought speech”, dws parallelle dialoog waarin die innerlike tot uiting kom. O’Neill het by ander geleenthede weer met maskers geëksperimenteer in hierdie verband. In Suid-Afrika was skrywers soos Bartho Smit en Pieter Fourie self ook gedurig in hulle werke op soek na alternatiewe uitdrukkingsvorme vir daardie interne dialoog.

Bronne

Laetitia Pople. 2015. Nicola Hanekom se nuutste uitsonderlike teater. Die Burger, 6 April.

Mark Brown. 2018. Writer of IVF play blasts “privatisation of reproduction”. The Guardian, 21 Februarie.

More than 250 000 UK babies born through IVF. The Guardian, 4 November 2016.

Tracey Saunders 2015. Klein Karoo Oscar highlights. Cape Times, 15 April.

The post <i>In glas</i> deur Nicola Hanekom: ’n resensie appeared first on LitNet.

Kringloop deur Bets Smith: ’n resensie

$
0
0

Kringloop
Bets Smith
Uitgewer: LAPA
ISBN: 9780799387773

Reine is 'n student en semifinalis in 'n skoonheidskompetisie. Dit bring haar in aanraking met verskeie instansies, soos 'n kleremaker, grimeerkunstenaar en 'n gesondheidspa.

Sy vermoed spoedig dat iemand haar dophou en begin verskeie mense verdink. Later begin ’n man haar agtervolg en ongevraagde boodskappe los. Reine deel haar kommer met haar maats, maar debutante word maklik daarvan verdink dat hulle net aandag en publisiteit soek. Daarom kry sy net van haar boesemvriendin Thea simpatie en ondersteuning.

Die eerste 60 bladsye handel oor hierdie kat-en-muis-speletjie en dit duur heeltemal te lank vir die storie om rigting te kry. Die leser leer ook iets van die sluiper se gedagtegang en dit word duidelik dat dit veel meer as studentepret behels en gee mens hoop vir die boek. Die skrywer laat dit egter na om die leser ware insigte in die sluiper se agtergrond en motiverings te gee.

Later word die weë van Reine en Thea geskei, maar 'n dokter tree na vore en doen sjirurgiese werk op Reine.

Einde raad verhuis Reine na 'n ander dorp om van haar agtervolger weg te kom, hoewel sy nog nie weet wie hy is nie. Met baie onoortuigende toeval vestig talle van die mense van wie sy 'n kliënt was hulle ook op die dorp en sy loop ook weer die sjirurg raak.

Dit bied aan die skrywer die ideale geleentheid tot verdieping en om verdagte karakters en hul motiewe teen mekaar af te speel, maar dit bly onbenut.

Allerlei maatreëls word getref om Reine te beveilig en selfs 'n speurder raak betrokke. ’n Speurder in ’n spanningsverhaal is gewoonlik ’n interessante karakter met baie ondervinding. Hy of sy kry die leser betrokke omdat die leser insae kry in die speurder se beredenerings oor wie skuldig kan wees. Speurders benader die verdagtes uit verskeie hoeke, voer onderhoude, plant slim leidrade, vat die leser op verskeie dwaalpaaie en verras die leser dikwels met die ware skuldige. Hierdie beproefde resep word ongelukkig nie gevolg nie.

Die ander beproefde tegniek is natuurlik naelbytoorgange tussen storielyne wat mekaar onderbreek en die leser betrokke hou. Weinig hiervan gebeur in Kringloop en dit verander in 'n lees-maar-tot-by-die-einde-boek, terwyl dit juis kan-nie-neersit-nie-boeke is wat lesers hul slaaptyd laat uitstel.

'n Goeie spanningsboek bevat gewoonlik verskeie goedgemotiveerde moordverdagtes. 'n Knap speurder. Goeie dialoog en 'n storielyn wat jou sommer in die eerste paar bladsye begin gevange hou. En natuurlik spanning.

Daar is wel twee spannende tonele wat baie goed en volledig beskryf word, maar dit red nie die boek nie.

Bets Smith het al onder meer 21 romanses geskryf en dit is haar derde spanningsroman. Dit is kennelik nie haar sterk punt nie. 

The post <i>Kringloop</i> deur Bets Smith: ’n resensie appeared first on LitNet.

Rian – 16 dinge wat ek nié moes sê nie deur Rian van Heerden: ’n lesersindruk

$
0
0

Rian: 16 dinge wat ek nié moes sê nie
Rian van Heerden

Uitgewer: Tafelberg
ISBN: 9780624081104

Van Rian van Heerden se loopbaan weet ek nie veel nie. Ek volg dit nie intensief nie. Ek weet hy is veral bekend as radio-omroeper, maar die soort musiek wat die stasies speel waar hy uitsaai, is nie die soort musiek wat my geval nie. Van sy televisiewerk weet ek ’n lekseltjie meer, en het van die produksies geniet waar hy aangebied het. Ek onthou ek het een keer in die Medi-Clinic in Bloemfontein vir Rian by my verby sien stap. Maar al wanneer ek eintlik van hom hoor, is wanneer daar ’n mediastorm uitbreek oor iets wat hy nou weer op die radio gesê het, en wat die volk se moermeter die hoogte laat inskiet. Soos die laaste keer in 2016, toe hy die sedebewakers so kwaad gehad het oor sy uitlatings in verband met gode en homoseksuele mense.

So hoekom dan sy boek koop en lees? Dit is juis die feit dat Rian so uitgesproke is oor wie hy is, en die debatte wat hy al ontketen het, en die grense wat verskuif is wat maak dat ek hom bewonder. En in 16 dinge word dit alles bespreek en gekontekstualiseer, natuurlik vanuit Van Heerden se oogpunt. Die boek is nie ’n outobiografie soos wat sommige mense dit beskryf nie. Dit is ’n boek wat fokus op Van Heerden se openbare lewe, veral sy werk as radio-omroeper. Daar word vlugtig gekyk na sy grootwordjare, maar die meeste besonderhede daarvan word uitgelaat, “want wie is dan nou werklik geïnteresseerd in die grootwordjare van enigiemand?” (14).

Van Heerden skets gelukkige grootwordjare. Die gesin het heelwat rondgetrek, maar uiteindelik in ’n “avo-groen” huis in Randfontein gewoon. Hy beskryf dan sy eerste TV-verskyning. Hy was in daardie jare baie “regs”, en ’n bewonderaar van die Afrikaner Weerstandsbeweging, beter bekend as die AWB, toe hy tydens ’n debat op TV vir die destydse president FW de Klerk gevra het hoe die president die Afrikaners se identiteit gaan beskerm indien die nasionale simbole soos die volkslied en vlag verwyder gaan word. Die president het die vraag omseil, en Van Heerden is terug na sy ouerhuis, en die volgende was die eerste klagte oor hom, hoe durf hy só praat met die president!

Rian wat dinge op openbare platforms sê en dan ’n stroom kritiek ontvang, sou uiteindelik ’n patroon in sy loopbaan word.

Van Heerden wou aanvanklik ’n politikus word en het besluit om in die regte te studeer aan die Universiteit van Pretoria (oftewel Tukkies, na aanleiding van dié instelling se ou naam, Transvaalse Universiteitskollege), want hy het opgemerk dat baie van die bekende politici regte studeer het. Dit is by Tukkies dat sy loopbaan in die uitsaaiwese begin het, naamlik by die kampus se radiostasie genaamd TUKS FM. Later het hy ook ’n nagklub bestuur, was hy die stadionaankondiger by Loftus Versveld en het hy uiteindelik by Punt Radio gewerk. Hoewel hy as prokureur gekwalifiseer het, het hy nie op die lange duur ’n loopbaan vir homself as prokureur gesien nie.

Later het Van Heerden ook uitgesaai by ’n bekende Vrystaatse radiostasie in Bloemfontein. Hy skryf in gloeiende terme van Bloemfontein dat dit “sonder twyfel die lekkerste plek was waar ek ooit gebly het” (174). Ek onthou Van Heerden se tyd in Bloemfontein goed, want sy uitsendings van die middagprogram Mumbo jumbo het ook geweldige reaksie onder die publiek uitgelok, en daar was heelwat behoudende mense wat hom wou af hê van die radiogolwe, veral toe hy begin om spirituele mediums op die radio in te span. Uiteindelik sou hy teruggekeer na Pretoria, waar hy by Jacaranda FM sou aansluit.

Van Heerden skryf roerend oor sy pad as homoseksuele man. Hoe hy geworstel het met die wete. Hoe hy op ’n jong ouderdom reeds geweet het en nooit enige verhoudings gehad het soos “normale” heteroseksuele mense nie, omdat homoseksualiteit onaanvaarbaar was in die gemeenskap se oë. Hoe sy ouers dit aanvaar het toe hy aan hulle erken hy is homoseksueel. En hoe die gemeente waar hy lidmaat geword het, hom uiteindelik ook aanvaar het, maar dat hy steeds kerkloos is weens die kerk se beleid ten opsigte van gay mense. En daar was ook die sware tyd toe hy ’n onaangename opmerking op radio oor die Nuwe Hoop Skool gemaak het. Oor dié insident skryf Van Heerden dat hy ’n dure les geleer het oor die krag van woorde.

Stories van vermaak. Stories van hartseer. Stories van hoop. Die lief en leed van Rian van Heerden se openbare lewe het selfs my verwagtinge ’n bietjie oortref. Ek het lanklaas so ’n lekker boek gelees. Die laaste hoofstuk vertel hoe hy en sy radiokollegas water versprei het gedurende die onlangse groot droogte wat in Suid-Afrika gewoed het. Dit skets die geweldige krag van radio, en hoe Suid-Afrikaners kan saamwerk as hulle wil. As hulle maar net wil. En hy sluit af met ’n waarskuwing: ons praat te min met mekaar. Verskillende groepe en verskillende mense moet mekaar beter leer ken, so nie gaan ons nog baie sukkel in Suid-Afrika.

Foto van Rian: Hanneri de Wet

The post <i>Rian – 16 dinge wat ek nié moes sê nie</i> deur Rian van Heerden: ’n lesersindruk appeared first on LitNet.

Die pasiënt as vennoot deur Dawie van Velden: ’n resensie

$
0
0

Die pasiënt as vennoot deur Dawie van Velden
EAN: 9781485306986
Protea Boekhuis

Daar is twee plekke wat ’n gesonde mens ten alle koste moet vermy. Die eerste is die spreekkamer van ’n geldgierige mediese dokter, en die tweede is die internet.

Kom ons begin by omie Dokter. Op my ouderdom is ek pasgemaakte prooi vir dokters wat wil geldmaak, want die arts kan enige plek aan my liggaam raak en fout vind. Die enigste probleem hiermee is die absurd kort tydjie wat sommige dokters aan jou toestaan, teenoor die verlammende rekening wat jy daarna ontvang. Voor ek gekruisig word (diagnose na ’n CAT-skandering, sonar, X-strale en laser: “daar is gate in jou hande”), moet ek dit duidelik stel dat nie alle artse só ingestel is nie, en dat ek onwrikbaar aan my huisdokters glo.

En dan die internet. Donald Trump het nie fake news ontdek nie en Rusland het dit slegs verfyn – die ware onwikkelaars en verspreiders van fopnuus is die alternatiewe mediese praktisyns van die kuberruim. Homeopatie, kitsgewigverlieskure, magneetarmbande, koperarmbande, kristalle en konkoksies is herhaaldelik deur wetenskaplikes as kwaksalwery ontbloot deur dit aan wetenskaplike ondersoek bloot te stel. En tog floreer hierdie skadubesigheid.

Hoe verken die leek dan hierdie oorweldigende aanslag van bedenklike produkte en kure?

Die leek word ten sterkste aangeraai om dr Dawie van Velden se nuutste boek te lees.

Vroeg in die voorwoord lê die skrywer al sy vinger op die probleem: “... het ek bewus geword van die behoeftes en onkunde wat daar onder die publiek oor gesondheid en siekte bestaan. Dokters het dikwels nie genoeg tyd om aan pasiënte te verduidelik wat skort nie.” Hoe tragies en hoe waar is hierdie stelling nie. Pasiënte kry beter waarde vir geld wanneer hul motors gediens word en die werktuigkundige die probleem verduidelik en daarna die uitgediende onderdeel as bewys van vervanging toon.

Die aanslag van dié boek sny deur mites en fokus bowenal op die wetenskaplike metode, ons enigste verweer teen onkunde: die wetenskap is bloot gesistematiseerde kennis wat selfregulerend is. Maar die boek gaan ook verder, omdat die holistiese benadering aangespreek word waar liggaam, siel en gees as ’n geheel beskou en behandel moet word.

Wat hierdie werk nog meer indrukwekkend maak, is die eenvoud en toeganklikheid van die teks. Ek wil graag voorstel dat dit verpligte leesstof word vir jongmense juis omdat die skrywer pleit vir ’n lewenslange betrokkenheid en verantwoordelikheid vir ons eie gesondheid. Die pasiënt as vennoot verskyn net betyds om ons te waarsku teen universele kwaksalwery, maar meer belangrik, om ons aan te moedig om funksionele en lewensgewende vennootskappe met ons mediese dokters te smee.

  • Foto's van Dawie van Velden en Dave Pepler: Naomi Bruwer

The post <em>Die pasiënt as vennoot</em> deur Dawie van Velden: ’n resensie appeared first on LitNet.

Die dao van Daan van der Walt deur Lodewyk G du Plessis: ’n resensie

$
0
0

Die dao van Daan van der Walt
Lodewyk G du Plessis

Uitgewer: Tafelberg
ISBN: 9780624082521

Reeds van kleins af is Daan geleer dat daar sekere dinge is waaraan ’n man nie torring nie. Jy aanvaar bloot die sigwaarde daarvan omdat dit is soos dit is. Maar soos Daan ouer word, word die plek en ruimte waarin hy van kindsbeen af veilig en geborge gevoel het, bedreig. Sy magsposisie is hom ontneem, hy voel nie meer veilig op sy plaas nie, daar is groot fout met sy seun Jan-Willem en gevolglik geen vooruitsig op ’n erfgenaam of nageslag nie. Verder moet Daan gewoond raak aan ’n nuwe bedeling met kragonderbrekings, swak dienslewering, misdaad en gruwelike plaasmoorde. Oortreders stap helder oordag in strate rond sonder dat iemand hulle hinder, terwyl hy onskuldig en as ondergeskikte in ’n vuil, oorvol tronksel opgesluit word. Tog is daar ’n baie groter rede as die gewone irritasies van die nuwe Suid-Afrika wat Daan se rus en vrede versteur. Hy versteek sy ware self omdat dit nie inpas by die tradisionele manlike beeld wat juis sy identiteit tot nou toe onderlê het nie. Daarsonder is hy niks nie en nou word hy ook nog op ander terreine ontman: sy posisie as patriarg word uitgedaag, allerhande oumenskwale treiter hom, sy geheue is ook nie meer wat dit moet wees nie. Selfs sy seun kan nie meer vertrou word om die erwe van die vaders aan sy blonde blouoog kleinseun oor te dra wanneer dié eendag gebore word nie. Skielik is Daan, stoere Afrikanerboer en Dopper sedert geboorte, nie meer so seker wie en wat hy is nie, maar hy bly soek na daardie pilare wat hom aanvaarbaar in die gemeenskap gemaak het en nog altyd vir sekuriteit en dus ewewig gesorg het. Hy klou vas aan bekende sekerhede soos sy plaas, Bybel, kerk, waardes, tradisies en rituele om weer sin aan sy lewe te gee. Hy probeer sy manwees opnuut bevestig deur ’n voorskrif vir ietsie sterker as Viagra, doen inkopies by die plaaslike weduweeklub, gaan Sondag na Sondag getrou kerk toe, lees sy Bybel met nuwe ywer, maar al waarmee dit hom laat is ’n byna ondraaglike skuldlas. Uiteindelik verloor Daan sy ewewig en stort ineen. Jan-Willem gaan laai sy pa by ’n daoïstiese monnikeklooster in China af sodat hy “die weg” daar kan vind.

Aanvanklik wil Daan niks weet van dié volksvreemde instelling nie, maar hy sien ook geen lig in die eindelose donkerte waarin hy besig is om al hoe dieper weg te sak nie. Hier, in ’n gestroopte halfdonker sel, op ’n horrelpootstoel en by ’n onstabiele tafel, besluit Daan om sake in eie hande te neem: hy sal sy persoonlike Historia, as bevestiging van eie identiteit, opteken. Sekerhede uit die geskiedenis wat hom lewenslank op koers gehou het, sal weer sorg dat hy sy voete vind. Maar hóé hard Daan ook al probeer, dit blyk ’n futiele oefening te wees. Eers wanneer hy weg van die verlede na die toekoms kyk, besef Daan dat die pad wat agter hom lê, toe nie die enigste ware weg is nie. Geskiedskrywing word ’n lewensreis tot selfontdekking en Daan stel homself oop vir nuwe idees.

Hy begin sy lewe sien as ’n klein onderdeel van ’n groter geheel en leer ingevolge daoïstiese leerstellings dat die enigste sinvolle handelinge dié is wat in ooreenstemming met die gang van die natuur is. Sodanige handelinge impliseer dat idees of ideologieë wat mag lei tot te veel selfgeldende optrede of oordrewe toewyding aan ’n taak om wêreldse doelwitte te bereik, vermy moet word. Geweld en aggressie is die gevolg van onnatuurlike selfgeldende optrede, nie alleen in die groter opset nie, maar ook binne die individu self, met die gevolg dat sin en betekenis verlore gaan. Die weg van die natuur fokus op die spontane en eenvoudige. In plaas daarvan om krag te put uit die praktiese uitoefening van rituele en tradisies moet daar eerder gestrewe word na selfkennis, want alleen dan sal die individu se lewe sinvol wees. Die kernelement van Tái chi ch’üan as niereligieuse meditasie en spirituele praktyk is die aanleer van ’n metode tot selfkennis en -ontdekking sodat die betrokkene in kontak met homself en sy plek in die breër kosmos kan kom. Wanneer opponerende kragte op persoonlike vlak binne-in ’n individu geïdentifiseer is, word studente geleer om nie brute krag te gebruik om een van hierdie kragte te onderdruk of weerstand daarteen te bied nie, want in sodanige geval sal die uitkoms sonder uitsondering negatief wees. Die individu moet eerder met piëteit en sensitiwiteit die probleem aanspreek, want die weerlose “self” moet beskerm word. Daan leer dat hy die twee strydende magte binne-in homself, naamlik dit wat hy is en dit wat hy nog altyd probeer het om te wees (jin en jang) in balans moet bring. Selfkennis alleen is nie genoeg nie: daar moet ook eie aanvaarding en vergifnis wees; die stryd tussen goed en kwaad moet bygelê word; jin en jang moet in balans wees. Vir Daan beteken dit vergifnis, nie alleen van homself nie, maar ook deur sy vrou.

Kommunikasie, taal en woorde neem ’n belangrike plek in die roman in. Daan verstaan uiteindelik waarom Magrieta op sy vyftigste verjaarsdag vir hom ’n vulpen gegee het. Sy het veel meer begrip vir sy situasie gehad as wat hy ooit bereid was om te erken. Selfs nou, na haar dood, kan Daan steeds nie met haar kommunikeer nie, maar hy kan haar ook nie laat gaan nie. Hy is afhanklik van Magrieta, wat hy op soveel terreine te na gekom het, se vergifnis. Daarom probeer hy haar op verskeie maniere lewend hou: hy skryf briewe hemel toe en hoop dat sy iewers ’n leesbril te lene sal kry; hy praat snags met haar en gebruik ’n oormaat Latynse aanhalings in gewone gesprekke, want, sê Daan, wanneer ’n mens in ’n taal kommunikeer wat reeds uitgesterf het, wek jy dit tot nuwe lewe. Hier in die “Tempel van Ewige Vrede” ontdek hy die helende krag van woorde, verstaan hy waarom dit haar regop gehou het terwyl sy as gevolg van sy onbegrip vir haar behoeftes al hoe meer vereensaam het op sy dorre plaas in die Karoo met sy versengende hitte. Hy begin dit regkry om deur middel van woorde op papier stem aan die onsêbare te gee en vind heling.

Daan se eerste treë op “die weg” begin so ver terug as wat hy kan onthou. Hy stap getrou op eie voetspoor, verkry insig in sy foute en tekortkominge, alhoewel hy aanvanklik probeer om homself te oortuig dat hy ’n goeie landsburger en lid van sy kollektiewe groep was, ’n “ware Van der Walt van die plaas, Ystervarkfontein”. Hy delf diep in klassieke mitologiese verhale om vir hom te sê wat hy nog altyd geweet het. Daan begin wonder of hy nie maar nog altyd ’n kaartman aan ’n tou was nie (256). Hy leer dat waardesisteme, rituele, tradisies en religie wel ’n individu se kollektiewe identiteit bepaal, maar nie tot selfkennis, so noodsaaklik vir ’n sinvolle lewe, lei nie. Hy mag die stowwerige kombers van kollektiewe identiteit en die voorskrifte van die Dordtse Leerreëls en Gereformeerde Dogmatiek van sy skouers afgooi en homself verlos van versmorende skuldgevoelens, mensgemaakte wette en voorskrifte. So al skrywend begin Daan om sy leë bestaan met nuwe betekenis te vul. Hy leer dat ’n individu nooit te oud is om homself te aanvaar en te vergewe ten einde sy ware weg hier op aarde te vind nie. Kaalvoet is Daan Duiwelspiek oor, nou kan sy nuwe lewe begin.

Sonder om afbreuk te doen aan die verdienstelikheid van die roman, moet ek tog op ’n paar haakplekke wys. Dikwels swig skrywers, veral in debuutwerke, voor die versoeking om té veel stof aan te bied. Daar is net eenvoudig té veel in die roman. So byvoorbeeld vertel Daan vir Magrieta stories was sy duidelik behoort te ken uit hoofde van haar Latynse agtergrond en kennis van Engelse letterkunde. Ander opsies om hierdie inligting aan lesers oor te dra moes eerder ondersoek word indien die skrywer van mening was dat dit onontbeerlik is om die storie vorentoe te neem. Verder kry ’n mens die gevoel dat die skrywer nie sy lesers genoeg vertrou om tematies korrekte afleidings te maak nie. Op bl 218 verwys Daan byvoorbeeld na die storie van Gilgamesj wat “vir die dood kwesbaar gemaak moes word en op ’n lang reis moes gaan, die dieptes moes aanskou voor hy nederigheid geleer het”. En verder: “’n Verhaal wat ons sekerhede uitdaag, die rigiede grense tussen goed en kwaad bevraagteken, ’n soeke na balans.”

Die groot aantal metafore, vergelykings en vreemde woorde, veral in die begin van die roman (gluip, kanoeters, blaaskakerig, kleppermanspoëet, knittelryme) is nie altyd funksioneel nie en doen eintlik afbreuk aan die ander plekke waar hierdie stylfigure juis op meesterlike wyse aangewend is. Dit is juis onderspeelde metafore wat nie so voor die hand liggend is nie waarin ware trefkrag lê. Vergelyk byvoorbeeld die horrelpootstoel, lendelam tafel en half donker sel waarin Daan sit by die “Tempel van Ewige Vrede”, die oog van sy bokke wat hom gedurig dophou, Elsie met haar dubbelduimpie wat sy altyd wegsteek, die analogie tussen hogere letterkunde en Gereformeerde dogmatiek, die draaiende vliegtuigie bo Jan-Willem se bed, Daan wat as baba piepie oor die Heilige boeke in die konsistorie van die plaaslike gemeente en die feit dat beide Daan en dominee Flip lief is vir soetgoed.

Ander uitdrukkings is van die mooistes in Afrikaans, soos “Die nag spat aan skerwe” (98); “My somer het verflenter” (91); “Uitgeteer soos ’n lokasiebrak” (222); “Almal weet ’n getjie-tjie agter ’n bakhand is soos ’n wegholvuur” (185); en “Soos ’n koringkorrel in ’n graanmeul raak ek benoud” (255). Beskrywings van die liefde van ’n pa vir sy kind en veral die gedeelte waar Daan vir oulaas spore op sy plaas loop nadat dit verkoop is: “Ek het aanskou hoe my diere in trokke oor die paaie van my hart weggery word” (185) staan uit.

Lodewyk G du Plessis swem gemaklik saam met ander skrywers wat onlangs manlike identiteit en seksualiteit in Afrikaans ondersoek het (Eben Venter, Groen soos die hemel daarbo en SP Naudé, Die derde spoel). Die dao van Daan van der Walt voeg ’n ander dimensie by deurdat dit spesifiek fokus op ’n ouer Afrikaner-man vir wie dit as gevolg van institusionele handhawing van kollektiewe identiteit nooit voorheen nodig was om eie identiteit te bevraagteken nie. Die roman lewer op verskillende vlakke ’n bydrae tot die debat en verdien ’n plek op elke leser se boekrak. Op ’n manier is almal maar slagoffers van mensgemaakte wette en hierdie roman laat ’n mens met sagter oë na ander rondom jou kyk.

Marietjie Lambrechts
Navorsingsgenoot in die Departement Afrikaans en Nederlands, Duits en Frans, Universiteit van die Vrystaat
Junie 2018

The post <i>Die dao van Daan van der Walt</i> deur Lodewyk G du Plessis: ’n resensie appeared first on LitNet.

Tweede kanse deur Stefan Enslin: ’n resensie

$
0
0

Tweede kanse
Stefan Enslin
Uitgewer: Naledi
ISBN: 9781928426165

Soos uit die titel van hierdie boek af te lei is, gaan die storie oor ’n kans om verkeerde besluite wat in die pad van geluk staan, reg te stel. Twee jongmense wat as dertienjariges in 1965 hul bloed vermeng het om ewige trou aan mekaar te beloof, raak kort daarna geskei. Anna het moeilike kinderjare weens haar ouers se rusies en uiteindelike egskeiding en sy loop Joe eers sewe jaar later weer op universiteit raak.

Sy is nonchalant oor die lukrake ontmoeting, want sy is met ’n gewetenlose pierewaaier deurmekaar, maar Joe kan hom nie aan sy vriendin, die deugsame Bianca, verbind nie omdat hy steeds hoop op ’n toekoms saam met Anna. Sy verspeel egter haar kans op geluk weens haar ouers se slegte voorbeeld en raak swanger. Die twee hoofkarakters vind mekaar tog weer, maar die afloop verswak Anna en Joe se liefdesverhaal omdat Bianca ook ’n beurt by háár eerste liefde kry.

Die hoofkarakters in Tweede kanse bly taamlik eendimensioneel, omdat hulle so swaar dra aan die boodskap. Joe is die standvastige een, by implikasie omdat sy ouers die regte huweliksmaats gekies het en vasbyt ondanks aanslae. Joe se pa, Gert, is vasberade om Joe se tjor te probeer regmaak al is hy nie ’n werktuigkundige nie. Sy hardkoppigheid is ongemotiveerd in die lig van die selfverwyt wat hom amper sy huwelik en sy lewe kos nadat sy jonger seun vroeër verongeluk het weens hul motor se swak remme wat Gert nie laat herstel het nie. Die ander karakters, en selfs die honde, staan onsubtiel in diens van die liefdestema.

Ná ’n proloog begin die boek sterk met ’n tegniek wat die storie in die tydsgewrig van 1965 anker deur wêreldgebeure op te noem wat ook in daardie jaar plaasgevind het. Dood, moord en ’n teregstelling eggo die neerslagtige atmosfeer waarmee die storie begin. Musiek wat in daardie tyd onder jongmense gewild was, kom ook later aan bod.

Die storie probeer nie om die idioom van jongmense in die sestigerjare te weerspieël nie; dit sou te moeilik gewees het. Dit is buitendien nie ’n jeugverhaal nie. Tog is die taalregister vreemd; dit is dikwels melodramaties en ongenuanseerd, soos wanneer die twee dertienjariges op ’n “onheilspellende” koue dag gaan fietsry:

Joe kan die onheil aanvoel. Moontlik is die weer besig om die toekoms te skets; die uiteinde daarvan figuurlik uit te beeld. Die somerson het homself sigbaar gemaak, maar sy hitte weerhou. Pynlik en met mening kleef die koue teen Joe. (30)

’n Motor op hul pad word ’n “ystermonster” wanneer hy Anna amper raak ry en Joe haar net betyds wegpluk, met die ontstoke bestuurder wat hulle dan met sy gordel drie blokke ver jaag. In ’n film sou dit komies kon wees.

Die alomteenwoordige verteller is dikwels besig om op die voorgrond te tree om die leser met sy boodskap te bombardeer, soos toe Anna se waardige oupa sy dogter Lucinda met ’n drankasem in die arms van ’n nuwe man in die huis aantref. Is hierdie oorreaksie geregverdig omdat Lucinda se huwelik met ’n kompulsief-ontroue man misluk het? 

Hy moes hom beteuel om nie albei van hulle daar en dan dood te skiet nie. Lucinda het hom figuurlik doodgemaak en hy wou dieselfde aan haar doen. (94)

Nog ’n voorbeeld is toe Anna besef sy kan aan Joe haar geheime toevertrou: “En niks of niemand, behalwe die dood, sou hulle van mekaar kon skei nie. En tog kan ons nie altyd die dood vir skeiding blameer nie” (46).

Joe bly as student by Anna se ouma, waar hy aanvanklik onbewus van haar verwantskap met Anna is. Vir haar is hy “die perfekte seun in alle opsigte. Liefdevol, gehoorsaam, goed gemanierd, eerlik, opreg. Die lys is lank” (78).

Twee studentemaats wat aan ’n musiekuitvoering deelneem, Errol en Marinda, sorg vir oordrewe komiese afleiding, want die gesette Errol is amper ’n karikatuur. Van hom word gesê: “Gratis drank en Errol is soos boesemvriende. Die een sien daarna uit om tyd te spandeer saam met die ander, afgesien daarvan dat dit die volgende dag kopseer kan veroorsaak” (185).

Beskrywings klink dikwels toneelmatig. Hoofstuk 17 begin byvoorbeeld so:      

Oggend. Studentegewoel, luidrugtig en besig. Houtplanke, skaafsels en gereedskap lê oor die verhoog en op die vloer voor die verhoog gestrooi. Buite word daar geslyp, want blink vonke skiet binnetoe. (132)

Deegliker redigering en proeflees was hier nodig. Die tweede deel van die verhaal word met een sin ingelei aan die einde van ’n hoofstuk: “Toe Joe sy oë uitvee, is dit sewe jaar later” (49).

Stefan Enslin se eerste roman, Verskietende ster, het in 2013 verskyn. Die filmweergawe is twee jaar later as die gehoor se gunsteling by kykNET se  Silwerskermfees bekroon. Hy was ook medeskrywer, draaiboekskrywer en vervaardiger van ander films, soos Strikdas: ’n familiegedoente en Nul is nie niks nie, wat baie goed ontvang is. Tweede kanse met sy ongekompliseerde boodskap van geloof in ware liefde sou beter tot sy reg kom op die silwerdoek, want dit is duidelik hier waar Enslin se talent lê.

The post <i>Tweede kanse</i> deur Stefan Enslin: ’n resensie appeared first on LitNet.

Spieëlbeeld deur Franz Marx: ’n resensie

$
0
0

Foto van Franz Marx: verskaf

 Spieëlbeeld
Franz Marx
Uitgewer: Protea Boekhuis
ISBN: 9781485303992

Hierdie boek belowe, soos die alternatiewe titel aandui, ’n misdaadstorie oor ’n huurmoord en wie dit kon gedoen het. Spieëlbeeld in die titel is ook ’n leidraad in die intrige.

Die skrywer, Franz Marx van Egoli-faam, is ’n opwindende vonds vir die leserspubliek met hierdie boek wat hy ná sy aftrede geskryf het.

Die spannende verhaal speel af teen ’n eietydse Suid-Afrikaanse milieu. Die karakters is hoofsaaklik Afrikaanssprekend. Dit ontbloot die wêreld van dwelms, konkelaars, paaldansers en nagklubs, wat verweef raak met welaf Afrikaanse sakelui en taalpuriste.

Joe Minnie is die hoofkarakter en hy vertel sy eie storie in loslit Afrikaans. Hy is ’n gimnasiuminstrukteur wat ’n lyfwag word van ’n bekende sakeman, Dolf Eksteen, die ander hoofkarakter in die boek. Eksteen kry doodsdreigemente en benodig beskerming vir hom en sy jong aktrisevrou, Belinda. Sy kant van die storie blyk uit grepe uit sy dagboek.

Spanning word behou deur byvoorbeeld toekomsflitse by die vertelling in te voeg, asook deur forensiese verslae en koerantberigte.

Die leser word speurder en kry leidrade uit die teks. Ons weet gou wie die slagoffer is. Wie die moordenaar is, is nie so maklik nie. Mens wonder of Joe Minnie in staat om ’n moord te pleeg. Hy is effens naïef, eerlik, bloos maklik en hou nie van vuurwapens nie.

Joe en Dolf se paaie kruis nie net by die werkplek nie. Dit is ook die kruising van twee persone uit verskillende lae van die samelewing. Ironies is Dolf ’n taalstryder, een van die dinge waarvoor Joe geen begrip het nie.

Dolf ignoreer die lyfwagte gewoonlik, tog gebeur dit dat Joe vir die eerste keer ’n uitvoering van ’n klassieke simfonie saam met sy baas beleef: “Dan hang daar eenkant ’n stukkie song. Daai stukkie song, voor dit weer in silence disappear, vee-vee gently oor jou gesig, en jou hele lyf word koud, ...”

Die musiek raak ’n snaar in Joe aan. Dit voer hom terug na ’n traumatiese gebeurtenis in sy verlede. Hierdie beskrywing werp lig op sy verhouding met sy familie en op sy selfbeeld.

Dit is ook ’n keerpunt in sy lewe. Sal dit sy optrede beïnvloed?

’n Kenmerk van die boek is oortuigende dialoog. Net so goed is die uitbeelding van sekere situasies. ’n Voorbeeld is die woedende Elaine wat in die woonstelgebou lawaaierig dinge en woorde rondslinger. Haar skoen breek ’n vensterruit.

Die leser kan ook sterkgekerriede sekstonele en gewelddadige konfrontasie verwag.

Die vroue in die boek help die verhaal aan. Daar is Anel, ’n paaldanser, met wie Joe en sy vriend Louis ’n verbintenis het. Haar ma, Elaine, is Eksteen se nuwe aktrisevrou se agent en bly in die rykman se huis. Sy is ’n karakter om mee rekening te hou.

In die woonstelgebou waar Joe-hulle woon, is die feeks Mavis, wat groot moeilikheid veroorsaak. Eksteen se eksvrou en dogters kom ook baie later in die prentjie.

Joe se ma sukkel om haar wassery aan die gang te hou. Sy is ’n bondgenoot teen sy pa wat bossies geraak het na die grensoorlog en sy afdanking by die werk. Haar welsyn speel groot rol in die keuses wat Joe maak. Is hy regtig soos sy pa?

Die brose verhoudings tussen mense. Morele waardes en die gebrek daaraan. Verraad en lojaliteit. Die gevolge van swak keuses. Eensaamheid. Hierdie dinge strek oor die sosiale skeiding van die karakters in die boek.

Ek voorspel dat wanneer hierdie boeiende storie jou eers beetgepak het, sit jy die boek nie neer voor die laaste bladsy nie.

The post <em>Spieëlbeeld</em> deur Franz Marx: ’n resensie appeared first on LitNet.


LitNet wag op jou lesersindruk!

$
0
0

Lees jy ’n boek waarvan jy ander lesers wil vertel? LitNet nooi alle lesers uit om hul indrukke van ’n boek wat gedurende die laaste twee kalenderjare verskyn het, te skryf en te stuur. 

Die doel van hierdie onderafdeling op LitNet is om boekgesprekke onder lesers aan te moedig en medelesers se aandag op boeke te vestig. Kritiek is welkom, maar persoonlike aanvalle teen skrywers sal nie geduld word nie.

  • Jou indrukke mag van ’n publikasie in enige taal wees, maar moet geskryf wees in Afrikaans, Engels of Nederlands.
  • Woordtelling: minimum 300, maksimum 1 500.
  • Die lesersindruk hoef nie aan enige formele stylriglyne te voldoen nie, maar gaan asseblief taalgebruik noukeurig na voordat jy die bydrae instuur.
  • ’n Lesersindruk kan ’n informele of ’n meer formele aanslag hê; die invalshoek is die leser se eie keuse.
  • ’n Lesersindruk moet asseblief nie alle kinkels en intriges van die verhaal verklap nie. ’n Kort opsomming van die storie is wel gepas.
  • Geen anonieme inskrywings sal aanvaar word nie. 
  • Geen vergoeding is ter sprake indien jou lesersindruk verskyn nie, maar LitNet bied graag ’n platform waar lesers hul sê kan sê.
  • Jou inskrywing moet jou eie oorspronklike werk wees en mag nog nie voorheen elders verskyn het nie, insluitende op die sosiale media.
  • LitNet behou die reg voor om nie alle indrukke wat ontvang word, te plaas nie.
  • Indien jy nog nie oor ’n profiel op LitNet beskik nie, stuur asseblief ’n kort biografie en foto van jou sodat een vir jou geskep kan word.

Stuur jou lesersindruk, kort biografie en foto na lesersindruk@litnet.co.zaSlegs indrukke wat per e-pos ontvang word, sal oorweeg word.

Ons wag op jou opinie!

The post LitNet wag op jou lesersindruk! appeared first on LitNet.

Wierook en sigare deur Sebastiaan Biehl: ’n resensie

$
0
0

Wierook en sigare
Sebastiaan Biehl
Uitgewer: Orania Beweging
ISBN: 9780620689151

Die skrywer doen verslag van sy en sy vader se reise deur vyf wêrelddele: Suidoos-Asië, die Amasone, Spanje, Marokko en Kuba.

Dis miskien nie almal gebiede wat hoog op die gewone reisiger se wenslys is nie (behalwe Spanje), maar bied uitstekende insigte oor almal en kan ook vir die leunstoelreisiger aanbeveel word. Dit geskied natuurlik vanuit die skrywer se perspektief, maar bied baie meer oor die mense se leefwyse en die gebiede se geskiedenis en verken baie meer horisonne as die gewilde reisbrosjures van toerismemaatskappye.

Dis interessant hoe mense se kulture, samestelling, gewoontes en lande se godsdienste en politiek verskil. Die skrywer is ’n sendeling en gee heelwat aandag aan die gelowe en hoe hulle uitgeleef word. Hy reis uitgebreid in die streke waar elke dorp of stad sy eie gewoontes en voorkoms het: van uiterste armoede tot ’n soort Westerse welvarendheid.

In Suidoos-Asië strek die roete van die hoogs geglobaliseerde en hipermoderne stadstaat Singapoer, wat oor drie dekades van ’n vuil wêreldstad met elke ellende waaraan jy kan dink, verander het in ’n hoogs suksesvolle Eerste Wêreld-staat – en dit alles te danke aan ’n outokratiese bewind wat min vryhede toelaat!

Daarna kom Maleisië, Thailand en Birma aan die beurt, waar dit voel of die horlosie 50 jaar teruggedraai is, en daarmee het die eksotiese en die avontuur toegeneem.

Die boek wemel van interessanthede, ook oor die argitektoniese verskille in streke. In Martinique in die Karibiese See staan daar ’n ongewone standbeeld van Joséphine de Beauharnais, Napoleon Bonaparte se eerste vrou. Sy het haar man oorgehaal om slawerny ná die Franse Revolusie weer in te stel, en daarom is haar standbeeld se kop afgekap en met rooi verf besmeer!

Daar word ook baie ruimte afgestaan aan die reise deur Spanje. Marokko word ook deeglik deurreis en hier het die skrywer sijine geëet – ’n stuk skaap wat lank met kole in ’n pot in die grond gaargemaak word. Dis iets waaroor ’n kennis van my nie uitgepraat kan raak nie. In sy geval was dit ’n héle skaap, twee dae lank gaargemaak. Dit klink heel anders as ons eie skaap-op-’n-spit, en baie lekkerder!

Die Kubaanse hoofstad Havana, sê die skrywer, bied ’n uitdaging aan ’n mens se emosies. Min stede beskik oor so ’n behoue ou stad met sy Spaanse argitektuur. Sekere dele lyk weer of hulle pas onder ’n burgeroorlog deurgeloop het, met huise waarvan nog net die fronte staan, maar steeds bewoon word. Afgesien van ’n gebrek aan boumateriaal en kapitaal, ontmoedig die kommunistiese diktatuur eie inisiatief omdat sommige huise mooier as ander sal lyk en die gevreesde "ongelykheid" sal posvat.

Advertensies – behalwe vir die Kommunistiese Party – is verbode, wat dit nogal moeilik maak om ’n gastehuis op te spoor. Museums ter ere van Che Guevara, Fidel Castro en die revolusie is algemeen.

Oor ’n besoek aan die sigaarstreek, waar boere 90% van die opbrengs aan die staat moet afstaan, skryf Biehl: "As armoede ooit romanties en idillies voorgekom het, dan was dit hier."

Die boek bevat baie en omvattende inligting, en reaksies op die streke wat besoek is, is goed geskryf en lees deurgaans onderhoudend.

Twee punte van kritiek: Dis jammer dat daar nie kaarte van die landstreke is nie, wat heen-en-weer-besoeke aan Google Earth sou uitgeskakel het. En om een of ander rede is die 46 kleurfoto's almal taamlik uit fokus.

Oor die outeur

Sebastiaan Biehl is in Duitsland gebore, maar het as student na Suid-Afrika gekom. Sy liefde vir reis het toegeneem. Hy woon sedert 2005 in Orania en is tans navorser en toergids by die Orania Beweging. Sebastiaan het ook reeds twee romans die lig laat sien.

The post <i>Wierook en sigare</i> deur Sebastiaan Biehl: ’n resensie appeared first on LitNet.

Winging it by Joanne Jowell: a review

$
0
0

Winging it: Jonathan Kaplan’s journey from world-class ref to rookie solo dad
Joanne Jowell
Publisher: Pan Macmillan
ISBN: 9781770105560

I know very little about parenting, apart from what it feels like to be on the receiving end of it, but I do like rugby very much and always enjoyed watching Jonathan Kaplan referee matches when he was still active as an international ref. I follow him on Twitter and, like thousands of others on social media, I was amazed at his news two years ago on 1 June 2016: he posted a photograph of himself holding a baby boy, Kaleb, his biological son; but what was missing in the picture – in all possible ways – was a mother.

As he was approaching his 50th birthday a few years ago, Kaplan decided to fulfil his deepest personal wish – to become a father – but he was not in a relationship at the time, and it did not look like one was on the cards where he could procreate the conventional way, and so he decided to have a baby on his own, with the help of an anonymous egg donor and a surrogate. Winging it: Jonathan Kaplan’s journey from world-class ref to rookie solo dad by Joanne Jowell tells this part of his life story.

For the book, Jowell spoke not only to Kaplan, but also to all the other relevant participants of this unusual tale, interweaving her narrative with the individual interviews to form a fascinating collage of motives, perceptions, challenges, failures, and triumphs. It makes for an incredibly absorbing read. I loved the photographs of Kaleb at the beginning of each chapter and the two photo sections included in the book. And there is an amazing twist at the end of Winging it that no-one could have foreseen. Written into a novel, this kind of coincidence would have been too miraculous to be plausible, but it feels just right in a memoir which is full of all sorts of miracles.

As one can imagine, not everyone was impressed with Kaplan’s way of approaching parenthood, and Jowell captures the diverse responses to his choices: “Most thought of Jonathan as a trailblazer – smoothing a path for unconventional families in a world that values diversity and craves ways in which to normalise the alternative or untraditional. But some saw him as a disruptor – a progenitor of a broken family in his inability or unwillingness to create a nuclear one.” Winging it illuminates the entire undertaking of what an egg donation, IVF, surrogacy, and solo parenting entails. None of it is for the faint-hearted.

Being a child of divorced parents, I do feel that what truly matters for children is not who does the loving, but that it is done, honestly and unconditionally. Kaplan is no stranger to patchwork families, having grown up in one himself. The experience made him deeply aware of what is at stake for a child who has to deal with the break-ups and reconfigurations of a family. He flourished despite these difficulties, and went on to have a successful life, remaining close to his parents and siblings.

Until the idea of having a child on his own came along, Kaplan’s life was focused on rugby, running, bulldogs and bonsais. Such interests require determination and patience. One would think these are the ideal traits of a future parent, but nothing truly prepares us for what lies ahead when a baby draws his or her first breath. Winging it is brutally honest about Kaplan’s feelings of inadequacy and insecurity along the path he chose. The process of finding the right egg donor and a surrogate to carry the baby is wrought with disappointments. Just about everything that can go wrong does – including low egg counts, miscarriages and a life-threatening ectopic pregnancy. And that is only before the actual birth of Kaleb. After his arrival, Kaplan struggles to bond with the baby boy at first. It is an emotional roller coaster. Although there is no second parent to help him cope, friends and family members are always on standby to offer assistance. Kaplan is also in the fortunate position of being able to hire a night nurse and a nanny whenever he feels he needs to – a privilege he is acutely aware of, but never hesitant to fall back on.

There is something unsettling, but also intriguing, about his ability to walk away and to allow others to take charge when he needs space and time for himself. I think many parents, especially mothers, will envy or dislike him for it, or both. Kaplan has strong views on how to go about dealing with the baby’s needs, about discipline and about his role as a parent; for the rest of it, he is alright with “winging it”. “I’m happy to be unpopular,” he says, “if it means I’m being ‘real’, being true to my core values and then living them, acting on them.” There is a lot of reassurance in this type of stability.

Kaplan is unconventional in many other ways, not only as a parent. Numbers and astrology play a huge role in his decision-making. It’s his way of staying in control and understanding the world. At some points in his story, one cannot help but wonder whether these are rational choices, but knowing what keeps me balanced at times, I cannot and do not intend to judge. What I found refreshing about Winging it is already suggested by the title: it is a warts-and-all story – Kaplan is unapologetic about his moments of doubt, frustration and inability to cope – and often, it is clear that he has no clue what he’s let himself into. But what is equally admirable is how Jowell makes sure that the story is told in a sensitive manner, with respect towards the people involved, especially Kaleb, who will be able to read the book one day. His father’s devotion to him is obvious – few children in the world are as much wanted as Kaleb was and is, but he is the only one who will ever be able to say how it has all worked out for him – this experiment with fate, his life. May the stars be on his side.

About the author

Joanne Jowell combines her fascination with human issues and her background in psychology with her love of the written word: she specialises in writing biographies – of real people, with real issues. Joanne lives in
Cape Town with her husband, their three sons and three wire-haired dachshunds. 

Photo: www.joannejowell.com

The post <i>Winging it</i> by Joanne Jowell: a review appeared first on LitNet.

Die ou vrou en die priester deur Cecile Cilliers: ’n resensie

$
0
0

Hierdie resensie het oorspronklik op die 14de Maart 2018 verskyn.

Die ou vrou en die priester
Cecile Cilliers
NB-Uitgewers
ISBN: 9780798176996

“Sy naam moes nooit Kevin gewees het nie. Ek wou hom James noem.”

Ontredderd, verslae en aangrypend. Hierdie kortverhaal, “Erica”, in Cecile Cilliers se bundel gee die toonaard van die versameling.

Tog, ook onverwags duik daar ’n erotiese verhaal op; ’n lagwekkende maar dieper beskrywing van die twee kaalgatswemmers; en dan weer ’n asem-ophou beskrywing van ’n goue hings wat sy kop ruk, op sy agterpote steier, oë gesper. Om dan skielik stil te word – en die nuwe lewe wat hy moet lei, fier tegemoet gaan.

Veel gewag word gemaak van die sg ouderdom in Cilliers se versameling. Immers het sy dit op 84 geskryf. Maar dis ’n fout om verhale van verweer, verdriet, verslaenheid – kenmerke van die ouderdom – te verwag. Daarvoor is Cilliers te veel van ’n woordskilder, ’n eerlike ondersoeker na die twyfel, woede, oneerlikheid van ’n bestaan.

Sokrates het beweer: die onondersoekte lewe is nie die moeite werd om te leef nie. Cilliers gee antwoord.

Baie verwysings na geloof – woorde soos “Skepper” byvoorbeeld – bevestig dat hier ’n gelowige aan die woord is met geen bedoelings om die leser ongemaklik of aangespreek te laat voel nie.

Inteendeel, die leser sal veral die satiriese slot van die titelverhaal heuglik geniet. Die innige, krapperige en eindelik woedende breuk word ’n heerlike oorwinning in die regop skouers van die dowe godsman.

Cilliers het nie die skerpheid van ’n Annie Proulx nie, maar wel die amper tasbare beskrywing van mens, dier, omgewing. Die eenvoud van woorde wat Proulx het, het Cilliers ook, daarom laat haar werk met sy heel ander toonaard as Proulx s’n my tog die twee vergelyk.

Soms wil-wil die leser te veel woorde, te veel verduideliking lees, maar soos die goeie kortverhaal eis, besweer die slot van elke storie die soms omslagtige aanloop daarna.

Terwyl “Brood” aan die hart rem, sal “Herrnhut” op ’n ander vlak die leser aangryp. “Die fox fur” roep ’n sinnelike-hartseer op en “Die verloofring” eindig soos dit moet – anders as wat die leser verwag.

Die omslag is treffend – ’n skildery deur Robert Hodgins: A woman of the twenties. Pers, sag, versluierd, onverwags.

Nogal ’n debuut vir ’n 84-jarige, hierdie 14 verhale oor die lewe van meestal die enkeling.

The post <em>Die ou vrou en die priester</em> deur Cecile Cilliers: ’n resensie appeared first on LitNet.

Jong lesers: Swemlesse vir ’n meermin deur Marita van der Vyver

$
0
0

Swemlesse vir ’n meermin
Marita van der Vyver
Uitgewer: Tafelberg
ISBN: 9780624071044

Wanneer Hanna Minnaar se sussie, Ariel, gebore word op ’n verlate berg terwyl hulle vakansie hou, wens sy dat die babatjie nooit moet seerkry nie. Hanna besluit om vir Ariel ’n lewensgids te skryf wat haar deur haar lewe kan help. Sy skryf oor enigiets van eerste liefdes tot stieffamilies en natuurlik ook hoe om die tienerjare waarmee elke kind sukkel, te hanteer. Die uiteinde is ’n boeiende storie, Swemlesse vir ’n Meermin, deur Marita van der Vyfer. Dit het selfs vir my ’n paar dinge geleer oor hoe sommige tieners dink en voel.

Suid-Afrika het reeds die sestienjarige Hanna Minnaar en die “ups and downs” van haar lewe (soos sy dit stel) in die eerste Hanna-boek, Die ongelooflike avonture van Hanna Hoekom leer ken. Aan die einde daarvan word Hanna se sussie gebore. Vir my is die Meermin-storie die perfekte opvolg, want ek was net so geïnteresseerd daarin as in die vorige ene. Dit was ’n absoluut wonderlike boek en ek kon as gevolg van al die opwinding en spanning dit amper nie neersit nie. Daar was selfs vir my – en dalk ook vir Hanna – ’n klein verrassinkie in wat ek nie voorspel het nie.

Ek kan natuurlik nie vergeet om die hoofkarakters in die boek voor te stel nie! Daar’s dan so baie van hulle. Kom ons begin by die begin, en die karakters wat ons reeds ken. Eerste het ons vir Hanna. Haar bynaam is Hanna Hoekom en sy begeer ’n meer eksotiese naam soos Fabienne. Sy is 16 jaar oud en in graad 10. Dan is daar haar babasussie Ariel met die meerminagtige naam, ’n rooierige kuikendos en ’n liefde vir water. Ons kan nie vergeet van die twee tienjarige boeties, Tibo en Amos nie! Tibo glo hy kan toor en Amos hou van die Harry Potter-boeke. Hulle baklei gereeld en hulle ma en pa is dikwels bang hulle gaan mekaar vermoor.

Gepraat van hulle ma (of stiefma, afhangende oor watter boetie ons praat): Mana dring daarop aan dat hulle haar op haar naam noem. Sy is ’n kunstenaar wat bont aantrek en verfkwaste in haar hare ronddra. Dan’s daar Yann, die tienerbroer in die huis wat ook met Hanna se beste vriendin Sharon uitgaan. Hy het altyd sy iPod in sy ore en luister heeldag musiek. En hy’s gereeld in een of ander bui. Daar’s ook Beyers, die pa van die huis. Hy is ’n afgetrede akteur en was voorheen getroud met Yann en Amos se ma, Margot. Laaste maar nie die minste nie, het ons ’n nuwe karakter, Benjamin. Hy is Yann se vriend, nuut in sy skool en was deur ’n moeilike tyd. Hy’s ’n hartebreker en maak selfs Hanna se knieë lam.

Dis ’n heerlike boek wat ek in ’n oggend klaar gelees het. Volgens my sal die boek vir lesers van elf jaar en ouer reg wees. Ek weet ook dit sal geniet kan word deur ’n pa met dogters, want ek het my eie pa gevang dat hy rustig die boek op ons stoep sit en lees, met ’n heel tevrede uitdrukking op sy gesig!

The post Jong lesers: <i>Swemlesse vir ’n meermin</i> deur Marita van der Vyver appeared first on LitNet.

Viewing all 1782 articles
Browse latest View live


<script src="https://jsc.adskeeper.com/r/s/rssing.com.1596347.js" async> </script>