Oor berge en dale. Op reis met ’n monumentjagter
Jackie Grobler
Jonathan Ball
ISBN: 9781868427826
Weet jy waar lê Sarie Maré begrawe? Of Prins Napoléon Bonaparte? En wie was Aia Jana en Stanza Bopape werklik? En waarom is hulle van belang? Het jy verder geweet dat die Boeregeneraal Christiaan de Wet, die latere Indiese politieke leier Mahatma Gandhi en Nelson Mandela almal in die Ou Fort in Johannesburg aangehou is?
Man, ek hou van reis. En van die geskiedenis. Oor berge en dale is ʼn deeglike oorskou van Suid-Afrika se geskiedkundige monumente en terselftertyd ʼn storiereis deur ons land se onstuimige eeue heen. Want daar is min monumente wat vir vrede opgerig is.
Ek stel veral belang in die verhale wat aanleiding gegee het tot ʼn stukkie geskiedenis wat dan verenig word in die granietblok wat ons daaraan moet herinner. Én hierin lê die waarde van die boek vir my.
Die meeste monumente is opgerig ter nagedagtenis aan individue, groepe of gebeure tydens die Anglo-Boereoorlog en die Struggle-jare, maar daar is nog baie ander wat ander tye van ons geskiedenis dek. Die verhale is meestal aangrypend soos jy kan verwag wanneer ʼn monument daarvoor opgerig is. Ons geskiedenis is ryk aan hierdie monumente. So staan daar byvoorbeeld in die dorpspark van Cradock ʼn Groot Trek-eeufeesmonument en ʼn Struggle-monument naby mekaar. En dit is goed só.
Ek het self ʼn paar dinge geleer of weer onthou, soos dat die Portugese reeds op 3 Februarie 1488 op die strand van vandag se Mosselbaai vir die eerste keer voet aan wal gesit het. Dit was ʼn hele eenhonderd vier en sestig jaar voor ene Jan van Riebeeck sy verskyning gemaak het. Die horlosie het tydens die jare van ontdekking stadig gedraai. Die Portugese seevaarders het ook name aan ons kuslys gekoppel wat ons vandag nog gebruik, soos Kaap Agulhas.
Ons land se storiereis bestaan ook uit die verhaal van 63 000 slawe, wat tussen 1658 en 1808 na die Kaap gebring is van Maleisië, Indonesië, Indië, Sri Lanka, Madagaskar, Mosambiek en Angola. Hulle word wel by die Slawelosie-museum in Kaapstad gedenk. Ongelukkig is daar nie soveel gedenkplekke vir die San en Khoi-Khoi as eerste inwoners van Suid-Afrika nie. Hulle het self hiervoor vergoed deur hulle verhaal met rotstekeninge deur die ganse suidelike Afrika te vertel. Grobler dek dit nie in hierdie publikasie nie. Een amptelike monument vir die San en Khoi-Khoi is die Volksmoordmonument (1702 – 1809) buite Graaff-Reinet.
Die vraag bestaan tog seker of die monumente nog bestaansreg het. Grobler is telkens verbaas oor die skending van nasionale monumente. Ook dat hy en sy vrou telkemale die enigste besoekers aan die monumente is. Sommige monumente is moeilik om te vind en ander is afgeskeep deur die owerhede. Volgens my moet ons meer moeite doen om sulke terreine te besoek en die bestaan van monumente, en ons geskiedenis, te verseker.
Grobler verdien vermelding vir die feit dat hy so groot deel van sy lewe gebruik om die land se monumente te gaan soek en te dokumenteer. Dit is tog snaaks dat daar nie ’n nasionale register hiervoor is nie.
Sy vertelling van Soweto en die monumente wat hier gevind kan word, het my geïnspireer om my internasionale toeriste volgende keer op ʼn veel langer en in-diepte-ontdekking van Soweto en sy herdenkingsplekke te neem. Ek is selfs lus om die Boeregeneraal Koos de la Rey se grafsteen in die begraafplaas by Lichtenburg te gaan soek.
Die monumente word volgens provinsie ingedeel. Aan die einde van die boek is ’n lys van GPS-koördinate. Daar is ook ʼn indeks met die herdenkingsplekke volgens provinsies en dorpe of stede asook ʼn alfabetiese indeks. Ek sou graag die aanwysings wat in die teks aangedui word as ʼn aparte lys wou hê sodat mens die geskiedenisverhaal op sy eie kon lees. Die vertelling kom soms saai voor, maar meestal het Grobler hier ʼn boeiende verhaal uit niks geskep.
Hierdie boek hoort in die voertuig wanneer die gesin dié Kersfees die lang pad vat Stilbaai toe. Stop gerus by een van ons land se geskiedkundige plekke en waardeer die lang reis wat ons saam afgelê het.
The post <em>Oor berge en dale</em> deur Jackie Grobler: ’n resensie appeared first on LitNet.