Title: Still life
Author: Zoë Wicomb
ISBN: 9781415210536
Imprint: Umuzi

This reader impression was written and sent to LitNet on the writer's own initiative.

If there is a recent literary work that can serve as an important example for fiction writers, Still life, in my view, is it. For a writer like me, perhaps overly aware of the current debates around the limits of imagination, this text triumphantly shifts the boundaries of creative writing.

The back cover of the book provides the summary with the heading “A writer of rare brilliance” ascribed to the Scotsman, a Scottish newspaper (probably commenting on one of Wicomb’s previous works, but certainly applicable in this instance). The book is said to be a biography of Thomas Pringle (regarded by many as the father of South African poetry), but the narrative is told by a West Indian slave and an adopted Khoesan son, interrogated by a time-traveller exhumed from the pages of another much older novel by Virginia Woolf. The setting is contemporary, and the characters are resurrected.

But don’t be misled by the back cover. I was way into the second chapter and fast beginning to lose interest, not able to get a grip on what the book wanted to be about, when I read the introduction of the character of Nick Greene. It dawned on me: I had misread the first chapter totally, and I started at the beginning again – this time mesmerised. The “story” is the writing process itself – not a novel idea at all – but Wicomb’s use of the idea was, for me, simply superlative. For example: in the very first paragraph, she reflects on the thought processes of the writer before embarking on writing a manuscript: “Thus I try to keep my head averted from these powdery phantoms that stir and falter in the dark. But they remain, pleading wordlessly – or so it seems.”

This is a dual acknowledgment: there are things that the writer does not see, deliberately: “my head averted”, but they nevertheless exist and want to be brought to life: “But they remain, pleading ….”

As Derrida’s deconstruction theory analyses the text for what the writer does not see in relation to what she sees, one can postulate that Wicomb cuts through Derrida’s juxtaposition of the seen and unseen by acknowledging that the writer’s task is to surrender to the unseen, which is “pleading wordlessly”, and therefore deconstructs the literary theory inside the narrative – as a form of “narrative as deconstruction” – instead of the narrative being deconstructed by the theory. In my view, this is an admirable and novel shift in the process of fiction writing.

Out of the “powdery phantoms”, the characters are introduced, but with much thought, cross-examining, faltering and stirring: “… words leave me impotent, tongue-tied. Frankly I have no idea what to do.”

The first character has a form that is “wobbly, a strong vegetal whiff of desires rises from it, a greed for life ….” The reader learns she is Mary Prince, who remonstrates with the writer: “Get over yourself. It is not about you at all.” And this sets the tone, for me, where the writer slowly but surely disappears from the narrative. In the first chapter, the writer is still “I”, and in the second chapter, she becomes “the woman writer”, to disappear for virtually the rest of the book, surrendering to the unseen, so to speak, and only returning towards the end.

Pringle is then introduced closer to historical texts, but with Hinza, a boy adopted by Pringle who remembers things differently. These three are the only historical main characters in the book. In the second chapter, the fourth main character is introduced: he is not a real historical figure, but a real character from a real book. So, the writer decides to “place our project in the hands of Sir Nicholas Greene”. This further demonstrates the writer’s surrendering to the unseen. Greene is a character in Virginia Woolf’s novel Orlando, which is also a biography.^[1] The Greene character in Orlando is also timeless in that he appears in different time periods, as he does in Still life. As in Orlando, he is a poem critic in this novel, as well.

The introduction of Greene as a character is, in my view, a further stroke of creative genius, providing a balance to the narrative. The main characters seem close to being anti-slave, anti-colonial and anti-racist. This includes Wicomb herself. By introducing Greene, a notable racist, a pro-colonialist and a nobility supporter, she provides a questioning narrative to the narrative of the main characters, but, in my view, also a wonderful narrative of the unseen. The portrayal of the character of Greene is done bare-fisted and straight-on, not fighting shy of the fact that he is a stereotype, but coming to grips with the very essence of a character like him. For example, Greene is allowed to say about Pringle:

A good fellow and not without talent, but he so does have the propensity of stirring things, of getting his betters’ backs up, the people he really should cultivate if he wants to prosper. (117)

Wicomb departs astonishingly from several fiction writing conventions. The narrator is not a single voice, but the combined voices of characters, without the usual “he said, she said”, thereby creating a single yet conflicting and questioning narrative. How valid is what we remember? How much is coloured by our experiences? Who are we to think that we can present people who are not us? Can somebody of colour who is not a South African talk about a South African white man? How much space should one allow for the conventions of the time? How does a novel read another novel? How does one live when the only evidence of one’s existence is a poem or inscription by a white man? How good-natured is a good-natured white man? How “contaminated” is a black boy raised by a white man?

But the brilliance of the book is extended beyond plot and structure – it is also part of the words: dialogue is not used with its associated punctuations, so the text is an effortless weaving with characters slipping between first and third person as clearly as water.

What is even more fascinating is that these characters, already created by other texts, now grow together, with Hinza – the youngest character – embarking on a journey to South Africa. Wicomb knots several strands: obvious ones like the destruction left by colonialism, the abhorrence of slavery, religious bigotry, racism, gender discrimination and misogyny. With these are the beautiful and elegant strands of historical facts, geographical realities, poetry and sub-characters, such as Mrs Pringle, her sister Miss Brown and others. There is also Vytje, another sub-character from a poem of Pringle himself, which provides some more of the unseen and, in my view, delivers a unique perspective of colonial life that was previously unsaid. These themes are undeniably contributing to modern-day phenomena such as Black Lives Matter and can be viewed as a stark reminder that inequality of race and gender is as prevalent today as it was under colonialism, yet its manifestations are deeply complex.

Although the book’s setting is London, it is also unmistakably South African. This Wicomb achieves by her description of the South African landscape in its own vernacular, like Baviaansrivier, Zuurveld, Katrivier, Slagtersnek and many others; also, people references like Kaatjie Kekkelbek, Baas Karel, Nooi Janet, Oupa en Ouma and such. This component brings the novel closer to home and provides a stronger empathy with the characters, making this book thoroughly enjoyable to read.

Finally, I am wondering to myself: set in the modern-day dealing with relevant everyday issues like literary agents and a struggling writer, with characters who are either ghosts or from other texts, could this possibly be a new proponent of magical realism? I do not know the answer, but can’t remember when last I read a book that so completely broke all the conventions lesser mortals like me agonise over. It will certainly play on my mind for many months to come.

See also:

Still life, an interview with Zoë Wicomb

The post <em>Still life</em> by Zoë Wicomb – reader impression appeared first on LitNet.

Gangsters
Carla van der Spuy
NB-Uitgewers
ISBN: 9780624090137

Bendebedrywighede en geweld is nie net die verantwoordelikheid van spesifieke gemeenskappe of organisasies nie. Dit raak almal.

Stanley Jacobs, ’n IT-kenner wat nou betrokke is by die Cape Flats Museum in Strandfontein, sê gangsters gaan uit na ander gebiede en roof en steel daar. 

Onlangs lees mens weer van twee kinders van die Kaapse Vlakte wat in bendes se kruisvuur beland het. Dis ’n algemene, maar hartseer verskynsel, die onskuldiges wat op die verkeerde tyd op die verkeerde plek is. Veral hul ma’s se lewens verander ingrypend en vir altyd, en die res van die Vlakte-inwoners word met vrees vervul.

Verstaan mens egter waarom jongmense en kinders van so jonk soos 12 gangsters word, is daar tog hoop. Daar is baie sulke voorbeelde in Gangster.

Carla van der Spuy, die skrywer, ondersoek hoekom dinge so verskriklik skeefgeloop het in dié jongmense se lewens. Sy noem juis dat sy ’n stem wil gee aan hulle wie se stories ons normaalweg nie hoor nie. In hul eie (Kaapse) taal.

Lesers loop ook voorbeelde van tronktaal, oftewel Sabela, raak: ’n Frans is ’n niebendelid. ‘n Stimela is ’n nuweling of een wat van ’n ander gevangenis oorgeplaas is. As jy ’n sculpture is, het jy iemand verraai.

Jy mag dié taal egter nie onoordeelkundig gebruik nie.

Deesdae wil baie oudgangsters ’n verskil maak, keer dat ander jongmense by bendes betrokke raak. Van der Spuy voer onderhoude met onder andere gerehabiliteerde gangsters, tronkbewaarders, polisiebeamptes en pastore.

So het pastoor Ricardo Sloster, ’n gewese gangster, as jongman ’n goeie werk losgeslaan. Maar toe raak hy “bietjie windgat”. “Jy dink jy is God’s gift to women. Ek was ’n operator. Ek dink dis waar my lewe skeefgeloop het,” sê hy. Alles het eenvoudig “begin spiral”. Sloster het lank ’n lewe van gewelddadige en aggressiewe misdaad, asook dwelmverslawing, gelei voor hy pastoor geword het.

“Pastor Try Me” herinner weer aan die “Pappie wag vir jou”-advertensie van destyds, skryf Van der Spuy. Sy pa was afwesig en sy ma het hom mishandel. Pastor Try Me het reeds op 12 ’n gangster geword en is op 17 na die Pollsmoor-gevangenis gestuur. Later het hy ander gevangenes geleer hoe om “die nommer te doen”, met ander woorde hoe om ’n “nommer” te wees. Voorbeelde van die nommers sluit in die Twenty-Sixes en die Twenty-Eights, spesifieke bendes in die gevangenis.

Die skrywer voer ’n onderhoud met ’n ma wie se seun vermoor is. Die moordenaar (17) het lank “vry geloop” en sy ma het jare lank gely.

Kurt Olivier is weer ’n oudpolisieman wat ’n gangster geword en toe sy moses teëgekom het.

Gangster wemel van karakters. Die “Lady Gangster” is die eerste vrou wat aan ’n mansbende behoort het. Daarna het sy ’n maatskaplike werker geword. “Dit was my hartsbegeerte om in die tronk te gaan werk, terug te gaan na die juveniles toe,” sê sy.

Jeremy Davis is ’n gewese lid van die gevreesde American-bende. Hy vertel dat hy geroof, ingebreek, dwelms gebruik en “gun geskiet” het. Uit sy (bose) vriendekring is hy die enigste oorlewende. Die ander is doodgeskiet.

Allan Rehbock is ’n “wit” gangster en pa van 11. Hy is erg vermink in gewelddadige bende-oorloë en erken dat hy vele mense die ewigheid in gestuur het. Vandag bedryf hy sy eie liefdadigheidsorganisasie, verleen hulp aan dwelmslawe en gaan haal slagoffers van mensehandel diep uit die onderwêreld uit. Op 11 was hy al ’n gesertifiseerde jeugmisdadiger.

Soos die verhale ontvou, besef mens dis tog moontlik om die kettings wat bendeskap inhou, af te gooi. “As ons by die root van die evil kan uitkom, kan dinge verander. Dis hoekom ons programme het om jongmense te leer daar is ’n beter opportunity vir jou. Gaan studeer. Dit is beskikbaar,” sê Stanley Jacobs. Die gangster moet egter ook wíl hervorm.

Hoekom word iemand ’n gangster? Van der Spuy sê dat daar nooit ’n verskoning vir geweldsmisdaad is nie, wel redes.

Verreweg die meeste jongmense wat gangsters word, kom uit gebroke huise. Armoede en werkloosheid seëvier. Die vaderfiguur wat veronderstel is om ’n rolmodel te wees, is in die meeste gevalle afwesig. Seuns sonder pa’s (Lux Verbi), wat ook pas verskyn het, werp meer lig op dié probleem.

Vaderloosheid raak meer as 60 persent van kinders wat in Suid-Afrika gebore is, lees jy. Dit lei daartoe dat die kind of jongmens iewers wil behoort. Die Lady Gangster sê: “Dissie ding van ek het seergekry en wie gaan kom troos?” Sulke jongmense wil van geweet wees. Hulle wil spesiaal voel en ook ’n lewe van geld en mag lei. Jongmense wat op die ou end gangsters word, word aangetrek deur handelsnaamklere, spoggerige motors en rolle note. Dit beteken geluk en ontsnapping uit armoede.

Of so glo hulle. Min wetende dat (benewens die risiko om self doodgemaak te word) bendelid-wees dikwels lei tot dwelmmisbruik (“om die conscience te ease”), geweld en moord. Pastoor Leon Jacobs is ’n voorbeeld. Hy het sy tweelingbroer met ’n mes doodgesteek.

Die Covid-inperkings het die bendeprobleem vererger, skryf Van der Spuy. Kinders het vir lank nie skoolgegaan nie en dikwels by bendes aangesluit. Dwelmmisbruik is dan basies ’n gegewe. Dis ook kommerwekkend dat seuns dikwels die gangsterskap van hul pa’s voortsit. Jeremy Davis (voorheen van die Americans-bende) stel dit so: As jy teen bendegeweld op die Kaapse Vlakte wil optree, begin by jou eie familie.

Mens lees hoe wapens en alkoholiese drank in die gevangenis gemaak word, hoe dwelms daar beland, oor die bestaan van “wyfies” onder die manne, asook oor presies hoe sommige bendelede tot inkeer gekom het.

Insiggewend is ook die goeie verhouding tussen verskillende rasse in die gevangenisse. Wandisile Nqeketho, medestigter van die 18 Gangster Museum in Mandelapark, Kaapstad, sê trouens: “Eintlik ... kan ons wat buite is by die mense wat binne is omtrent rasseharmonie leer.” Die jong Chad Crowley stel dit so: “Want ... dis jou broer en hy behoort aan jou nommer en jy beskerm hom.”

Danie Bester, ’n oudbewaarder in die Krugersdorp-gevangenis, vertel dat hy berugte misdadigers soos Moses Sithole, ’n reeksmoordenaar en “silent killer” wat “doodgewoon” lyk, ontmoet het. Ook vir Ralph Haynes van die Boeremafia wat sy “dik arms” om Bester geslaan en gesê het: “Sersantjie, net een druk dan breek ek jou nek.”

Hoewel die dwelm- en gangsterprobleme geweldig groot is, is daar wel organisasies en individue wat alles insit om kinders te waarsku dat misdaad nie lonend is nie. Hulle help ook die kinders om hul lewens te hervorm. Kom dit by motiveringspraatjies, kan ’n gewese gangster in ’n oranje tronkpak wel as ’n afskrikmiddel dien.

Gemeenskappe doen harde werk, ja. Maar die inwoners bepleit meer sigbare polisiëring. Daarby moet kinders in die straat speel omdat ontspanningsgeriewe ernstig te kort skiet. Hulle beland maklik midde-in die spervuur van bendegeweld. Dit gebeur met soveel kinders dat die Cape Flats Museum ’n gedenkmuur vir hulle opgerig het, skryf Van der Spuy.

Nqeketho reken dat as almal bang is vir die bendes, niemand die probleem sal aanpak en ’n oplossing sal vind nie. “En dan sal bendebedrywighede eenvoudig genormaliseer word. Die volgende generasie gaan die slagoffers wees,” sê hy.

Dit moes baie moed gekos het van Van der Spuy en Jacques Pratt, haar goeie vriend en stigter van die Hope Hela Foundation, om tydens die skryf van hierdie boek die potensiële gevaar in sekere dele van die Kaapse Vlakte te trotseer. Dit was sekerlik ook ’n groot uitdaging om gewese gangsters op te spoor.

Gangster is ’n nodige en belangrike boek. Die sêding “Kennis is mag” geld beslis hier. Dis die een boek wat jy in 2021 móét lees.

•  Indien jy hulp wil verleen (of dalk nodig het), of meer wil uitvind oor die mense of organisasies wat in Gangster genoem word, raadpleeg gerus die kontaklys agterin die boek.

Lees ook:

Gangsters: ’n onderhoud met Carla van der Spuy

The post <em>Gangsters</em> deur Carla van der Spuy: ’n resensie appeared first on LitNet.

Titel: Brandmerk
Skrywer: Christelle van Rooyen-Wessels
Uitgewer: Penguin
ISBN: 9781485904342

Hierdie lesersindruk is uit eie beweging geskryf en aan LitNet gestuur.

Hoeveel keer het jy iemand al hoor sê “ter wille van die kinders”? Is dit werklik in die kind se beste belang om in ’n toksiese verhouding te bly? Die meeste van hierdie verhoudings verbrokkel in elk geval, hetsy tragies, of indien die mishandelde persoon maar vir lief neem met sy/haar “lot”. Hoe dit ook al sy, dood is onvermydelik, fisiek of emosioneel.

Christelle van Rooyen-Wessels het hierdie werklikheid trompop geloop in haar roman Brandmerk.

Binne die eerste hoofstuk word die identiteit van die moordenaar bekend gemaak. Hy is die produk van ’n tipiese lewensgevaarlike verhouding. Sy pa beland in die tronk, en sy ma vind nuwe liefde. Soos baie ma’s is sy stokblind vir haar kind se afwykings en aanvaar sy geen verwysing daarna nie. Dit word bloot met verskonings en verduidelikings onder die mat ingevee.

Terwyl haar nuwe lewe op dreef is, vind haar seun David ook die rede vir sy bestaan. Hy gaan heel gemaklik en suksesvol voort met sy moorddadige en sadistieste lewe. Reg onder almal se neuse.

Baie van ons het al effe toondoof geraak ten opsigte van geweld en moord. Dit neem daagliks toe, en dit kos die land miljarde aan mediese behandeling, bewusmaking en terapie. Dit is asof hierdie kwessie gat-oor-kop benader word. Die realiteit word oral verkondig, maar die rede vir of oorsprong van die tendens word geheel en al vermy, of met opset geïgnoreer. Hierdie is glad nie ’n biologieles nie, maar daar is tog waarde in kennis van die ontwikkeling van die menslike brein ten opsigte van geweld. Die frontale korteks van die menslike brein is ’n “laatbloeier” – dit kom eers as ’n mens die ouderdom van 25 bereik mooi op dreef. Wat het dit enigsins met misdaad en geweld te doen? In Suid-Afrika is jy reeds geregtig daarop om te stem wanneer jy 18 word. Jy kan selfs wettig rook en alkohol gebruik op dié ouderdom. Wanneer jy 16 word, is dit heeltemal in orde om seksueel aktief te wees.

Hoekom bevraagteken ek hierdie wetlike vryheid van ons mense, en wat op dees aarde het dit te doen met Christelle se boek?

Die brein is uiters kompleks, met miljarde selle, of neurone, wat in sinergie met mekaar werk. Die frontale korteks is verantwoordelik vir jou vermoë om ander se gevoelens te verstaan, en hoe om daarop te reageer. Dit is waar jou persoonlikheid vorm en ontwikkel. Ook is hierdie deel van jou brein ’n dopamienvraat. Dopamien, die chemiese goedvoelhormoon, help om jou gevoelens, erkenning en motivering in toom te hou. Plaas enige kind in ’n gewelddadige huishouding wat hom/haar voor die ouderdom van 25 gaan uitspoeg, en jy het die perfekte profiel van ’n geweldsmisdadiger. Hiermee sê ek natuurlik glad nie dat alle kinders wat uit mishandeling en gewelddadige huise kom, misdadigers is of sal wees nie. 

Waarom word daar so baie gepraat en bewusgemaak en geveldtog, en niks word regtig gedoen nie? Ons is almal op een of ander wyse ’n slagoffer van die lewe, en ons herkoms gaan beslis ’n rol speel in wie en wat ons is. Die nare waarheid is dat dit altyd ’n keuse is. Wat gemaak as jy nie van anders en beter weet nie? Moord en geweld is dan dalk die enigste dopamien-“inspuiting”. Hoe kan ons hierdie woede en magteloosheid aanspreek sonder om dit te stimuleer? Waarom is daar nie in ons primêre onderwys vakke soos konflikhantering, respek (vir jouself en ander en jou en ander se lewens), en emosionele higiëne nie? Daar is heeltemal te veel Davids in die wêreld. Die hartseer is dat dit anders kan wees as net ’n paar klein dingetjies in posisie gestel word. Ek is nie ongevoelig teenoor die slagoffers en hul families nie; inteendeel, ek is bitter ontsteld dat dit enigsins plaasvind. Maar ek voel dat daar net pleistertjies op swere geplak word. Die wonde word nie deeglik ontsmet en behandel nie. Dan raak ek nie eens aan die belangrikheid van deurlopende nasorg nie. Ons lewe heeltemal te bolangs en selfgesentreerd. En sodra hierdie naarheid aan jou deur kom klop, moet hemel en aarde versit word. Dan is dit ongelukkig te laat vir die slagoffer sowel as vir die misdadiger.

Jy mag Brandmerk dalk geheel en al anders interpreteer. Dit is die wonderlike skoonheid en vermoë van boeke. Elke leser het die vryheid om die boek deur sy eie oë te lees. Ek sê maar net … Wel gedaan, Christelle van Rooyen-Wessels.

The post <em>Brandmerk</em> deur Christelle van Rooyen-Wessels, ’n lesersindruk appeared first on LitNet.

Die wonderbare Heilige Gees én die Vader van liefde
Pieter Verster
SunBonani Media
eISBN: 9781928424758

Hierdie lesersindruk is uit eie beweging geskryf en aan LitNet gestuur.

Soos die son elke oggend opkom, so verskyn daar byna daagliks nuwe boeke, ook oor die teologie. Soms is ’n boek helder soos die son. Ander kere is dit gesluier soos die son wat deur die wolke bedek word.

Hierdie nuwe boek van Pieter Verster is soos die son wat helder skyn. Dit vra van die leser noukeurige aandag. Die buiteblad is opvallend en ’n sleutel tot toegang tot die boek.

Die aansig en gesig van die kerk het vanaf die 20ste eeu totaal verander. Daar is verskeie redes hiervoor. Sekularisasie. Vervreemding van kerk. Die mens is mondig. Hy kan self besluit waarheen hy gaan en wat hy glo. In ons tyd van vrese, korona en sy bondgenote, onsekerheid, werkloosheid, korrupsie en liefdeloosheid word vrae oor God se bestaan en sy teenwoordigheid in ons wêreld gevra: Waar is God in ons tyd van die oormag van korona? Oor dié aktuele en lewensbedreigende saak skryf Pieter Verster (2020:37-38) met insig en deernis. Wie is eintlik in beheer? Is dit nie hoog tyd dat daar van ’n Heer-lose God afskeid geneem word nie? Verby is die dae dat die predikant God aan mense voorstel. Buitendien is dit soms hulle eie voorstellings wat hulle op hulle verstaan van die Ou en Nuwe Testament grond. Dit gebeur ook meermale dat die voorganger in eksegetiese strikke trap. Verby is die dae van sekerhede en kerklike inperking. Die vraag is: Wat gee sin aan ons lewe in die kerk en buite die kerk? Vir my is een van die geldige antwoorde: “Yes to life in spite of everything” (Frankl 2019).

Is die kerk nog relevant? Wat maak die kerk relevant?

Dit is onder andere op hierde vrae dat Pieter Verster ’n duidelike antwoord gee. Die titel is veelseggend en aangrypend. Die wonderbare Heilige Gees én die Vader van liefde. ’n Missionêre teologie. Gaan dit om ’n voor-skriftelike of dienende kerk? Dit is die groot vraag waarop ons saam na ’n antwoord moet soek.

David Bosch kan met sy boek Transforming mission. Paradigm shifts in theology of mission (17de druk, 2002) as die kroonprins van missionêre teologie beskou word. Bosch het wêreldroem met sy paradigmaskuif in die missiologie verwerf. En met reg ook. Maar daar is tog leemtes in sy ontwerp. Dit is veral die Ou Testament wat skade ly. Bosch (2002:563) verwys slegs na enkele Ou-Testamentiese tekste, naamlik Deuteronomium 4:32 ev, 1 Samuel 15:3, Psalm 24:1, Psalm 82, Jesaja 18:7, 40-55, 42:6, 49:7, 58:6, 61:1, 2, 10, 11, 66:19–23. Volgens Bosch (2002:110-111) moet Jesaja 61:1, 2 byvoorbeeld in die lig van Lukas se Christologiese aanwending van die teks verstaan word. Daar is in Bosch (2002:72, 100, 110-111) se nadenke geen sprake van die Ruach Jahwe en die betekenis daarvan nie. En dit terwyl Jesaja 61:1 met die Ruach Jahwe begin. Hoewel Bosch (2002:368-510) deeglik aandag gee aan die gerigtheid op die wêreld, geregtigheid, mense in nood, en armoede, kom die priesterskap van die volgelinge van Jesus nie tot sy reg nie. Die Ou Testament kom eintlik net by wyse van verwysings aan die bod. Verder word die pneumatologie ook nie grondig genoeg in die Nuwe Testament toegelig nie. Bosch (2002:11, 143–4, 150, 175, 394) verwys wel na die Gees wat byvoorbeeld in Romeine 8:23 gevind word, maar die betekenis van die teks wat die Gees die Eerste Gawe noem, ontbreek. Verster (2020:143-144), daarenteen, skryf verhelderend oor die Gees as Eerste Gawe en die Gees as Arrabon. Bosch (2002:378-519) gee deeglik aandag aan die Christologiese begronding van die missiologie. Hy ontsluit ook die komponente van sy missiologiese paradigma grondig en met oortuiging.  

Verster bied ’n Trinitariese missionêre teologie aan en hierin munt hy uit as ’n deeglike leser van sowel die Ou as die Nuwe Testament. Wie is God? Dit word in die boek glashelder. Die skrywer het dit nie uitgedink nie, maar na die Ou en Nuwe Testament gaan luister. Sy verstaan van die Ruach Jahwe is betekenisvol en singewend. Die Vader stuur die Seun as heilsbode. Jesus Christus gee sy lewe om die losprys te betaal. Sy opstanding gee hoop op en waarborg die ewige lewe. Die kerk is die ruimte waar die heilsboodskap verkondig word en die heil word deur die sakramente gevier (Verster 2020:24).

Pieter Verster (2020:109) skryf met reg: “Sonder die Heilige Gees se oortuigingswerk en verheerliking van Christus is daar geen kerk nie.” (Verster (2020:109-137) lig die werk van die Heilige Gees skitterend toe.  

Dit skep ’n wonderlike gevoel om God saam met ander gelowiges te loof. Hy is altyd prysenswaardig. Maar dié lof moet ook na die wêreld uitkring. As ’n vreemdeling hoor hoe gelowiges die Here loof, moet die persoon gaan stilstaan en omdraai. Daar moet by hom ook ’n begeerte gewek word.

Verster (2020:149) skryf met reg: “Die kerk word deur die Heilige Gees die ruimte waarbinne geloof in Jesus Christus uitgeleef word. Ingelyf in die kerk deur die doop versamel die gemeente rondom Woord en nagmaal.”

In die erediens, maar ook buite die erediens, moet die dopelinge in die leer van die Skrif onderrig word. Soos melkkos moet die kinders gevoed word en die jonges grootword om die betekenis van die Skrif vir hulle te verstaan. Hulle moet ingelei word in die disciplina arcana, soos dit in die onderrig van die vroeë kerk voorgekom het (Heitink 1988:38; 2007:106–14, 252, 335). Die kerk moet sensitief wees vir kinders en jongmense se leeffases, leefervarings, ontwakings en ontnugterings.

Die Heilige Gees laat ons God se Woord hoor en spoor ons tot gehoorsaamheid aan. In die erediens hoor ons van geloof, hoop en die allergrootste, die liefde. Ons leer keer op keer wat geloof, hoop en liefde van ons vra sodat ons dit in die gewoel van die alledaagse lewe kan uitdeel.

Die teenwoordigheid van die Vader in die sakramente kom by Verster (2020:204) duidelik aan die lig. Tydens die erediens word mense gevoed met die brood van die lewe en drink hulle van die wyn van die groot Boland. Die Nagmaal wys na Jesus se menswording, lyding en kruisdood. Ons kan ons skuld aflê. Sy skouers is breed. Hy het vir al ons skuld betaal. Daarvoor het Hy sy liggaam laat breek en sy bloed gestort. Ons vier ons heil wat God uit genade aan ons skenk met brood en wyn. Daarop kan ons ’n glasie klink en ’n brokkie brood eet.

Die Nagmaal maak ons ook deelgenote van Christus se verheerliking. Dit wek by ons die groot verlange na die feesmaal van die Lam op die nuwe aarde.

Dit is bedroewend dat die kerk in ’n groot mate ’n “domineeskerk” geword het. In ’n kerk wat die heil vier en ervaar, is mense sentraal. Preke wat in eksegetiese strikke trap, word as eentonig beleef. Soms word die konteks van die teks nie deeglik verken nie. Preke gaan dikwels by die leefwêreld en ervaringe van mense verby. Preke moet mense, klein en groot, help en aanmoedig om priesters in die wêreld te wees.

Die kerk bestaan nie om homself te koester nie. Soms is gemeentes te veel in kompetisie met mekaar oor wie die voortreflikste is. Die deure van die kerk gaan nie na binne oop nie, maar na buite. Die kerk bestaan met die oog op die wêreld. “So lief het God die wêreld gehad ...” (Johannes 3:16). “Julle is die sout vir die aarde, julle is die lig vir die wêreld” (Matteus 5:13, 14). Eers as die wêreld die heerlikheid van die heil van God smaak en sien, is die kerk waarlik kerk. Dit is wat Pieter Verster se missionêre teologie beoog. Verster (2020:67-93) se behandeling van die kosmiese werk van die Heilige Gees is ’n juweel. Dit is die eerste keer dat dié belangwekkende kwessie so indringend en helder in die ontwerp van ’n missionêre teologie aan die bod kom.

Die kerk is vir talle ’n struikelblok. Verskillende redes word aangevoer: Die kerk is wêreldvreemd. Dit kom onder andere daarin na vore dat die kerk die tyd- en leefritme van moderne mense verpas het. Die kerk steur hom nie aan die noodroepe van mense nie, maar is selfgenoegsaam en stadig op pad. Die kerk word so maklik ’n naprater van ’n politieke ideologie. Hiervan is apartheid ’n beskamende voorbeeld. Die nuwe demokrasie bly in vele opsigte net ’n droom. Die praktyk is dikwels anders as die droom. Geregtigheid aan almal bly ’n ideaal. Korrupsie en die onbekwaamheid wat daaruit spruit, het deesdae ’n verlammende uitwerking op ons samelewing.

Die kerk, word gesê, is behep met mag en beheer oor mense se lewens. Morele keuses word namens mense deur die kerk gemaak. Dogmas wat uit die mode is en verslyt het, word op mense afgedruk. Wie dit nie nasê nie, word verdoem. Die meeste belydenisskrifte dra die verslete stempel van hulle tyd. Die Skolastiek met ’n vraag wat geen afwykende antwoord duld nie, word hoog aangeslaan asof dit ewigheidswaarhede bevat.

Daar is soveel skynheiliges in die kerk. Gevolglik skuif talle na die rand van die kerk of vervreem hulle van die kerk en selfs die geloof. Daar is mense wat reken die kerk buite die kerk is die eintlike kerk. Dáár geld geen kerklike reëls nie, maar net menslikheid en vryheid. Ek is nie so oortuyig dat dit regtig so is nie. Daar is soveel persepsies in omloop.

Die vraag is egter: As daar fout met God se grondpersoneel is, moet ons die kerk afskaf soos ’n kerkbasaar met ’n vleistafel in die stad? Moet ons nie eerder gaan soek na wat skeefgeloop het nie? Moet ons nie die kerk aan God se genade en Woord oorlaat nie? As ons die Woord se gesag prysgee, het ons geen maatstaf nie. Geen lig vir die kronkelpad nie.

Die kerk se bestaan is gegrond op die belydenis dat Jesus die Here is. “Op hierdie rots sal Ek my kerk bou, en die magte van die doderyk sal dit nie oorweldig nie” (Matteus 16:18).

Karl Barth (1970:656-658) verklaar oor die kerk: ’n Mens kan die kerk ook beskryf met die teks van Markus 3:34. Dáár word vertel dat die leerlinge, die apostels, in ’n kring om Jesus gesit het. “Ek neem aan,” vervolg Barth “dat die circuitus (Vulgaat-vertaling: “kring”) die egte oorsprong van ons woord ’kerk’ is.” Die kerk is kringgenote rondom Jesus Christus. Geroep om uit te roep.

Verster (2020:23-62) se uitleg van Johannes 16:1–15 is indrukwekkend. Hy toon die werk van die Heilige Gees noukeurig aan. Met die oog op die priesterskap van die gelowiges is dit noodsaaklik. Die Gees is onder andere die Parakleet (Voorspraak) (Johannes 16:6). Die Parakleet maak dit vir volgelinge van Jesus moontlik om die priesterskap van die gelowiges uit te leef (Verster 2020:24, 83). Ten einde die priesterskap van die gelowiges uit te leef, moet vergifnis van God ontvang en in die alledaagse lewe uitgedeel word. Die voorblad van Verster se boek is vir my ’n sleutel tot die inhoud. Rembrandt se skildery van die verlore seun wat vergifnis ontvang en dit later uitdeel, is visueel aangrypend.

God stuur en gebruik nie net engele nie, maar ook mense. Handelinge 1:8 behoort vir elkeen wat dit lees of hoor, nuwe betekenis te kry. “ … julle sal my getuies wees … tot aan die uithoeke van die wêreld.” Dit is op hierdie kosmiese dimensie van die werk van die Heilige Gees dat Verster met reg klem lê. Verster (2020:63-93) gee ’n helder en grondige toeligting oor dié aspek wat in die Christologie ingebed is.  

Die hartklop van die Reformasie was ecclesia semper reformanda est. Die leuse inspireer die kerk om kerk in en vir die wêreld te wees. Om kerk vir en in die wêreld te wees, het duidelik neerslag in Martin Luther se preke gevind (Planck 1888). Volgens Karl Barth (1959:872-910) draai die bestaan van die kerk nie om homself nie, maar is die sin van sy bestaan om “die Gemeinde für die Welt” te wees. Dietrich Bonhoeffer is in die ouderdom van 39 jaar in ’n Duitse konsentrasiekamp tereggestel. Tydens sy gevangeskap is hy intens geboei deur die verskynsels van sekularisasie en ateïsme. Hier het hy mense uit alle lae van die bevolking kortstondig in die aangesig van die dood ontmoet. Hy was verplig om met hulle te identifiseer en saam te leef en te ly. Een woord kan die mense beskryf – mondigheid, al was hulle monde gesnoer. Mense op vrye voet was ook mondige mense.

Ons moet Bonhoeffer (2015) se besinning oor die taak van die kerk in sy konteks verstaan. Hy was betrokke by die stigting van die Bekennende Kirche wat afgeskei het van die Duitse Rykskerk omdat dié kerk deur die Nazi-teologie van die “Deutsche Christen” vergiftig is (Heitink 2011:224). Die kerk is immers “die mense wat weggeroep word” – só interpreteer hy die Griekse woord ekklèsia – en aan die heerskap van die wêreld onttrek is (Bonhoeffer 1966:260).

Die kerk is Christus wat in die Heilige Gees teenwoordig is. Só het die lewe van die liggaam van Christus óns lewe geword. In Christus lewe ons nie meer vir ons lewe nie, maar Christus leef sy lewe in ons. In gemeenskap met die gekruisigde en verheerlikte liggaam van Christus neem ons deel aan die lyding en die verheerliking van Christus. Die kruis van Christus druk op die liggaam van die gemeente. Wat ons onder die kruis ly, is Christus se lyding (Bonhoeffer 1966:266). Dit vra genade om vir Christus te ly. Hierdeur word ons as volgelinge geken en roep ons ander op om medevolgelinge te word.

In sy gevangenisbrief van 16 Julie 1944 skryf Bonhoeffer (1968:137-138): “Hier lê die wesenlike verskil met alle religieë. Die religieuse in die mens verwys hom in sy nood na God se mag in die wêreld. Die Bybel verwys die mens na God se onmag en lyding. Alleen die lydende God kan help. In soverre kan ’n mens sê dat die ontwikkeling tot mondigheid, die afrekening met ’n verkeerde voorstelling van God, ons oë oopmaak vir die God van die Bybel. Dit sal die uitgangspunt moet wees van ’n wêreldse interpretasie.” 

Bonhoeffer (1968:131) wys God as deus ex machina van die hand. In sy brief van 30 Junie 1944 skryf hy dat God as deus ex machina slegs by die laaste vrae ’n staanplek kry. Hy word dus gesien as die antwoord op die lewensprobleme, die oplossing in moeilikhede en nood. God is egter nie ’n noodgod nie, maar die God van hoop onder alle omstandighede, goed of sleg.

Die saak wat Bonhoeffer (1966:225, 231, 238, 242–244) ononderbroke besig gehou het, was: “Wat is die Christendom en wie is Christus vir ons in hierdie tyd?” Hy worstel met die groot vraag: Hoe word Jesus Christus die Heer van die religielose mense van vandag? Dáárom gaan alles. Die heerskap van Jesus Christus in die kerk en in die wêreld.

Bonhoeffer pleit vir ’n vereenselwiging en solidariteit met die godsdienslose wêreld. As ons só leef, kan die wêreld sien dat God tog daar is. Dit is ook wat die missionêre teologie van Pieter Verster beoog (Verster 2020: 210-211).

In Christus leer ons dié lewensles: Ons moet, soos die Gekruisigde, nie ons rug op die wêreld in nood draai nie. In sy selfontlediging het Jesus die nood van die wêreld vir Hom aangetrek. In navolging van Hom moet ons in sy spore loop. Diens, voorbode, voorbede, plaasvervangende lyding, stryd teen onreg, juk dra saam met die verdruktes en armes is waartoe Bonhoeffer (1966:205-297) die kerk oproep.

’n Wêreldse lewe beteken om in die wêreld te wees; om aan die lyding en ellende van ander mense te help dra; om te stry vir menswaardigheid en geregtigheid; om dáár te wees vir die ander. Godsdiens is méér as net dogmas, rites, eredienste. Die erediens op ’n Sondag moet uitmond op ’n erediens in die wêreld, die erediens van die lewe. Daarom pleit Bonhoeffer vir duur genade. Genade is nie goedkoop of te koop nie, maar dit vra egte dissipelskap en navolging van Christus in ’n mondige wêreld. Al is die prys hóé hoog.

Bonhoeffer (2015) se nadruk op die “werkende geloof” word in sy Nachfolge uitgespel. Navolging van Christus beteken om in die wêreld so oor God te praat dat die goddeloosheid van die wêreldkerk nie versluier word nie. Daar moet ’n verrassende lig op die wêreld val. Dit is die hoop wat die gelowiges aan die wêreld kan gee.

Deur Christus na te volg, kan ons ’n naaste vir die ander wees. Sodoende kan ons ’n verskil in hierdie wêreld en in die lewe van ander maak. Daarom moet ons getuies van die liefde wees. Dit beteken dat ons uit liefde moet leef en dit kosteloos aan ander moet gee.

Ons moet ook reg en geregtigheid aan alle mense laat geskied. Al kos dit wat. Die vreemdelinge, gebrokenes, die randfigure, die armes, die dakloses, die hongeres, die dwelmverslaafdes en die boemelaars mag nie onaangeraak by ons verby gaan nie. Dit is vanuit die voorafgaande perspektiewe dat Verster sy noodsaaklike en aktuele boek geskryf het.

Ek sluit my groot waardering vir Verster se boeiende boek af met “die gelykenis van die kuswagstasie”.

Arnold van Ruler (1972:191) het dit mooi gesê: Die kerk bestaan ter wille van, met die oog op die wêreld. Wat dit beteken, verduidelik Theodore Wedel (1953) in sy beskrywing van die kerk as kuswagstasie.

Die kerk is volgens Wedel soos ’n groot kuswagstasie langs ’n uiters gevaarlike en bedrieglike kus. Daar is die veilige hawe, die stasiegebou met al die reddingsapparate, die reddingsboeie, die eetsaal, die sitkamer en die hospitaal. Alles is ingerig om opvarendes van skeepsrampe en drenkelinge uit die see te haal.

Eeue lank staan dit al daar, dié indrukwekkende gebou op die rots waarteen die branders aanstorm. Die verhale van reddingswerk is verstommend – in so ’n mate dat sekere mense dit vergesog en as ’n illusie beskou.

Niemand kan ontken dat hierdie reddingstasie deur die eeue tot ’n magtige struktuur gegroei het nie. Dit is ’n landmerk waarsonder die kus ondenkbaar sou wees. Gekleurde glasvensters vereer die helde van die verlede, die groot dade van die stigters, die volgelinge wat gedoen het wat die eerste Redder aan hulle opgedra het.

Met die jare het egter ’n aksentverskuiwing by die bemanning van die kuswagstasie gekom. Hulle het aandag begin gee aan die verfraaiing van die gebou, aan die tuine en die parke, die toring en die horlosie, die begraafplaas en die paadjies. Argitekte het gekom en met mekaar meegeding oor wie van hulle die beste ontwerpe kon maak om die gebou en die terrein nog verder te versier. Dan sou dit ’n plek wees waaroor almal sal praat, ’n plek wat waardig is vir die saak waarvoor dit opgerig is.

Daar was nie ’n tekort aan geld nie! Vir die versiering van die stasie, wat al hoe meer eksklusief geword het, was daar oorgenoeg geld. Wie gee nie geld vir ’n verdienstelike saak nie?

Net sommige het aan die klub, wat oor naweke saamkom, behoort. Die klub het met die tydsgees saambeweeg. Vroue het nie meer hoede gedra nie en die meeste mans nie meer dasse nie. Die byeenkomste was informeel en gesellig. Die orde van gebeure het byna weekliks verander.  “Ons moet tog aanpas by die tyd,” was die gewilde spreekwoord. As jy agter raak, verstar jy.

Die instandhouding van die gebou het baie tyd en aandag geverg. Dit was al eeue oud en barste het hulle verskyning gemaak. Die begroting moes klop. ’n Balans wat jaarliks groei, gee status aan die klub en sy lede. Hierdie instandhouding het soveel tyd en aandag gevra dat die eintlike werk, die uitgaan in die storm, die reaksie op die dringende SOS-seine aan ’n paar geesdriftige vrywilligers oorgelaat is. Net ’n paar vrywilligers het vir Jesus Christus en die eer van God se Naam op die markplein van die daaglikse lewe geywer.

So iets, sê Wedel, het met die kerk gebeur. Toe hy dit geskryf het, en nou nog.

Watter uitwerking het die kerk se bestaan op die samelewing? Is ons nie te bang ons gee aanstoot nie? Ek pleit nie vir onbeskoftheid nie, maar vir ’n lewe onder die beheer van die Heilige Gees. Ons moet sy vrug op die markte van die lewe aan hongeres uitdeel.

Toe John Knox eenkeer oor die kole gehaal is oor sy inmenging in staatsake, het hy geantwoord: “The church was framed for the express purpose of interfering with the world!” Ons durf die wêreld nie aan homself uitlewer nie. Ons, die kerk, bestaan ter wille van die wêreld. Die wêreld met en in sy nood. Die vreemdelinge, armes, werkloses, dakloses, verwerptes, eensames en verslaafdes.

Pieter Verster se boek oor ’n eietydse missionêre teologie is lofwaardig. Die boek moet net opgetel en gelees word, en doen dan wat in die boek voorgestel word. Die sin van ons bestaan is om deel te neem aan die priesterskap in die lewe van elke dag.

Bronnelys

Barth, Karl. 1953. Die Kirchliche Dogmatik. V/I. Evangelischer Verlag, Zürich.

—. 1959. Die Kirchliche Dogmatik. Dritter Teil. Zweite Hälfte. Vierter Band. Evangelischer Verlag, Zürich.

—. 1967. Die Kirchliche Dogmatik. V/4. Evangelischer Verlag, Zürich.

Bonhoeffer, Dietrich. 1966. Navolging. Ten Have, Amsterdam.

—. 1968. Verzet & overgave. Ten Have, Amsterdam.

—.  2015. Dietrich Bonhoeffer. Neue Wege der Forchung. WBG: Darmstadt.

—.  2015. Nachfolge. Güterloher Verlagshaus: Gütersloh.

Bosch, David J. Transforming mission. Paradigm shifts in theology of mission. 2002. 17de druk. Orbis Books, Maryknoll, New York.

Frankl, Victor E. 2019. Yes to life in spite of everything. Penguin Random House, Londen.

Heitink, Gerben. 1988. Om raad verlegen, doch niet radeloos … Ervaringen van aporie bij beoefening der praktische theologie. Kok, Kampen.

—. 2007. Een kerk met karakter. Tijd voor heroriëntatie. Kok, Kampen.

—. 2011. Golfslagen van de tijd. Kok, Kampen.

Planck, Heinrich. 1888. Dr Martin Luther. Siebenzig Predigten. Verlag der Vereinsbuchhandlung, Stuttgart.

Van Ruler, AA. 1972. Blij zijn als kinderen. Kok, Kampen.

Verster, Pieter. 2020. Die wonderbare Heilige Gees én die Vader van liefde. ’n Missionêre teologie. SunBonani Media, Bloemfontein.

Wedel, Theodore. 1953. The life-saving station that became a club. Herdruk in The loose canon, 21 Junie 2011.

Die boek kan gratis afgelaai word by dié skakel: https://doi.org/10.18820/9781928424758

https://www.litnet.co.za/category/boeke-skrywers/resensies-reviews/lesersindrukke/

The post <em>Die wonderbare Heilige Gees én die Vader van liefde</em>: ’n Besinning oor Pieter Verster se baanbrekende boek appeared first on LitNet.

Slagoffer
François Smuts
NB-Uitgewers
ISBN: 9780795802201

François Smuts is ’n praktiserende Kaapse advokaat met ’n intieme kennis van – en gepaardgaande ontnugtering met – die Suid-Afrikaanse regstelsel ná 29 jaar se ondervinding as aanklaer, landdros, regter en regsadviseur. Benewens kwalifikasies in die regte van die Universiteit Stellenbosch en Unisa beskik hy oor ’n sertifikaat in Ortodokse Teologiese Studies van die Instituut vir Ortodokse Christelike Studie.

Smuts se jongste roman, Slagoffer, is deur Queillerie uitgegee.

Slagoffer is egter allermins ’n prekerige boek en Dawid, die hoofkarakter, nog minder ’n onskuldige slagoffer. Hy verduur ’n liefde- en kinderlose huwelik met Ingrid, die onstabiele dogter van Herman, ’n invloedryke lid van die sogenaamde “Stellenbosch-mafia”, omdat sy psigiatrie-praktyk van hul ondersteuning afhanklik is. Soos ’n tipiese tragiese held knoop hy ten spyte van die wyse raad en waarskuwings van Barnabas, ’n Grieks-Ortodokse priester met ’n donker verlede, én sy eie beterwete ’n futiele seksuele verhouding aan met Eva, ’n jong pasiënt en dogter van ’n buitelandse diplomaat met kontakte in die Kaapse onderwêreld. Sodoende beland hy in ’n web waaruit hy nie self kan ontsnap nie maar tog erken: “Aan die ander kant moes hy, as hy eerlik was, erken dat die gevaar deel van die lekkerte was” (68).

Smuts is ’n vernuftige woordsmid met ’n intieme kennis van die regstelsel, hofprosedures, tronktoestande en bendebedrywighede. Daarbenewens is hy wyd belese en berese, soos blyk uit verwysings na klassieke literatuur en die ontdekking van interessante kulture waarheen hy die leser oortuigend begelei. Hoewel verskeie resensente Slagoffer in die misdaadfiksie oftewel krimi-genre wil indwing, noem Smuts dit ’n hofdrama. Myns insiens kom Joan Hambidge (Woorde wat weeg, 24 Augustus 2020) waarskynlik nader aan die waarheid wanneer sy meen hierdie roman wil die subgenre van die “speur-cum-misdaadroman” dekonstrueer. Sy kom dan tot die gevolgtrekking: “Onder die vertelling is dit duidelik dat die skrywer ’n duidelike spirituele boodskap wou oordra oor menswees (en karma). Die spirituele impak van leuens (via Stephen Freeman) word ’n belangrike leidraad en motief: hoe leuens mense kan verwoes. [...] Iewers tussen ’n analise van die krimi én spiritualiteit lewer dit ’n beduidende bydrae. Hierdie leser voorspel nog ’n roman met sterk maatskaplike analises.”

Anders as by die sogenaamde misdaadfiksie, berus die spanning in hierdie roman nie by die oplossing van ’n moord nie, maar eerder die stryd (of dobbelspel) om ’n regverdige verhoor en die kwessie van geregtelike teenoor morele skuld.

Die voorbladillustrasie toon die ikoniese vrouefiguur Geregtigheid met ’n dolk in haar sy en ’n weegskaal wat nie meer omhoog vertoon word nie, maar na benede sak. Die subtitel waarsku uitdruklik: “Die liefde is blind. Én die reg.” Dit sinspeel daarop dat die idee van blinde geregtigheid, te wete regverdige regsprosesse, geïroniseer word tot ’n “blinde” regstelsel met spreekwoordelike oogklappe. Nie net lees ons dan van mislukte, ongeoorloofde en selfs noodlottige liefdesverhoudings nie, maar ook van kontroversiële aspekte soos “die media as jurie” (beter bekend as “trial by media”), bevooroordeelde of nousiende hofbeamptes en regters, en veral die oorweldigende finansiële en emosionele prys wat ’n beskuldigde betaal om sy onskuld te probeer bewys.

Die romantitel skep die verwagting van slagoffers. Die hoofkarakter, Dawid, is dan ook ’n slagoffer van ’n “blinde” regstelsel. Maar daar is ook ander slagoffers, soos sy vrou, Ingrid, ’n fisiek oorlewende maar emosionele slagoffer van ’n traumatiese geweldsmisdaad, en Eva, slagoffer van nie net ’n geweldsmisdaad nie, maar ook van politieke diskriminasie en haar pa se geheime bedrywighede. Maar dan is daar die keersy van offers wat uit liefde, erkentlikheid en dankbaarheid gemaak word – met ander woorde die Bybelse betekenis van ’n offerande. Eers ná die verrassende slot en toeligtende bedankings besef die leser dan dat die proloog, soos die romantitel, meerduidig is. Die opskrif “Sorteo” beteken “lootjie” of “lotto” en by Spaanse stiergevegte meer spesifiek watter bul en matador vir mekaar gekies word. Die dood van óf die bul óf die stiervegter bly egter ’n ewekansige dobbelspel met die noodlot.

’n Belangrike aspek van Slagoffer wat tot dusver deur resensente oorgesien is, is die naamgewing as karakteriseringstegniek. Die hoofkarakter, Dawid, is ’n psigiater wat, soos die Bybelse Dawid vir Saul moes paai, sielsgekweldes moet kalmeer. En soos sy naamgenoot die grote Goliat moes konfronteer, bevind hy hom weerloos teen ’n magtige regstelsel. Selfs sy van, Neethling, sinspeel op “nee” en “niemand”, soos hy dan ook uiteindelik besef: “Dit smaak my soms dat ek ’n curiosity value het, niks meer nie. Mense vra my die eienaardigste goed, maar my gevoel is dat ek ’n voorwerp geword het. Opgehou het om ’n mens te wees in ander se oë.”

Eva Rodriguez, die karakter wat Dawid in dié benarde posisie laat beland, is enersyds, soos die Bybelse Eva, verteenwoordigend van die universele vroulike verleidster, maar andersyds by wyse van haar van ’n skakel met die Spaanse kultuur en die stiergevegte, flamenko en duende wat belangrike leitmotiewe in hierdie roman word. Wanneer haar oom die reëls en rituele van die bulgeveg aan Dawid uitlê, snap die leser dat die romanstruktuur dié van ’n stiergeveg weerspieël en die hofsaal ’n arena vir ’n onverbiddelike skouspel waarvan die uitkoms soos deur ’n lotto bepaal word.

Eva neem flamenko-danslesse by Immaculada, ’n duidelike verwysing na die Ortodokse konsep van Moeder Maria as skuldvry. Die flamenko stel Dawid en die leser bekend aan die duende – ’n konsep wat soms bestempel word as die moeilikste vertaalbare Spaanse woord. Direk vertaal beteken dit “besetter van die huis”, iets soos ’n soort spelerige poltergees wat mense terg of treiter. In die uitvoerende kunste word dit egter omskryf as ’n ondefinieerbare vurigheid wat die toeskouer of aanhoorder meevoer na iets soos ’n sintuiglike kommunikasie met God. In Slagoffer kom Jules Evans se waarskuwing in sy artikel “What is duende?” (The history of emotions blog, 6 Maart 2014) egter te berde wanneer hy sê die duende “can be both a gift and a curse. Like a torero with a bull, an artist is engaged in a sort of dance with their duende, flirting with disaster, seeing how vulnerable and exposed they can be to their own destruction while still emerging with a flourish.”

’n Derde sentrale karakter heet Barnabas, na wie Jean Meiring in sy LitNet-resensie (8 Oktober 2020) ietwat sinies verwys as Dawid se “frappant-benoemde vriend” en dan boonop meewarig adviseer: “Ten eerste sou so ’n redakteur vir Smuts gesê het dat sy selfverklaarde darling – sy Kastiliofilie – niks meer as ’n patina op die storie is nie en inderdaad struktuurhoofbrekens skep.” Dié naam wys trouens na die Bybelse Barnabas, oftewel Josef, ’n Joodse Leviet afkomstig uit Siprus wat kort na Jesus se opstanding bekeer is en toe deur die apostels herdoop is tot Barnabas, wat “bemoediger” beteken. Toe baie Christene na Antiogië, ’n Griekse stad in die destydse Sirië, gevlug het om vervolging vry te spring, is Barnabas deur die apostels daarheen gestuur om hulle te bemoedig. Die gemeente het vinnig gegroei en word algemeen beskou as die bakermat van die Christendom, met Barnabas as stigterslid. Eweneens is die karakter Barnabas ’n Grieks-Ortodokse priester met ’n donker verlede wat Dawid begelei na die bewuswording van ware Christenskap, naamlik onbaatsugtige naasteliefde en selfopoffering.

Hambidge meen die “vrywillige opheffing van ongeloof” word te ver gevoer by ’n paar voorbeelde wat volgens haar ongeloofwaardig is. Meiring verwys ook na “’n aantal ongeloofwaardighede in die verhaal” soos dat die “sogenaamde bylmoorde by die De Zalze-wynlandgoed” wat in 2015 plaasgevind het volgens hom “tegelykertyd in Januarie 2017 plaasgevind”. ’n Vinnige Google-soektog los die probleem op: Die De Zalze-moorde is wel op 27 Januarie 2015 gepleeg, maar die moordverhoor in die Kaapse Hooggeregshof het eers op 4 April 2017 begin.

Daarenteen is sommige verwysings nogal baie na aan die werklikheid. Advokaat Leo van der Walt herinner byvoorbeeld sterk aan die bekende vroueregter Leo van den Heever, veral waar sy waarsku: “Die reg is ’n stomp instrument” (256). Ook die fiktiewe Kaapse polisiehoof, luitenant-kolonel Lamoer, herinner aan die werklike luitenant-generaal Arno Lamoer wat in 2015 uit die polisie geskors is ná aanklagte van beweerde omkopery in verband met ’n insleepdiens in Goodwood, Kaapstad en wat glo ook noue vriendskapsbande met ’n dwelmbaas gehad het. En dan is daar die skurk, Matt Lipton, wat darem baie klink soos die berugte Mark Lifman, die selferkende “businessman gangster” en beweerde beveiligingsmafia-baas wat van verskeie misdade beskuldig word.

Meiring kritiseer die “gebrek aan samehang” tussen die eerste en daaropvolgende hoofstukke. Soos die tweeledigheid van die romantitel egter veroorloof, sal ’n betrokke leser, wat hom nie blindelings verset teen wat Meiring as die “patina van die Kastiliofilie” afmaak nie, egter weldra besef dat die proloog ook as epiloog funksioneer en dat die besoeker aan Johannes sowel Dawid as Barnabas kan wees – en dalk ook die leser wat die duende van hierdie veelkantige roman ervaar.

• Bespreking vir FMR Boekkeuse onder redaksie van Amanda Botha. Uitgesaai 7 Maart 2021.

The post <em>Slagoffer</em> deur François Smuts: ’n FMR-resensie appeared first on LitNet.

Titel: The rabbit hole
Skrywer: Mike Nicol
Uitgewer :Umuzi 2021
ISBN: 9781415210543

Die misdaadroman is so genrespesifiek dat dit bykans onmoontlik is om een te skryf sonder om van ’n paar clichés gebruik te maak – daarsonder is dit nie ’n misdaadroman nie. Wat maak dan van so ’n boek ’n Deon Meyer of ’n Raymond Chandler eerder as ’n ware en totale cliché? Dié vraag was heel voor in my gedagtes terwyl ek Mike Nicol se The rabbit hole deurgewerk het, en ek kon ongelukkig nie met ’n voldoende antwoord vorendag kom nie.

Ja, dié boek is glad nie sleg nie. Naweek- en vakansieleesstof vir die deursneeleser, en waarskynlik ’n heerlike voortsetting van Vicki Kahn se avonture vir Nicol se aanhangers (daar is hordes van hulle). Dit is immers die vierde boek in ’n reeks wat die opwindende lewens van Kahn en haar somtydse kêrel, Bartolomeu “Fish” Pescado, dek. Maar vir diegene wat nie reeds met Nicol se werk bekend is nie?

Toe dan, die dinge wat ek geniet het.

Eerstens, en vir my van kernbelang, is die aangrypende milieu wat Nicol vir ons skets. Dis ’n nuwe Suid-Afrika dié, ’n moderne een wat nie die 20ste eeu noodwendig met hom rondsleep nie. Die karakters pak mekaar aan sonder dat ’n enkele een se motivering dieselfde ou skandes van die verlede is wat mens hopeloos te veel raaklees. Met ons geskiedenis is daar natuurlik oorgenoeg ruimte vir stories wat hulle skoei op die eeue oue wit-swart-stryd, maar Suid-Afrika het darem ook ’n paar ander gesigte. Rassekonflik klee die karakters se interaksies, en beïnvloed die storie, nes dit in die werklike lewe sou doen, maar is nie die sentrale en enigste motief in Nicol se boek nie, nes dit lankal nie meer in Suid-Afrika is nie.

Suid-Afrika het ’n nuwe paradigma betree die afgelope paar jaar (al het buitelandse joernaliste dit nog nie besef nie) en ek is baie dankbaar dat Nicol gekies het om sy storie in hierdie Suid-Afrika te plaas. Mense praat van “postapartheid Suid-Afrika” – hierdie is “post-postapartheid”, waar rassekonflik versier eerder as van stapel stuur. As mens lui was, sou mens dit kon beskryf as “staatskaping-Suid-Afrika”, maar Nicol vermy enige beskrywing wat so eenvoudig en eentonig is. ’n Korrupte tenderproses vorm die kern van die roman se aksie, en veroorsaak allerlei bloedgietery.

Tog voel dit ook soms asof The rabbit hole se wêreld effe klein is. Byna al die aksie speel af in die suidelike voorstede van Kaapstad, en Kaapstad is nie naastenby groot genoeg om soveel verantwoordelikheid te dra nie. Nicol doen wel besonder goed om Kaapstad se nukke en rukke uit te beeld, die dorp se unieke hawegeur, en ek lees ook elders raak dat hy ’n punt daarvan maak, dat Kaapstad eintlik ’n tipe karakter is in baie van sy verhale. Ek het self in die Kaap grootgeword (maar in die noordelike voorstede, waar branderplanke omtrent so bekend is soos tofu en Wynberg slegs rugbyteenstanders was) en het my verheerlik in elke verwysing na Kaapstad se duistere hoekies en alombekende instellings. Maar dis juis hier in Gauteng dat mens die smerigste aspekte van die land gereeld teëkom, waar dit aansienlik makliker is om te glo dat ’n skaduwêreld van spioene agter die skerms floreer. Dalk is daardie teenstelling juis waarvoor Nicol gemik het.

Ek is huiwerig om my mond te gretig uit te spoel oor Nicol se karakters. Dis ooglopend dat hulle al ’n lang pad stap en dus is dit moeilik om te evalueer sonder om die vorige drie boeke te gelees het. Nietemin, in dié een staan sommige karakters kop en skouers bo ander uit.

Fish Pescado, een van die twee hoofkarakters in hierdie reeks, is veral boeiend, dog stereotipies, en so ook Sipho Dube, die tenderpreneur wat net sowel uit ’n Sondagkoerant se voorbladstorie kon gestap het. Ek het dikwels gewens dat Nicol die leser meer tyd met Dube laat deurbring het (en sommige ander karakters). Dit is tog sy bedrieglike optrede en glibberige woorde wat die aksie van stapel stuur, en sy wese is subtiel en slim aan die leser oorgedra. Maar dit was die hoofskurk se breker, Tyrone Mansoor, wat my die meeste frustreer het. Mansoor se motiverings en gevoelens was nie net die boeiendste deel van die boek nie, maar is ook die kortste geknip. Hier is ’n karakter wat maklik ’n klassieke figuur in Suid-Afrikaanse rillers sou kon word, absoluut oorspronklik en baie deftig en slim aangebied. Sy wese is ’n mengelmoes van littekens, politieke geskiedenis, geloofsoortuigings en die unieke plek van die bruin Moslemman in Suid-Afrika – en dit alles nog verwronge ook deur sy wrede optrede.

Sy storie is net nooit vervolmaak nie. Dit was vir my bitter jammer, want die karakter se geskiedenis en motivering is beide ongelooflik en heeltemal geloofwaardig tegelykertyd – dit is tog die mikpunt van alle fiksieskrywers. Elke toneel waarin Mansoor ’n rol speel, word in ’n unieke melankolie bedek, wat aan die boek net daai bietjie X-faktor gee wat andersins sou ontbreek het.

Bogenoemde probleem met Dube is ook ietwat van ’n deurlopende tema in hierdie roman. Ek kry die gevoel Nicol was haastig om klaar te kry, en nie die tyd wou neem om stil te staan by sy heel interessantste tonele en karakters nie. Hy is welbekend vir sy skryfstyl – “clipped” en “staccato”, soos die Engelse sê, en dit is besonder lekker om ’n hedendaagse Suid-Afrikaanse skrywer te lees wat ’n persoonlike stem in sy prosa kan afdwing – maar hy was dalk ook net ’n bietjie te oorval met sy poging om die teks so bondig en spaarsamig as moontlik te behou.

Nicol het ooglopende talent vir dialoog skryf – waarom nie meer daarvan nie? Nes ek my begin verdiep in Dube se slinkse praatjies met die groot skurk, Rej Ben Ali, word ek weggeraap en by die volgende toneel afgelaai. So ook Nicol se vermoë om die aksie op onortodokse wyse uit te beeld – soos ’n hoofstuk wat slegs uit ’n paar duister dog surreële paragrawe bestaan, of een wat by wyse van ’n CIA-agent se verslag uitgebeeld is. Die beskrywings van Mansoor se agterlike, bose bewegings was ook ’n hoogtepunt in dié opsig. Nicol kry dit reg om met absoluut minimum gebare en dialoog van Mansoor ’n komplekse, dwingende teenwoordigheid te maak. Dit is ’n rare vaardigheid en ’n tegniek wat baie maklik skeef kan loop, maar Nicol kry hom in die kol, oënskynlik sonder veel moeite. Hierdie oomblikke is die boek se sterkste argument waarom dit nie as net nog ’n Suid-Afrikaanse misdaadriller beskou moet word nie; waarom dit meer neig na Meyer as “meh”.

Maar nogmaals, die tempo pla. Omtrent ’n hele boek se moorde is in die laaste kwart van die boek ingestop. Die boek kon maklik nog 50 bladsye langer gewees het (of selfs meer), en dit sou baie daarby kon gebaat het. Dis amper asof Nicol weet hy skryf vir ’n leser wat nie veel tyd het nie of wat die boek op die strandhuis se stoep gaan lees met een oog op die kleintjies wat vlak by die branders speel. Tog vind ek dit moeilik om te glo, want as mens die man opsoek, duik dit gou op dat hy al heelwat lof ontvang het vir sy skryfwerk se dieper waarde en sosiopolitiese insig. Nicol, wil dit voorkom, was minder ambisieus met The rabbit hole.

En van daar vloei my grootste teleurstelling met hierdie boek: die feit dat dit van die leser vereis om te glo dat ’n regering wat homself keer op keer verneder met sy lagwekkende onbevoegdheid, ook beskik oor ’n spioenasiediens wat die Amerikaanse CIA kan aanvat. Die boeiendste spioenasieriller wat in Suid-Afrika afspeel, sou daardie onwaarskynlikheid in ag neem om waarlik ’n uitskieter van ’n roman te wees. Andersins kom die boek te naby aan waarna ek hier bo verwys – ’n cliché in ’n clichégenre.

’n Roman wat handel oor spioenasie in Suid-Afrika sal moet uiting gee aan die donkerder, meer senutergende betekenis van ons staat se verval en die land se breër noodtoestand om my heeltemal in te sluk, sowel as om uit te staan in die moeras van misdaadrillers. Andersins kom dit maar voor soos ’n Amerikaanse verhaal wat in Kaapstad afspeel. “Ongeag die korrupsie gaan die wiel aanhou draai; die gebeure is verskriklik maar nie ’n kopskoot nie.” Dit is onwaar, en daai angstigheid, daai gevoel van regte, katastrofiese gevolge, die land wat tot op ’n mespunt gedryf is – dit sou ek wou lees in ’n boek wat tenderkorrupsie as hoeksteen gebruik. Sommige wil presies die Amerikaanse spioenasieverhaal hê, maar dit is nie genoeg nie. Veral nie as die skrywer dit duidelik laat blyk dat dit in hom steek om dieper te delf nie.

Dis nou my eerste Nicol-boek. Die man kan duidelik skryf. Hy weet wat hy doen. Elke boksie mooi ge-tick, nes mens sou verwag van iemand wat klasgee hieroor. Dalk was daar omstandighede betrokke by die skryf van hierdie een wat Nicol genoop het om vinniger klaar te maak en ’n bietjie minder aandag daaraan te bestee.

Wie weet?

Wat ek wel weet, is dat Nicol se aanhangers nie teleurgesteld sal wees nie. My grief met die haas waarmee Nicol die karakters en die verhaal tot hul slotsom dryf, is seker ’n tipe kompliment – ek wou nóg hê, nie minder nie. Ek kry beslis die gevoel dat The rabbit hole net een skakel in ’n baie langer ketting is, een met ’n bepaalde beginpunt en ’n slotsom vir sy twee hoofkarakters wat ver in die toekoms lê. Dit sal aanhangers waarskynlik nie pla nie, maar dit het dit wel vir my as nuweling moeiliker gemaak om die boek te geniet. Ek het dus resensies gaan soek van sy vroeër werke, en dit het nou eers my aandag geprikkel.

Steek jou hand willekeurig in ’n groot sak vol boeke – dit sal vol Suid-Afrikaanse misdaadrillers en speurverhale wees – en trek een lukraak uit. Daar’s ’n goeie kans dat die een wat jy sodoende sal lees, die mas opkom, want daar is heelwat goeie Suid-Afrikaanse skrywers. Nicol staan net bo die deursnee-outeur uit, en het die potensiaal om nog verder sy profiel te lig. The rabbit hole voel my ’n bietjie onvoltooid, maar die potensiaal is beslis daar. Gelukkig weet ons dat daar waarskynlik nog ’n verhaal op pad is. Intussen gaan snuffel ek ook graag sy vorige boeke uit.

The post <em>The rabbit hole</em> deur Mike Nicol, ’n resensie appeared first on LitNet.

Titel: Middernag
Skrywer: Sidney Gilroy
Uitgewer: Human & Rousseau
ISBN: 9780798180542

Met die verskyning van Sidney Gilroy se eerste roman, Klikbek, was lesers en resensente dit eens dat dié skrywer ’n aanwins vir die Afrikaanse misdaadgenre is.

In Middernag ontmoet ons weer vir sersant Solly Mthembu, Parkwegstasie se bulhond. Al kom hy ietwat onervare voor, en al is hy ’n hakkelaar, laat los hy nie as hy eers ’n saak beetgekry het nie.  

Speurder Sollie word ontbied om vir kaptein Maartin Brummels in die noordoos-Vrystaat te gaan help met die oplos van ’n afgryslike moord. Die verminkte oorskot van ’n vierjarige is in die koelhouer van ’n Frutti Tutti-roomyskarretjie in Harrismith gevind. 

Intussen plaas Sollie se vrou, Nyandi, wat swanger is met hul tweede kind, finansiële druk op hom. Hy gaan uitgawes aan wat hy nie kan bekostig nie.

Wanneer Sollie op die misdaadtoneel kom, herinner hy homself voortdurend daaraan dat die kind in die roomyskarretjie nie sý kind is nie. Maar later dink hy: Sy wás dalk nie my kind nie, maar sy ís nóú. 

Harrismith is ’n stil, plattelandse dorp. Maar soos een van die karakters dit stel: “Die Vrystaat het twee gesigte, sersant. Soos yin en yang. Die een is die Hilux-bakkies en die mielielande en Grey-kollege ... maar as die klok middernag slaan . . . weet jy tot wat julle mans in staat is.”

Buiten om na die tyd van die nag te verwys, verwys die romantitel ook na ’n kat met die naam Middernag. Die kat is ’n simbool van donkerte. Dit wat hy aandra, dra by tot die grusaamheid van die verhaal.

Brummels en Sollie ontmoet ’n reeks eiesoortige karakters wie se morele kodes meestal buite die aanvaarbare val. Dit sluit Meisie Swart in. Sy word beskryf as “’n kort, dik vrou in ’n japon wat eens pienk was”. Sy maak poppe en is nie net eensaam nie, maar ly ook aan ernstige depressie.

Ivor Groesbeek ly weer aan posttraumatiese stresversteuring. Mia Louw is ’n verloopte sangeres wat blind voorkom, en Kid Koel ’n baie jong ster wat reeds ’n ma is en dwelms gebruik.   

Soos die moordsaak vorder, vermoed Sollie dat hy vroeër in sy lewe ook met die Universitas Slagter, die siek psigopaat wat op Vrystaatse kinders teer, te doen gekry het.

Middernag se temas is swaar en donker. Dit vra vrae oor ons as samelewing, dwelmmisbruik, kindermishandeling en die seksbedryf.

Die sersant, sy kollegas en die patologiespan is in ’n wedloop teen tyd gewikkel. Wanneer nog kinders vermoor word, trek die net om die moordenaar al stywer.

Daar is onderstrominge van georganiseerde misdaad en Sollie moet elke truuk wat hy ken, inspan om die skuldige aan die pen te laat ry

Die roman is grieselrig en daarom nie vir sensitiewe lesers bedoel nie. Die storielyn hou jou verkwikkend aan die raai. Tot heel aan die einde.

Middernag bevat ’n liefdeskinkel tussen onwaarskynlike geliefdes wat ’n geskiedenis deel.

Mens lees lekker aan die karakters en hul voorkoms. Kolonel Bester is “’n vriendelike man met ’n breë gesig, wenkbroue wat soos ’n afdak oor sy deegagtige neus hang en ’n stewige handdruk. Plooie lê gegroef oor sy voorkop. Die steil hare, wat lyk asof hy dit self geknip het, is netjies plat gekam. Sy stem is diep en donker.” 

Alles in hierdie misdaadroman werk. Nie net die spanningslyn en die karakters nie, maar ook die perspektiefwisseling, die beskrywing van die milieu, die intrige én die navorsing oor onder meer psigopatie en patologiese prosedures.

Gaan gryp die roman so gou moontlik van die rak af.

• Bespreking vir FMR Boekkeuse onder redaksie van Amanda Botha. Uitgesaai 20 Januarie 2021.

The post <em>Middernag</em> deur Sidney Gilroy: ’n FMR-resensie appeared first on LitNet.

Titel: Donkerdrif
Skrywer: Deon Meyer
Uitgewer: Tafelberg
ISBN: 9780798181662

Hierdie lesersindruk is uit eie beweging geskryf en aan LitNet gestuur.

In die nuutste speurverhaal deur Deon Meyer staan die speurders Bennie Griessel en Vaughn Cupido weer gereed om die mensdom te vermaak en te laat ontvlug.

Na afloop van ’n interne verhoor word Bennie en Vaughn berispe en word hulle verplaas na Laingsburg in die Karoo. Die nuus is katastrofies vir beide die menere. So erg is dit vir Bennie dat hy dit selfs oorweeg om sy loopbaan in die polisie vaarwel te roep, en dalk ’n privaatspeurder te word. Maar hulle vonnis word uiteindelik aangepas en hulle beland in Stellenbosch, wat vir beide ’n reuse-uitkoms is – vir Bennie, met belange in Tamboerskloof, en ook vir Vaughn, wat self trouplanne koester met sy Desiree.

Studentedorp, studenteprobleme. Dit is nie lank nie of die twee topspeurders word belas met die verdwyning van Calvyn Wilhelm de Bruin, beter bekend as Callie, ’n BSc-student wat rekenaarwetenskap by die Universiteit Stellenbosch bestudeer. Behalwe vir studente is Stellenbosch ook natuurlik bekend vir ryk, magtige sakemanne, vooraanstaande families en pretensie. Maar staatskaping het sy kloue diep ingeslaan, en selfs Stellenbosch is nie ontsien nie. Dit besef min mense so goed soos die eiendomsagent Sandra Steenberg (gebore Boshof). Sandra is ’n vrou wat menige man se kop laat draai, maar sy is niemand se speelding nie. Sy is ook van nederige agtergrond, en sukkel om behoorlik in te pas in die kultuur, selfs na jare se getroude lewe met haar dosentman, wat op sabbatsverlof is en besig is om ’n boek te skryf. Om die gesin met hulle twee kinders (’n tweeling, Anke en Bianca) kop bo water te laat hou val op haar skouers, en toe die geleentheid haar te beurt val om ’n peperduur eiendom van ’n omstrede sakemagnaat te verkoop, kan sy skaars haar geluk glo. Haar skuld is reeds besig om op te hoop, en sy sukkel om haar motor en die meenthuis se paaiemente te betaal.

Baie gou is daar dus twee sentrale verhaallyne, en natuurlik moet die twee uiteindelik inmekaar vloei – dit is die patroon van hierdie soort boeke – en dit is dan ook wat gebeur, in ’n sekere sin. Nie volkome nie, maar daar bestaan ’n verband, wat mettertyd duidelik word. Oor die storielyn is al wat ek verder bereid is om te sê dat daar omtrent halfpad deur die boek, iets gebeur wat totaal onverwags is, maar wat mens so prikkel dat jy eenvoudig nie meer die boek wil neersit nie.

Daar was reeds heelwat reaksie op Donkerdrif, weer eens oorwegend positief. Ek is veral getref deur die stuk op LitNet van Stefaans Coetzee (medeskrywer van Wit wolf: Die Worcester-bomplanter se storie van bevryding, Tafelberg, 2019). Coetzee, wat self baie jare in die tronk spandeer het, merk op dat weinig misdaadfiksieskrywers werklik ’n goeie kennis van ware misdaad het, maar die teendeel is waar van Meyer.

Ook Willem Pretorius (ook op LitNet) reageer positief op Donkerdrif, maar probeer tog versigtig ’n bietjie kritiek lewer op van die karakterisering. Pretorius verlang byvoorbeeld na ’n stewige “bad guy”-karakter wat ietwat ontbreek, ’n soort duidelike, sigbare vyand. Bennie Griessel en Vaughn Cupido se bemoeienis met beuselagtighede oor hamburgers en Vaughn se gewig wat hy aansit, herinner Pretorius meer aan twee huisvroue as aan twee geharde speurders van die Valke. Hy gee egter te kenne dat hierdie dinge waarskynlik nie Meyer se deursnee-aanhanger sal steur nie.

Dat Meyer se boeke en karakters meer “glad” geword het oor die jare – mens sou kon sê meer “gepolitoer” – daaroor het ek min twyfel. Daar was altyd noemenswaardige kritiek teen die hewige vloektaal. Steeds is daar vloektaal, maar aansienlik minder as wat dit in die eerste klompie boeke die geval was. Die afwesigheid van die een groot “bad guy” word ook gebalanseer deur Bennie en Vaughn. Hulle is ’n span en sukkel duidelik om sonder mekaar goed te presteer. Dan word hulle growwe maniere ook al baie jare mooi teëgewerk deur hulle kollega Mbali Kaleni, wat hulle senior is, ’n diepgelowige vrou met ’n weersin in vloektaal en godslastering, en ook gedurig daarop uit om Bennie en Vaughn te berispe. Mbali keer ook terug in Donkerdrif, maar sy speel ongelukkig net ’n klein rol in die storie.

Die boek het ’n oop einde. ’n Ware lusmaker van ’n slotparagraaf. Maar vir eers sal ons moet asem ophou om te kan sien wat die volgende hoofstuk vir Bennie en Vaughn inhou.

Lees ook:

Donkerdrif deur Deon Meyer: ’n lesersindruk

Donkerdrif deur Deon Meyer: ’n boekresensie

Donkerdrif: ’n onderhoud met Deon Meyer

The post <em>Donkerdrif</em> deur Deon Meyer, ’n lesersindruk appeared first on LitNet.

Titel: Skadukant
Skrywer: Rika Cloete
Uitgewer: Kwela Boeke, ’n druknaam van NB-Uitgewers 
ISBN: 9780795709883

Met Skadukant vestig Rika Cloete haarself as spanningsromanskrywer.

Cloete het reeds in 2002 as digter met die bundel eensaamigheid gedebuteer. Sedertdien het tydskrifverhale, ’n avontuurromanse, ’n liefdesnovelle en ook die historiese moordraaiselroman Doodsroeper verskyn.

Die bisarheid van die eerste toneel in Skadukant val op. Sou ’n geweldenaar ’n swanger vrou op dié manier teiken? ’n Gesnuffel tussen artikels uit die verlede lewer ’n soortgelyke, maar ware verhaal op. Ja-nee, so hét dit al gebeur.

Hiermee ’n waarskuwing: Hierdie roman is nie vir sensitiewe lesers nie.

Skadukant is ’n sielkundige riller in die domestic noir-genre. In dié opsig slaag die roman ongetwyfeld. Die inligting oor die persoonlikheidsversteuring waaraan een van die karakters ly, is goed nagevors en vorm behoorlik deel van die verhaal.

Huweliksmoles en alkoholmisbruik seëvier en dis waar domestic noir ter sprake kom. Die meeste karakters toon nie respek vir die huwelik nie.

Skadukant ondersoek menslike verhoudings, asook die fisieke, emosionele en geestelike effek van geweld op vroue. 

Die verhaal suig jou in.

Die inwoners van Murraybaai, ’n kusdorpie, word met afgryse vervul wanneer die verminkte lyk van ’n jong vrou op die strand aangetref word.

Deirdre O’Brien, ’n belowende kunstenaar, prokureursvrou en die hoofkarakter, wil nie na die koerantfoto van die vermoorde kyk nie. Maar dan fokus sy. Dis die jong Hanna Loubser, haar man se sekretaresse en minnares.

Wie het haar vermoor?   

In ’n bykomende kinkel word die swanger Deirdre self geteiken. Daar is ’n gemaskerde man wat haar agtervolg en ’n gevaarlike kat-en-muis-speletjie speel.

Haar alkoholmisbruik, toe te skryf aan onder meer die skokdood van haar fetus, is eweneens vir haar en ander ’n bron van kommer. Sy ontdek ook dat sy nie werklik haar vriendin, Tertia Gresse, ken nie. Mevrou Gresse is nuuskierig en selfgeldend en het geen skuldgevoelens oor die oop huwelik waarin sy haar bevind nie.

Deirdre weier om onder al die druk te knak en sy weet sy’t ’n rol te speel in die vastrek van die geweldenaar.

Skadukant is ’n spanningsvolle roman vol intrige en wendings. Wanneer die skuldige eindelik vasgetrek word, raak die sielkunde agter die wreedhede éérs boeiend.

Uiteindelik word die drade bymekaar getrek. Die ontknoping verras inderdaad. 

Rika Cloete se skryfwerk toon egter ruimte vir verbetering. Hier en daar kom te veel byvoeglike naamwoorde voor. Sommige beskrywings is net te dramaties en al die clichés herinner aan soetsappige leesstof. Maar daar is ook vele gedeeltes wat sintuiglik of aangrypend geskryf is.

Die skrywer toon ongetwyfeld potensiaal in die misdaadgenre. Die tema van haar verhaal is andersoortig en boeiend.   

Die karakterisering oortuig eweneens. Hier en daar is die dialoog ongelukkig strammerig. Boonop praat min van ons nog van ’n “bed” as ’n “kooi”, of van “toeps” as die vertaling van “apps”.

Cloete behoort liefs in die toekoms die skokfaktor so effens te tem. Om te skok was sekerlik nie die skrywer se bedoeling nie. In verhale soos hierdie val die klem eerder op menslike verhoudings. Dit sluit die emosionele landskappe van die karakters in, veral wat hul donker kant betref. Of, soos die titel suggereer, hul skadukant.

In geheel gesien, is Rika Cloete ’n stem wat die meeste lesers weer sal wil hoor. Nie net sover dit spanningsverhale aangaan nie, maar veral wat die domestic noir-genre betref.

Moenie Skadukant laat verbyglip nie. Hierdie roman word veral vir liefhebbers van sielkunde of ietwat aweregse misdaadfiksie aanbeveel.

• FMR Boekkeuse, aangebied deur Amanda Botha. Uitgesaai op 17 Februarie 2021

The post <em>Skadukant</em> deur Rika Cloete: ’n FMR-resensie appeared first on LitNet.

Titel: Storiekaros
Skrywer: Wendy Maartens
Illustreerder: Megan Bird
ISBN: 9780639604015
Uitgewer: LAPA

Storiekaros is ’n toevoukombers van stories vir slaaptyd of speeltyd, maar is ook soveel meer as net ’n storieboek.

Die belang van goeie storieboeke en die bemagtiging wat lees vir jong kinders bring, word in hierdie toeligtingsartikel ondersoek na aanleiding van drie artikels wat in LitNet Akademies verskyn het: “Kinderboeke in die tyd van COVID-19” (Lombard 2020), “As ’n kind nie kan lees nie” (Le Cordeur 2010) en “Aspekte wat kinders se leesmotivering beïnvloed” (Lessing-Venter en Snyman, 2017).

Alhoewel leesvaardighede en goeie storieboeke belangrik is, moet die funksie van ’n storieboek as bewaringsagent ook nie buite rekening gelaat word nie. Daar sal na Human-Nel en Van Coller (2016) se omskrywings van kanonisering en hulle ondersoek na literêre oordeel verwys word om die proses van kanonisering, wat ’n storieboek soos Storiekaros kan fasiliteer, uit te lig.

Skrywer

Wendy Maartens het ’n gevestigde agtergrond in kinderboeke, waarvan Lena se bottelboom (2005) haar eerste storie was. Maartens het in 2019 een van Suid-Afrika se bekendste leeus verewig in haar versameling legendes en verhale Sylvester Ramkat van die Karoo en nog 21 lekkerlees legendes, ware verhale en staaltjies.

Sy bring nie net legendes en diereverhale bymekaar nie, maar ’n hele biblioteek van verhale, rympies en selfs speletjies. Dit sal beslis in hierdie buitengewone tye die jongspan se verbeelding aangryp. In die voorwoord moedig Maartens juis ouers aan om vir hul kinders slaaptydstories te lees, en beklemtoon ook die belang van die leeservaring. “Maak seker jou kind assosieer storietyd met pret en koestering. Dis nie die tyd vir raas nie.” (2020:4)

Kinderboeke in 2020

Die belang van kinderboeke, spesifiek goeie-gehalte-kinderboeke, is iets waaroor Ruchelle Lombard ook baie sterk voel. Des te meer tydens die strenger nasionale inperking sedert Maart 2020. Sy onderstreep die belangrikheid vir uitgewers van kinderboeke om e-boeke ten volle te benut en boeke vir kinders toeganklik te maak. Dit is veral toegang wat in 2020 sedert die inperking van belang is, omdat biblioteke ook vir ’n lang tydperk gesluit was. Sosiale media (Facebook en Instagram) is deur uitgewers gebruik om boeke te bemark. Boekbekendstellings en onderhoude is ook regstreeks op sosiale media gestroom. Tog beklemtoon sy die belang van egte papierboeke: “‘There’s no app better than your lap.’ Dis beslis iets wat my na aan die hart lê. Niks kan die plek inneem van ’n goeie storie wat net voor slaaptyd voorgelees word nie,” skryf sy. En dit is ’n plek wat Storiekaros beslis kan volstaan.

Maartens wys op ’n baie belangrike faktor met betrekking tot hierdie kinderboek: dat kinders lank voor hulle skool toegaan, leer lees. Ouers, oumas en oupas, boeties en sussies kan almal help om ’n liefde vir lees te kweek, sodat lees ’n lekker ervaring vir kinders is.

’n Lekker leeservaring

Dit is juis die liefde vir lees wat van leerders presteerders maak. Michael le Cordeur beaam hierdie standpunt deur die hartseer werklikheid in “As ’n kind nie kan lees nie” aan te spreek. Hy vertel dat sy vrou besig was om graad 8-opstelle na te sien. Hulle seun het gehelp nasien en was verbaas oor hoe swak ’n bepaalde leerder vaar: “Dit mag mos nie wees nie. Hoe het die kind op die hoërskool gekom?” Le Cordeur se vrou se reaksie spreek boekdele: Sy ken die leerder goed en weet dat hy nie kan lees nie.

Le Cordeur doen sedert 1991 navorsing oor leesprobleme. Hy is oortuig dat lees die sleutel tot ’n suksesvolle skoolloopbaan is en dat dié leerders wat kan lees, beter presteer.

As lees so belangrik is, waar lê die korrelasie tussen lees en skoolprestasie?

Lessing-Venter en Snyman haal skrikwekkende statistiek aan: “43% van graad 5-leerders in Suid-Afrika het nie die basiese leesvaardighede bemeester om op die ekwivalente internasionale graad 4-vlak te kon lees nie” (2017:870). Nóg ’n syfer wat lig werp op die saak is: “Meer as 79% van Suid-Afrikaanse skole beskik nie oor biblioteke nie. Dit is die tweede hoogste internasionale persentasie naas Marokko” (Lessing-Venter en Snyman 2017:870).

Dit kom daarop neer dat minder as die helfte van kinders van ongeveer 11 jaar nie behoorlik kan lees nie, en amper 80% van skole het nie die noodsaaklike hulpbron van ’n biblioteek om die eerste statistiek te verbeter nie.

Hierdie feite dui op ’n probleem wat groter is as net die skool of die onderwysers of kinders se akademiese prestasie. Dit loop inderwaarheid uit op ’n domino-effek van as ’n kind nie kan lees nie, sukkel hy of sy om te verstaan en daarom sal hulle sukkel om te leer. ’n Stap in die regte rigting sal wees om ’n ervaring by die huis te skep wat lees lekker maak. Dit sal kinders help om beter te kan lees en daarby ook beter te vaar op skool. Want sou ’n kind goed kan lees, sal hy of sy beter kan leer en inligting prosesseer.

Die pret wat opgesluit is in Maartens se boek, probeer die aangename ervaring van lees bevorder. Daar is lekker rympies en aftelrympies, soos “Raai, raai, riepa!” en “Lekker lawwe sêgoed”. Daar is ook die verhale wat as volksbesit beskou kan word, soos “Die heks van Hexrivier” en “Antjie Somers”, asook stories oor waarom hond vir die maan tjank, waarom padda kwaak en oor Klein Swaap en die spook. Daar is iets van alles.

Die pragtige illustrasies moet beslis ook genoem word. Die groen op die buiteblad bring alreeds ’n bietjie opgeruimdheid vir die gees na hierdie winter van ’n nasionale inperking.

Die vaardigheid van lees

Wanneer daar oorweeg word hoe goed ’n kind moet of kan lees, is dit van belang om te verstaan persies wat die proses van lees behels. “Eenvoudig gestel behels lees die verwerking van inligting en om ’n gedrukte teks te verstaan” (Lessing-Venter en Snyman 2017:874). Daar is dus ’n kognitiewe proses van inligtingsverwerking betrokke.

Wat moet kinders eintlik kan doen voordat hulle die vaardigheid het om met begrip te kan lees? Lessing-Venter en Snyman raadpleeg Klopper vir ’n antwoord op hierdie vraag:

Die algemeenste begripstrategieë wat opvoedkundiges gebruik om leesbegrip by lesers te ontwikkel is woordeskatontwikkeling, letterlike begrip, begrip waarin ’n gevolgtrekking gemaak word, evaluerende en kritiese lees en leeswaardering (2001:12).

Dit beteken dat die hoofdoel van lees is om inligting te verstaan en om met begrip te kan lees. Dit bedoel dat om bloot die woorde te kan herken nie genoeg is nie. Daar moet kognitiewe prosessering van betekenis saam met die herkenning van letters en woorde wees. Gevolgtrekkings moet gemaak kan word en die leser moet betekenisvolle skakels met die teks kan maak om betekenisvolle begrip daaruit te kry.

Die sleutel in die strategieë waarna Klopper (2001) verwys, rus op die fondamente van woordeskat en dat die vaardigheid klein begin. Dit begin met woorde, en hoe meer woorde, hoe langer en meer kompleks is die sinne wat die kind kan lees en verstaan. Ongelukkig bestaan daar eenvoudig nie ’n kitsoplossing vir die aanleer van leesvaardighede nie.

Die onderliggende probleem, wat eintlik baie eenvoudig is, word deur Lessing-Venter en Snyman geïdentifiseer as: Lees is nie lekker nie, want die kind kan dit nie doen nie.

Le Cordeur se antwoord op hierdie probleem, wat vele akademici al aangespreek het en waaroor daar reeds baie navorsing gedoen is, soos deur Lessing-Venter (2017), Snyman (2006, 2017) en Kruger (2002), is dat die negatiewe houding teenoor lees geswaai moet word. En dit sal slegs kan gebeur wanneer onderwysers, ouers en leerders saam lees en lees ’n lekker ervaring is. Elke onderwyser behoort leesonderrig deel van hul vak te maak. Le Cordeur stel dit op ’n baie eerlike manier, deur te verwys na die “ingesteldheid van sommige leerkragte dat hulle ‘inhoudsvakke’ onderrig en leesonderrig nie hulle probleem is nie, is louter snert” (2010). Hy slaan hier die probleem op sy neus – lees gaan oor meer as net die inhoud verstaan.

Lees moet ook die kognitiewe prosessering van inligting insluit wanneer dit by onderrig kom en nie net as ’n middel vir leer gesien word nie. Daarom is dit belangrik om ook aandag aan die affektiewe aspekte van lees te gee. 

Storiekaros bied die geleentheid vir ’n aangename leeservaring vir jong lesers, en die kweek van ’n liefde vir lees. Boonop kan dit tuis gedoen word: 

Met behulp van elke aand se slaaptydstorie is jy besig om jou kind vir die groot wêreld daar buite voor te berei. Lees gaan oor veel meer as boeke. Dis ’n kultuur. Lees gaan oor hoe ek my boek hanteer en hoe ek myself in ’n biblioteek of klaskamer gedra. (Maartens 2020:5)

Maartens bevestig in haar storieboek dat lees nie net vir skool en leer is nie. Dit is ’n belangrike middel om begrip by ’n kind te ontwikkel en dat lees die kognitiewe sowel as affektiewe prosesse fasiliteer.

Lees is een van die groot plesiere van die lewe, want dit het nie elektrisiteit nodig nie en ook nie geld nie. Daar is altyd die biblioteek, boekklubs en leeskringe wat sal kan help as jy nie jou eie boeke kan koop nie. Boeke neem jou op reise na ander wêrelde en jy kan leer uit karakters se ervarings. Lees is ook ’n manier om met mense kontak te maak en om verbind te voel met die menslike ervarings van ander. Dit is nóg ’n rede om tydens hierdie tye van inperking te lees.

Lessing-Venter en Snyman (2017) se navorsing dui verder daarop dat humor ’n groot rol kan speel in die aanmoediging van lees in ’n onderrigsituasie ten opsigte van die volgende aspekte:

Die opbou van verhoudings; bemagtiging van leerders; kreatiewe denke; stimulering van belangstelling; die opbou van selfbeeld en sosialisering om houdings (gesindhede en waardes), motivering, leerderoutonomie en selfwerksaamheid te bevorder. (2017:886)

Dit is juis hierdie aspekte wat Le Cordeur uitwys as belangrik wanneer dit kom by lees en die vaardigheid daarvan om met begrip te kan lees. Buiten om al hierdie aspekte van ’n kind se ontwikkeling te bevorder, kan dit ook bydra tot ’n genotvolle leeservaring.  

Wanneer kinders gemotiveerd is om te lees, sal hulle die proses van lees geniet, en dit versterk hul selfvertroue in hulle leesvermoë. Daarom kan lees nie net as ’n kognitiewe proses aanvaar word nie, maar moet die affektiewe komponente van leesmotivering en die leeservaring ook belangrik geag word.

Die vaardigheid om te kan lees hang dus saam met hoe lekker dit is om dit te doen en of dit só lekker is dat die kind dit uit eie wil wil doen.

Die kern van die saak lê in hierdie waarneming van Lessing-Venter en Snyman: “Kinders (ook adolessente) se inligting- en leesbehoeftes kan bevredig word wanneer hulle met begrip lees en sodoende insig bekom in hulle eie emosies en dié van ander” (2017:876).

Hierdie waarneming bring nog ’n belangrike rede na vore waarom lees ’n lekker ervaring vir kinders moet wees: Dit kan as ’n hulpmiddel gebruik word om emosionele groei by kinders te help ontwikkel. Dit is belangrik om daarop te let dat die storie nie vir die kind ’n didaktiese les behoort voor te hou nie, maar bloot ’n storie moet wees, soos in “Die goeie fee”, waar daar duidelik oor goeie maniere vertel word. Maartens sluit by hierdie verhaal ook wenke en inligting in oor op watter ouderdom kinders ontvanklik is vir sekere begrippe en wanneer om te waak teen fel kritiek. Sulke verhale kan die kleinspan reeds help om hulself te oriënteer in die wêreld om hulle.

Hierdie verskynsel waar sosiale praktyke, lewenslesse of selfs waarskuwings ’n beduidende rol speel in ’n verhaal, kan dikwels gevind word in legendes, mites of selfs sprokies. Storiekaros (2020) gebruik ook legendes, mites en volksverhale wat eg Suid-Afrikaans is. Dit maak dié boek ideaal vir vandag se jong lesers, en dit word op ’n manier aangebied wat dit interessant en nuut laat voorkom.

Die praktyk om ouer verhale tussen nuwer verhale in een boek te plaas en hulle daardeur in gesprek te bring met mekaar, raak aan ’n proses wat meestal vir die akademie toegeëien word: kanonisering.

Bewaring en kanonisering

’n Literêre aspek wat soms ongesiens onder lesers se radars sluip, is dat storieboeke soos Storiekaros ’n eiesoortige bewaringsfunksie vervul. Tussen die eietydse verhale soos Lena se bottelboom word daar verhale geplaas wat so oud soos Tafelberg is. Hier is ’n proses van kanonisering in die kleine vir die jong leser aan die gang.

Wat presies met kanonisering bedoel word, kan vasgestel word deur die volgende omskrywing uit Human-Nel en Van Coller:

Die woord kanon (Grieks kanón; Latyn canon) se oorspronklike betekenis is dié van “reël”, “maatstaf” en “norm”. Daaruit is reeds die normatiewe aspek inherent aan hierdie begrip duidelik. Verskeie kritici (onder andere Benson 1987; Fokkema en Ibsch 1992 en Mooij 1985) gebruik ook die term kanon in hierdie sin as iets wat ’n maatstaf, verwysingspunt of ykingspunt is. (Human-Nel en Van Coller 2016:88)

’n Kanon is dus ’n korpus waarteen die waarde van ander of nuwer werke gemeet kan word. Sou daar meer spesifiek gekyk word na ’n “literêre kanon”, is dit eerstens ’n uitgesoekte versameling tekste. Tweedens is dié versameling tekste deur ’n bepaalde gemeenskap kenners of literêre hekwagters op ’n spesifieke tydstip beskou as waardevol, daarom is dit geskik vir bewaring én funksioneer as ’n verwysingspunt (Human-Nel en van Coller 2016:88).

Kanonisering as ’n proses is dus baie formeel en kan as negatief voorkom. Dit kom per slot van rekening neer op ’n oordeel wat gevel word. Tog is dit nie die enigste doel van kanonisering nie – om bloot ’n waardeskatting of evaluering weer te gee van ’n bepaalde werk of teks. Dit verteenwoordig ook ’n keuse om dit te bewaar. Dié twee aspekte gaan hand aan hand.

Dit is die bewaringsaspek wat van belang is in Storiekaros. Tog word die verhale wat bewaar word, ook uit ’n nuwe perspektief beskou, en word moontlik om ander redes na waarde geskat as met hulle aanvanklike ontstaan.

Kanonisering deur kinderboeke

Daar is verskeie maniere waarop kinderboeke gesien kan word as agente vir kanonisering.

Eerstens geskied dit deur die stories wat gekies word om in ’n bepaalde boek te plaas. Alles word met ’n doel gedoen en keuses word uitgeoefen. Dit impliseer ’n waardebepaling, en gebaseer op daardie waarde word ’n keuse gemaak. In die geval van Storiekaros was daar die keuse van watter stories om in te sluit.

Tweedens is daar die kwessie van wie hierdie keuses maak en met watter agtergrondkennis dié keuses gemaak word.

Wanneer daar wegbeweeg word van die keuse en magskwessies daarrondom, is dit belangrik om te oorweeg dat kanonisering nie noodwendig gebruik word om uit te sluit nie, maar ook om te bewaar. Verhale wat lank reeds mondelings van generasie na generasie oorgedra word, in ’n teks bewaar kan word. Dit beteken dat ’n verhaal soos “Die heks van Hexrivier” vir die nuwe geslag bewaar word, maar ook op ’n manier oorgedra word wat interessant en gepas is vir die tyd waarin dit gelees word. Dieselfde geld vir die Tyl Uilspieël-verhale. Dit word bewaar. Dit is soos om die saad van een oes te gebruik vir die volgende oes, en des te beter as jong lesers só aangemoedig word om lekker stories te lees.

Wat Storiekaros ’n besonderse kandidaat maak as ’n boek wat positiewe leeservarings aanmoedig en terselfdertyd kanoniseer, is die aftelrympies, speletjies, slaaptydstories en rympies. Daar is ’n kombinasie van tekssoorte in een storieboek geplaas wat die leeservaring aktief en lekker maak.

Wanneer mens aktief besig is met iets, verwerk jou brein dit beter as wanneer jy net passief sit en inneem. Maartens kry dit dus reg om ’n storieboek wat mens bloot net kan lees, ook interaktief te maak. Dit is ’n baie goeie begin vir ’n reis na ’n kind se vaardigheid om te kan lees.

Goeie stories, ’n liefde vir lees en kanonisering

Aanvanklik kan daar dalk veronderstel word dat die kwessies rondom kinders se vermoë om te lees, hulle leeservaring en die proses van kanonisering niks met mekaar te doen het nie. Dit is juis waar die oordeelsfout lê, want hierdie drie aspekte van kinderboeke se wortels is integraal verbind.

As die storieboek nie lekker is nie, gaan die kind nie wil lees nie. Maar ook omdat die kind nie kan lees nie, is die storie vir storie se onthalwe nie genotvol nie. En waar word die waarde van stories bepaal? Nêrens anders as in die groot literêre kanons nie. Dié drie aspekte van kinderboeke en stories is integraal verbind tot ’n kind se funksionering in sy of haar wêreld – ’n algemeen aanvaarde afleiding van die waarde van letterkunde. Tog word hierdie waarde nie vrymoedig genoeg aan kinderboeke toegeken nie. Daarom is storieboeke soos Storiekaros, Sylvester Ramkat van die Karoo en nog 21 lekkerlees legendes, ware verhale en staaltjies, Helde van Suid-Afrika 1, 2, 3 en Stories van die see deur Wendy Maartens belangrik.

Storiekaros is bedoel vir die lees van slaaptydstories en die deel van prettige rympies. Dit is ’n kombers vir elke seisoen van die jaar en kan net die kleinspan help om lief te word vir lees, want lees ís lekker!

Verwysings

Human-Nel, M en HP van Coller. 2016. Literêre prestige: Die geval Eleanor Baker. https://www.litnet.co.za/wp-content/uploads/2016/05/LitNet_Akademies_13-1_HumanNelVanColler_86-111.pdf (18 Desember 2020).

Klopper, M. 2001. Leesverryking en leerontwikkeling as metodes van leerderondersteuning vir die verbetering van akademiese prestasie van eerstejaar risikostudente. Ongepubliseerde MEd-verhandeling, Noordwes-Universiteit.

Kruger, E. 2002. Die invloed van ’n motories fundamentele vaardigheidsprogram op die fisieke en kognitiewe ontwikkeling van die graad 1-kind. Ongepubliseerde PhD-proefskrif, Universiteit van Pretoria.

Le Cordeur, M. 2010. As ’n kind nie kan lees nie. LitNet. https://www.litnet.co.za/as-n-kind-nie-kan-lees-nie (12 Desember 2020).

Lessing-Venter, N en Snyman, M. 2017. Aspekte wat kinders se leermotivering beïnvloed. LitNet Akademies. https://www.litnet.co.za/wp-content/uploads/2017/12/LitNet_Akademies_14-3_LessingVenter-Snyman_866-895.pdf (13 Desember 2020)

Lombard, R. 2020. Kinderboeke in die tyd van COVID-19. LitNet. https://www.litnet.co.za/kinderboeke-in-die-tyd-van-covid-19/ (14 Desember 2020)

Lees ook:

Kinderboeke in die tyd van COVID-19

Aspekte wat kinders se leesmotivering beïnvloed

As 'n kind nie kan lees nie

The post <em>Storiekaros</em> deur Wendy Maartens, goeie stories om te kan lees appeared first on LitNet.

Foto van Patric Mellet: NB-Uitgewers

The lie of 1652: A  decolonized history of land
Patric Mellet
NB-Uitgewers
ISBN: 9780624089704

Daar is verskeie mense wat nou al op hierdie omstrede boek kommentaar gelewer het, onder meer gerekende historici soos Dan Sleigh, Leopold Scholtz[1] (wat erken het dat hy nooit die boek gelees het nie) en Albert Blake.[2] Weinig van die kommentaar wat in Afrikaans gepubliseer is, was positief. Blake beskryf die titel as “sensasioneel”. Sy artikel is veral ook geskryf as kritiese reaksie op die artikel van oudregter Johann Kriegler.[3] Kriegler beskryf die boek as “feitelik en ideologies verdag”, maar moedig mense tog aan om dit te lees, omdat dit lig werp op die identiteitsproblematiek in Suid-Afrika. Een van die nog verskeie reaksies op die boek, en een van dié waarmee ek my miskien die meeste vereenselwig, is die een van Frederik Rudolph van Dyk,[4] wat werklik daarin slaag om ’n genuanseerde blik van die boek te verskaf.

Die boek lees moeilik. Dit is miskien my grootste beswaar teen die meeste geskiedenisboeke. Ons sukkel reeds om mense, en veral jongmense, te laat lees. En geskiedenis? Wel, geskiedenis skiet homself nog verder in die voet, onder meer ook met emosioneel gelaaide reaksies en onvoorbereide resensente. Met Die seuns van Bird Island (Tafelberg 2018) nog vars in die geheue, en meer onlangs ook die Jacques Pauw-insident, kan enige leser van niefiksie met reg vandag so ’n bietjie verward voel. Dan vergeet ons ook nie waar ons vandaan kom nie. Hoe die ontdekkings van die argeologie vir dekades in Suid-Afrika vermy is deur die Christelik-Nasionaal-gesinde regering, onder meer Mapungubwe en die menslike ontwikkeling deur evolusie.

Dan het ons nog nie eens begin delf in die metodiek van die geskiedskrywing nie, die filosofiese vraag eenstemmig beantwoord van hoekom ons die verlede bestudeer nie. Alhoewel diskoers sekerlik altyd verwelkom moet word, is hier soveel uiteenlopende stemme dat mens kan aanneem dat hulle mekaar nooit sal vind nie. En by dit alles is geskiedskrywing ook nie meer wat dit was nie. Dit word jaar na jaar meer kompleks. Die historikus is nie, tradisioneel, noodwendig ’n kenner van die argeologie nie, maar dit word al meer en meer ’n vereiste. Daarby word daar nou nog ook die genealogie sowel as genetika ingespan, wat die geskiedskrywing meer wetenskaplik en genuanseerd maak.

Is die titel van hierdie boek werklik sensasioneel? Ek sou nie so dink nie. Soos wat ek nasionalisme verstaan, is daar altyd ’n vorm van mite by betrokke. Ons ken almal daai geslag mense wat nog praat of gepraat het van 1652 as “die volksplanting”. Dit is hoe hulle op skool geïndoktrineer was. Dit is nie meer vandag ongewoon om darem so ’n bietjie meer genuanseerd oor 1652 te dink nie. Geen ernstige historikus beskou 1652 meer as die “begin van die beskawing” in Suid-Afrika nie, want waaraan meet ons ons en andere se “beskaafdheid”? Dit is teen die feitelike stellings in Mellet se boek dat die meeste kritici te velde trek, en hoewel die boek ruim voorsien is van eindnotas, is daar enkele kritieke paragrawe wat geen verwysings bevat nie. Die feit dat die boek geen bibliografie bevat nie, is nie geldige kritiek nie, aangesien bibliografieë dikwels deesdae uitgelaat word in historiese werke, met die verstaan dat dieselfde besonderhede wat in die bibliografie sou verskyn, wel in die notas sal verskyn. Wat ek veel meer sou wou gesien het, is ’n indeks, want soms wil jy net gaan kyk wat is daar oor een bepaalde saak of persoon geskryf.

Om die verlede sinvol te verpak, en om redelike breë konsensus te verkry oor hoekom ons die verlede bestudeer, is die twee grootste uitdagings van die historikus. Sonder om die filosofie deeglik deur te trap, skaar ek my in hoofsaak by die uitgangspunt dat dit die taak is van die historikus om die verlede te verduidelik en te verklaar. Die geskiedenis word nie bestudeer om patriotisme te bevorder of om enige ander ideologiese redes nie. Dat daar altyd meer en meer genuanseerd oor die verlede gedink moet word, daarvoor kan die boek as ’n wekroep dien. Ek hou van die genuanseerde manier waarop daar na karakters soos Krotoa en Autshumao gekyk word, maar wonder self oor sommige van die feitelike stellings.

Een van die uiters interessante argumente wat in die boek na vore kom, is dat die mens in dieselfde tydvak op verskillende geografiese gebiede ontwikkel het, en nie in een spesifieke gebied nie. Hierdie is nie insigte wat die tradisionele geskiedskrywers, wie se werk grootliks op argivale bronne berus, hulself tipies mee bemoei nie.

Dat Mellet se boek nie “tradisionele” geskiedskrywing is nie, word veral ook bevestig deur die laaste hoofstuk. Onder die opskrif “Conclusion” word daar uiteindelik selfs ’n besinning verskaf oor Suid-Afrika na 1994, wat aansluit by die argumente oor “identiteitsproblematiek”, en wat jou à la Johann Kriegler meer terugbring by laasgenoemde as by 1652. ’n Mens sou eerder verwag dat hierdie hoofstuk ’n sterk samevattende argument teen “koloniale geskiedenis” sou gebied het, maar dit verval uiteindelik helaas in ’n kort oorsig oor Suid-Afrika sedert 1994, iets wat tog nie werklik deeglik gedoen kan word in vyf of ses bladsye nie.

[1] L Scholtz, Watse bloeiende beskawing voor 1652? https://maroelamedia.co.za/debat/meningsvormers/watse-bloeiende-beskawing-voor-1652, 02.12.2020, afgelaai op 28.02.2021.

[2] A Blake, Politieke agenda polariseer. https://www.netwerk24.com/Stemme/Aktueel/politieke-agenda-polariseer-20201122#loggedin, 22.11.2020, afgelaai op 28.02.2021.

[3] J Kriegler, Léés dié radikale blik op SA verlede. <https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/lees-die-radikale-blik-op-sa-verlede-20201113, 15.11.2021, afgelaai op 28.02.2021.

[4] FR van Dyk: The lie of 1652: Retories regstellend, feitelik bedenklik? https://www.litnet.co.za/the-lie-of-1652-retories-regstellend-feitelik-bedenklik, 08.02.2021, afgelaai op 28.02.2021.

Lees ook:

The lie of 1652: Retories regstellend, feitelik bedenklik?

The lie of 1652 deur Patric Mellet: om die verlede te herverbeel

The Lie of 1652 gemeet aan ewewigtigheid, regverdigheid en objektiwiteit

The post <em>The lie of 1652: A decolonized history of land</em> deur Patric Tariq Mellet – ’n lesersindruk appeared first on LitNet.

Title: Johanne 14
Author: Hope Malau
Publisher: Quivertree Publications
ISNB: 978-1-928209-68-3

This reader impression was written and sent to LitNet on the writer's own initiative.

I love the fact that cookbooks these days are so much more than just a collection of recipes and photos of food. They are also a celebration of the author’s life and culture.

Chef Hope Malau, the author of Johanne 14 – a cookbook that explores the secrets of simple, home-cooked meals in South African townships and provides unique insight into culinary traditions – writes:

Seeing the emotions from my gran, dad and mom when they realised that I’ve documented their lives in this book made me feel proud that I’ve done something big for them and the whole family. Let us take pride in our upbringing and heritage, and in our comfort food even when times change.

Malau, deputy food editor of Taste and former food editor for Drum, grew up in Klerksdorp in North West. He loved eating the traditional Sotho food cooked by his father, Elias Mokoena, who oversaw the kitchen of a mine hostel. After studying at the Professional Cooking Academy in Rustenburg, he gained experience at several restaurants in Cape Town. He has won the prestigious Galliova Food Writer of the Year twice.

Johanne 14, according to the book blurb on the large front flap, affords the reader a vital glimpse into South African township life; moreover, it is a celebration of culture, resilience, human spirit, community and family – through the shared meal. I was stoked to learn that in our townships the Bible verse John 14:1 or Johanne 14 (“Let not your hearts be troubled ...”) is another name for cabbage, which is a staple food. “A head of cabbage can be cooked in so many different ways; it is inexpensive and goes with anything. Hence it was dubbed “Johanne 14”: if you have cabbage, you should not let your heart be troubled.

Life in the townships during apartheid was hard, and poverty was (and still is) rife. Malau dedicates a page to explaining the South African township – then and now.

But this book isn’t about that. This book is because of that. ... The ability to make magic with very little, or modest ingredients, is entrenched in the culinary culture of South Africa’s townships. And that’s what this book is about. Like Johanne 14, it’s about simple food made with love – and its power to ease a troubled heart. (14)

In a time in South Africa when we are trying to understand each other more than ever, when we are experimenting with ideas of unity, diversity and forgiveness, while still staying true to ourselves, Johanne 14 is a quiet celebration of the things that really matter, that which lies at the heart of it all – like the perfect cabbage. (23)

Malau’s love for food all started with his father, a professional bodybuilder, who won titles including Mr Klerksdorp (1965), Mr Transvaal (1966) and Mr D&F South Africa (1969). Papa Elias was responsible for the Vaal Reefs #3 single quarters boarding and dining. As a bodybuilder, he had to eat the right kind of food. “Papa’s huge frame demanded a lot of food, and food he loved, and I loved him and all that he loved, and so I got hooked” (22). He also hails his uncle, Kabelo Mokoena, for helping him go to cooking school after matric. The precious family photos (and various others including those of the delectable and hearty dishes) depicted in Johanne 14 are a real treat to look at.

Johanne 14 consists of 196 pages and five chapters. Below, I have jotted down the chapter headings and named three recipes that can be found in each one.

“Snacks, spaaikos (‘fast food’) and uniquely township fare” – Pap with boerewors sauce, Magwinya (Vetkoek) and Mango atchar

“Big events and slow-cooked meals” – Serobe with stampa (Offal with samp and beans), Masapo with bohobe (Beef stew with pot dumplings) and Steak and kidney pie

“Vegetables and salads” – Chakalaka, Creamed spinach and Curried cabbage

“Favourite sweet things” – Trifle, Potch scones and Coconut squares

“Miscellaneous” – Mageu, Pap crust with sugar and Ginger beer

If you’re looking for a no-nonsense cookbook featuring more than 60 recipes of simple but delicious South African food (from mains to treats), look no further. My copy has a special place in my kitchen.

Get your copy of Johanne 14 here.

The post <em>Johanne 14</em> by Hope Malau: a reader impression appeared first on LitNet.

Offers vir die vlieë
Fanie Viljoen
LAPA
ISBN: 97806396001779

Hierdie lesersindruk is uit eie beweging geskryf en aan LitNet gestuur.

Is die mens ’n monster wat sal moor om te wees wat hy is?

Fanie Viljoen se roman Offers vir die vlieë (2020) is ’n uitbeelding van wat met ’n samelewing kan gebeur as individualisme, nuuskierigheid, idees en hul menslikheid weggeneem word. ’n Distopiese wêreld ontstaan waar daar net plek is vir vrees, geweld, korrupsie en oorlog.

Die karakters in die roman word in ’n residensie grootgemaak waar hulle van ’n vroeë ouderdom geleer word dat dit nie ’n goeie ding is om vrae te vra nie. Dit is nie nodig vir hulle om die huidige gebeurtenisse of die geskiedenis te verstaan nie, solank hulle dit net aanvaar.

Ek en my makkers ken niks anders as hierdie wêreld, hierdie tyd nie ... dit is moeilik om te verstaan. Maar ons leermeesters en ons ma’s het gesê: “Jy hoef dit nie te verstaan nie. Jy hoef nie te dink hoe dit moontlik kon wees nie. Jy moet net weet: Die wêreld van daardie tyd was ’n bose plek.” (20–1)

Die hoofkarakter, Eliam (uit wie se perspektief ons die verhaal lees), en sy makkers (Cypher, Diesel, Jetro, Victor en Victoria) word gebreinspoel deur die ideologie van Die Mag. Hulle almal vorm deel van ’n eenheid, Die Mag wat teen die bose Anti-Mag moet veg. Daar bestaan nie iets soos eie of individualisme nie.

Op 17-jarige ouderdom word die kinders van die Residensie na die opleidingskamp verplaas as deel van hul voorbereiding om eendag teen die Anti-Mag op die Front te gaan veg. Dit is egter hier waar ons hoofkarakter en lesers Die Mag se ideologie begin bevraagteken. By die opleidingskamp ondergaan en verduur die 30 troepe ’n onmenslike vorm van opleiding. Van die 30 troepe bly net ses oor. Die doel van die opleiding? Om hulle fisiek, geestelik en emosioneel sterk te maak vir wanneer hulle Front toe gestuur word.

Die manier waarop die troepe hanteer word, maak dit duidelik dat daar ’n slang in die gras is. Die troepe word nie net opgelei nie, maar gebreek. Hulle menslikheid en laaste vorm van individualisme word van hulle ontneem:

Iets binne my het doodgegaan toe ek die mes gebruik. Dit is mos wat die Mag wil hê. Om ’n soldaat te wees, moet jy die dood binne-in jou dra. ’n Vreesloosheid vir daardie dood in jou. Jy moet weet dat jy enige bevel kan uitvoer. Dit moet in jou hande en in jou hart wees.

Wat Torsten ons daar in die bos laat doen het, was om ons ou self keelaf te sny. Nie ’n hond nie. Ek gooi die karkas in die vuur en draai weg. (127)

Waarom is dit nodig dat hulle hul individualisme en menslikheid moet afsny? Tydens oorlog is daar nie plek vir individuele mense nie, maar net die twee Magte en hul pionne wat teen mekaar baklei. As jy sou sterf, word dit gesien as die hoogste eer wat ’n troep kan bereik.

Viljoen lewer kommentaar hieroor. Dit is sigbaar in die titel van die boek en in die hoofkarakter se interne konflik:

Swerms brommers en vlieë koek om die dooies, vreet lustig, lê eiers, loop met bebloede pote oor oë en tonge, kruip in by neuse en ore en die plekke wat eens heilig was. Om jou lewe vir die Mag te gee, is die hoogste offer, sê die Boek – waar en rein is die woorde. Om jou lyf vir die brommers en vlieë te gee – is wat? (175)

Dit word ook gesuggereer deur aan wie Viljoen die boek opgedra het:

Vir hulle wat nie van ’n oorlog af teruggekom het nie.

Hierdeur kan die leser tot die gevolgtrekking kom dat oorloë en geweld net tot die vernietiging van ’n omgewing, samelewing en ’n persoon se menslikheid lei. Daar kan niks goeds van kom nie.

Buiten die troepe wat op die Front sterf, word die gevolge van geweld uitgebeeld in die marteling wat hulle van sersant Torsten moet verduur:

Die ander vier-en-twintig? Wie weet wat van hulle geword het. Twee is dood. Daarvan is ons seker, want ons het dit sien gebeur. ’n Derde se rug is gebreek. Hy is verlam. Dit was Torsten se skuld. Maar ons mag nie oor hulle praat nie. Dis hoe die Program werk. (13)

Sersant Torsten kan as die hoofkarakter se antagonis gesien word. Hy is hoofsaaklik verantwoordelik vir die marteling wat aan elke lid van Eliam se span gedoen is. Dit is Torsten se gedrag wat Eliam laat begin twyfel in dit waarvoor die Mag staan. Dit is ook met die geheimsinnige dood van Torsten dat die waarheid oor die oorlog en die Mag aan die leser openbaar word.

Viljoen gebruik Torsten om konflik vir die hoofkarakter te skep, maar ook as die dryfkrag vir gebeurtenisse wat in die roman plaasvind.

Fanie Viljoen skryf en beeld hierdie gebeurtenisse uit deur middel van die karakters se aksies en dialoë. Sy gebruik van die teenwoordige tyd dra by tot die aktiewe verteltrant wat hy hiermee handhaaf. As leser word jou gedagtes deur Eliam se interne konflik en retoriese vrae gelei.

’n Ander tegniek wat Viljoen meesterlik toepas, is die gebruik van terugflitse om ekstra inligting wat ’n betekenisvolle bydrae tot die storie of ’n karakter lewer, aan die leser te verskaf. Hy doen dit deur eers suggestie te skep deur middel van enkele woorde of ’n frase wat die terugflits voorafgaan. Dit dien as ’n inleiding tot die terugflits wat volg:

Die hond. Nou eers sien ek die Dobermann ... Diesel gee ’n tree terug. Cypher se skouers sak. Iets binne my tuimel ook, want om ’n hond, ’n regte hond te sien ... bring ’n spul gedagtes na die oppervlak. Torsten was deel daarvan.

[Terugflits]

... Maar in die barak wag Sersant Torsten vir ons. Ek wil vloek toe ek hom sien. Maar hy is nie alleen nie. Aan elkeen van ons beddens is ’n hondjie vasgemaak. Klein brakkies, seker net ’n paar weke oud.

“Ons kry honde?” sê-vra Diesel. (112–3)

Op hierdie manier bewerkstellig Viljoen ’n gemaklike leesvloei en verseker hy dat die lesers die verband tussen die huidige gebeure en die terugflitse kan identifiseer. 

Fanie Viljoen se jeugroman Offers vir die vlieë lewer kommentaar oor die fisieke, emosionele en psigologiese nagevolge van geweld, oorloë en breinspoeling. Dit lewer egter ook kommentaar oor die menslike wil om menslik te bly. Dit is veral sigbaar in die hoofkarakter se behoefte aan liefde, vryheid en oorlewing.

Offers vir die Vlieë is ’n uitstekende uitbeelding van ’n distopiese wêreld en is uitmuntend geskryf. Wees egter gewaarsku – die tonele word baie visueel beskryf en mag dalk te ontstellend wees vir sensitiewe lesers.

Lees ook:

LitNet Akademies-resensie-essay: Offers vir die vlieë deur Fanie Viljoen 

LAPA-jeugromankompetisie 2019: ’n onderhoud met Fanie Viljoen

Twee ATKV-Woordveertjies vir Fanie Viljoen: 'n Onderhoud

The post <em>Offers vir die vlieë</em> deur Fanie Viljoen, ’n lesersindruk appeared first on LitNet.

Hier is PEN Afrikaans se oorsig van Afrikaanse resensies wat in Maart 2021 verskyn het en digitaal beskikbaar is. Daar is ook skakels na boekbesprekings of -gesprekke en voorlesings wat op die radio of TV uitgesaai is.

Boeke24

Die volgende resensies en boekverwante artikels het gedurende Maart in die Afrikaanse dagblaaie verskyn – onder redaksie van Laetitia Pople, die nasionale kuns- en vermaakredakteur, en Jo Prins, nasionale boekeredakteur:

1 Maart

Resensie: Sublieme ambag oor fabels van toe en nou
Joan Hambidge resenseer Dol heuning deur S.J. Naudé

Resensie: Nuwe "Marmite-boek" is vir sommige Bovril
Ilza Roggeband resenseer Grown Ups deur Marian Keyes

Resensie: Profeet góói sy ‘nuggets’
Stefaans Coetzee bespreek Leef lig deur Jaco Strydom

Resensie: Boek moeilik om neer te sit
JB Roux resenseer Diep spoor deur Jeanette Stals

Kyk weer: Daniel Strauss praat oor sy boek, ‘Dink soos ’n miljardêr’

2 Maart

Kunsnuus: Direksie skors kunsteraad se hoof én finanshoof

3 Maart

Boekenuus: 6 Dr Seuss-boeke van die rak verwyder
Ses van Dr Seuss se kinderboeke sal nie meer gepubliseer word nie omdat dit uitbeeldings van ’n kwetsende aard bevat.

5 Maart

Boeke: Raak kanker jou? Dié boek kan help
Berig oor ’n boek wat kankerlyers en hul geliefdes kan help.

6 Maart

Profiel: Veronique Jephtas sal skreeu en sy sal luister
Laetitia Pople skryf oor Veronique Jephtas en haar debuutbundel

8 Maart

Resensie: Verse afgewerk tot sterkste essensie
Johan Myburg resenseer Swatland deur Ashwin Arendse

Boekevat: Genotskaal tel hier, g’n hogere letterkunde nie
’n Rubriek deur Ilza Roggeband

9 Maart

Kyk weer: Carla van der Spuy se ‘Gangster’ word bekend gestel

11 Maart

Boekenuus: Só gryp pandemie SA-boekbedryf aan die strot
Die Suid-Afrikaanse boekbedryf het weens die Covid-19-pandemie ’n nagmerriejaar agter die rug. Christiaan Boonzaier berig.

Boeke: Nuwe bundel fokus op sprokies oor slim, dapper meisies
AJ Opperman skryf oor die sprokiesbundel Die jongste suster en ander slim meisies

12 Maart

Sterfteberig: Chris Mann van Wordfest oorlede
Die stigter van die Wordfest-digtersfees in Makhanda is aan kanker oorlede

14 Maart

Boekenuus: Winterbach derde keer in Groot Roman-wedstryd
Nuusberig oor die kortlys vir NB-Uitgewers se Groot Afrikaanse Romanwedstryd

15 Maart

Boekevat: Kô, lat ons sing, mense, vir die tale Kanaäns
’n Rubriek deur Daniel Hugo

Resensie: Held en/of tragiese figuur
Helen Schöer bespreek You Never Really Know deur John Hunt

Resensie: Liplekker, diep donker, met genoeg variasie
Annelise Erasmus resenseer Lyfskap, saamgestel deur Sophia Kapp en Leonie van Rensburg

Resensie: ‘Wetenskap’ van ras belig
Jonathan Amid resenseer How To Argue With A Racist deur Adam Rutherford

17 Maart

Boekenuus: Hier is die kortlyste vir die Andrew Murray-pryse

18 Maart

Profiel: ‘Ons soek almal ’n boek waarin ons kan tuisvoel’
Christiaan Boonzaier in gesprek met die skrywer en illustreerder André Trantraal

21 Maart

Boekenuus: Jaco Fouché wen Groot Romanwedstryd
Die skrywer is aangewys as wenner van die Groot Afrikaanse Romanwedstryd met sy roman Simoelégri.

23 Maart

Boekenuus: Francois Smith juig oor 2de prys
Francois Smith oor die tweede prys in NB-Uitgewers se Groot Afrikaanse Romanwedstryd

24 Maart

Boekenuus: Kyk wie is benoem vir die UJ-pryse
Die UJ-pryse se kortlyste is aangekondig

29 Maart

Resensie: Hare-boek te kort geknip
Ronelle Simmons resenseer The Big South African Hair Book

Boekevat: ‘Met erbarming’ in die hand in die Rosestad
’n Rubriek deur Jean Meiring

Resensie: ’n Kaapse misdaadstorm
Francois Bekker resenseer The Rabbit Hole deur Mike Nicol

Resensie: ’n Kartering in woord van verlies en onskuld
Jonathan Amid bespreek ’n Hart is so groot soos ’n vuis deur P.P. Fourie

30 Maart

Profiel: Marita se brief oor verlede eintlik net proloog
Oor Marita van der Vyver se jongste boek, ’n Baie lang brief aan my dogter

31 Maart

Boekenuus: Anker wen 3de keer UJ-prys
Willem Anker is die wenner van die UJ-prys vir sy roman, Skepsel.

UJ-prys: Pedro dankbaar maar ‘bêre dit in agterkop’
Ryan Pedro het die UJ-debuutprys vir sy debuutdigbundel, Pienk ceramic-hondjies, gekry

Feeste: Suidoosterfees bied gesprekke wat prikkel, uitdaag

LitNet

Die volgende Afrikaanse resensies en skrywersonderhoude het in Maart op LitNet verskyn:

Resensie van Die duiwel maak my hart so seer deur François Bloemhof

Nagjagter deur Jan Vermeulen, ’n lesersindruk

Gangsters deur Carla van der Spuy: ’n resensie

Brandmerk deur Christelle van Rooyen-Wessels, ’n lesersindruk

Die wonderbare Heilige Gees én die Vader van liefde: ’n Besinning oor Pieter Verster se baanbrekende boek

Slagoffer deur François Smuts: ’n FMR-resensie

Middernag deur Sidney Gilroy: ’n FMR-resensie

Donkerdrif deur Deon Meyer, ’n lesersindruk

Skadukant deur Rika Cloete: ’n FMR-resensie

Storiekaros deur Wendy Maartens, goeie stories om te kan lees

The lie of 1652: A decolonized history of land deur Patric Tariq Mellet – ’n lesersindruk

Reguit met Robinson: ’n Zoom-gesprek met Karl Kemp

Gangsters: ’n onderhoud met Carla van der Spuy

NB se Groot Afrikaanse Romanwedstryd 2021: Kortlysonderhoud – Jaco Fouché

NB se Groot Afrikaanse Romanwedstryd 2021: Kortlysonderhoud – Francois Smith

NB se Groot Afrikaanse Romanwedstryd 2021: Kortlysonderhoud – Kirby van der Merwe

NB se Groot Afrikaanse Romanwedstryd 2021: Kortlysonderhoud – Louis Krüger

Swatland deur Ashwin Arendse: ’n onderhoud

Harry Kalmer se In ’n land sonder voëls nou in Nederlands

Soe rond ommie bos deur Veronique Jephtas: boekbekendstellingsvideo

Seuns sonder pa’s deur Julian Jansen: ’n onderhoud

Rapport

Die volgende resensies het gedurende Maart in Rapport, onder redaksie van Johan van Zyl, verskyn: 

7 Maart

Resensie: Sulke vriende is skaars: Die briewe van Arnold van Wyk en Anton Hartman, 1949-1981, saamgestel deur Stephanie Vos en Stephanus Muller, en geresenseer deur Paul Boekkooi

Resensie: Riette Rust resenseer Die kind se naam is Anneke deur Juliana Coetzer

Resensie: Jonathan Amid resenseer Die duiwel maak my hart so seer: ’n Ludo Labuschagne-wiedoenit #1 deur François Bloemhof

Skryfkring: Tienie Holtzhausen vertel meer oor die Stilbaai-skryfkring se nuwe bundel, Die tyd stap aan, wat die beste skryfwerk van sy lede bevat

14 Maart

Boekenuus: “Vyf haal kortlys in Groot Afrikaanse Romanwedstryd”
Die skrywers Kirby van der Merwe, Francois Smith, Louis Krüger, Ingrid Winterbach en Jaco Fouché is op die kortlys van NB-Uitgewers se vierde Groot Afrikaanse Romanwedstryd

Resensie: Jan-Jan Joubert resenseer Rattling the Cage: Reflections on Democratic South Africa deur Brent Meersman

Resensie: Trisa Hugo resenseer Vel: 15 oorstories deur Emma Bekker

Nuut op die rak: “Boeke uit die binnekamer” (5 nuwe outobiografieë)

• ’n Baie lang brief aan my dogter deur Marita van der Vyver
• The Boy Who Never Gave Up: A Refugee’s Epic Journey to Triumph deur dr. Emmanuel Taban saam met Andrew Crofts
• Rob Davies se Towards a New Deal: a political economy of the times of my life
• Ai, Abraham deur dr. Abraham Lückhoff;
• en ’n heruitgawe van F.A. Venter se Kambrokind: ’n Jeugreis

21 Maart

Boekenuus: “Fouché skryf groot prys los” (Jaco Fouché wen NB-Uitgewer se Groot Afrikaanse Romanwedstryd)

Resensie: Lindie Koorts resenseer Louis Botha: Krygsman, generaal, staatsman deur Richard Steyn

Resensie: Gangster: Ware verhale deur Carla van der Spuy, geresenseer deur Stefaans Coetzee

Resensie: Jonathan Amid resenseer The Rabbit Hole deur Mike Nicol

28 Maart

Resensie: Nathan Trantraal resenseer Soe rond ommie bos deur Veronique Jephtas

Onderhoud: Oudregter Andries Buys, skrywer van die veelbekroonde roman Die dao van Daan van der Walt (onder die naam Lodewyk G. du Plessis), stel ’n paar vrae aan die akteur Chris van Niekerk, wat die boek voorlees op Netwerk24 (gratis vir intekenare tot einde April)

Resensie: Riette Rust resenseer Seuns sonder pa’s deur Julian Jansen

Resensie: Trisa Hugo resenseer The Boy Who Never Gave Up: A Refugee’s Epic Journey to Triumph deur dr. Emmanuel Taban en Andrew Crofts

Maroela Media 

Die volgende resensies het gedurende Maart op Maroela Media, onder redaksie van Suné van Heerden, verskyn:

3 Maart

17 maal moord

Die boek nooi die leser om kennis te maak met die moordenaars en die doodgewone gemeenskappe waar slagoffers van die vroegste tye tot die onlangse verlede wreed aan hulle einde gekom het.

Lees die resensie deur Louise Viljoen.

9 Maart

Christine le Roux Keur 6

Dit is die tipe boek waarmee jy jouself bederf wanneer die lewe en al sy probleme swaar op jou gemoed rus en jy ontvlugting soek in stories wat jou hartsnare roer, jou maak sug van genoegdoening en jou laat met ’n gevoel van tevredenheid

Lees die resensie deur Louise Viljoen.

17 Maart

Evie Erdvark en haar natuurvriende

Die boodskap van elke storie is dat “elke dierspesie, van ’n aasvoël tot ’n krokodil, jou hulp nodig het om in die toekoms nog te bestaan”. Die boek het ’n waardevolle les en hoort op elke kind se boekrak.

Lees die resensie deur Louise Viljoen.

25 Maart 2021

Leef voluit en vreesloos

Louise Viljoen beveel Leef voluit en vreesloos aan vir elke vrou wat ’n hupstoot nodig het wat haar selfvertroue betref.

Lees die resensie.

31 Maart

Boek van die maand: So byna blou

Dit is binne die noir tradisie waar Emile Joubert sy verhale aanbied: met heelwat verrassings in verhaallyne – by geleentheid nader aan ʼn ónwaarskynlike en daarom ʼn soms abrupte uiteinde.

Lees die resensie deur Johan Myburg.

Klyntji

Klyntji.com is ’n onafhanklike webjoernaal wat op kuns en kultuur fokus. Die volgende resensies en boekverwante artikels het gedurende Maart onder redaksie van Francois Lion-Cachet verskyn:

2 Maart

In gesprek met die kremetart

André van der Hoven oor Wilma Stockenström en Alain Mabanckou se kremetart

27 Maart

Poetry met purpose

Elodi Troskie oor Ashwin Arendse se Swatland

Skrywers en boeke (RSG) 

Potgooie van die volgende boekgesprekke, wat gedurende Maart op RSG uitgesaai is, kan afgelaai word by: https://www.rsg.co.za/rsg/potgooi-episode/?series=4793.

Woensdag 3 Maart

Boekliefhebbers kan luister na ’n argiefonderhoud met F.A. Venter. Ina Strydom deel haar indrukke van Willem Anker se roman Skepsel. Johan Myburg gesels oor ’n Nobelprysbekroonde Poolse roman wat binnekort in Engels beskikbaar sal wees. Luister ook hoe die digter Lawrence Ferlinghetti, wat onlangs in die ouderdom van 101 oorlede is, een van sy gedigte voorlees.

Woensdag 10 Maart

Ilse Salzwedel praat met Mike Nicol oor sy jongste boek, The Rabbit Hole. Susan Lombaard vertel meer van Akademia en Maroela Media se aanlyn skryfskool, Skryfnet. Johan Myburg deel interessanthede uit die internasionale boekewêreld.

Woensdag 17 Maart

Ilse Salzwedel gesels met Juliana Coetzer oor haar aangrypende nuwe boek, Die kind se naam is Anneke. Sophia Kapp en Leonie van Rensburg, die samestellers van Lyfskap, ’n bundel erotiese kortverhale, gesels oor die bundel. Johan Myburg vertel meer van ’n nuwe prenteboek uit die pen van die Nobelprysbekroonde Olga Tokarczuk, nog polemiek rondom die vertaling van Amanda Gorman se digkuns en die werk van Malorie Blackman, ’n Britse kinder- en jeugboekskrywer.  

Woensdag 24 Maart

Ilse Salzwedel gesels met P.P. Fourie oor sy roman, ’n Hart is so groot soos ’n vuis. Johan Myburg vertel meer van die kortlys van die Women’s Prize for Fiction, die status van Italië se boekwinkels tydens die jongste streng Covid-19-inperking en die kortlys vir Brittanje se oudste kinder- en jeugboekprys. Jy kan ook meer uitvind oor die wenners van NB-Uitgewers se Groot Romanwedstryd en ’n nuwe versamelbundel met al NP van Wyk Louw se dramas, hoorspele en libretto.  

Woensdag 31 Maart

Die digter en skrywer Barend Toerien is vandeesweek 100 jaar gelede gebore. Ons onthou sy bydrae tot Afrikaans met ’n argiefonderhoud waarin hy gesels oor sy digkuns en reisjoernaal oor Rusland. Johan Myburg gesels oor die wenner van die Rathbones Folioprys, die kortlys vir die Dylan Thomasprys en die lewe en werk van die Egiptiese skrywer Nawad El Sadaawi wat onlangs oorlede is.

Vers en klank (RSG)

Potgooie van die poësievoorlesings, wat gedurende Maart op RSG uitgesaai is, kan afgelaai word by: https://www.rsg.co.za/rsg/potgooi-episode/?series=4896.

Dinsdag 2 Maart

Digter Ernest Loth lees gedigte voor uit sy debuutbundel, Uit hierdie Valkenburg, wat hy in die grendeltyd geskryf het.

Dinsdag 9 Maart

Amor Tredoux lees gedigte voor uit Eunice Basson se tweede digbundel, By die dag, wat verlede jaar verskyn het. Dit handel oor die skoonheid en besondersheid van die alledaagse bestaan en die wonder van die kleine moment.

Dinsdag 16 Maart

André Weideman lees gedigte voor uit die bekroonde digter Louis Esterhuizen se elfde digbundel, Die gladde stiltes in glas.

Dinsdag 23 Maart

Martelize Kolver lees gedigte voor uit Susan van Zyl se debuutbundel Sporofoor. Vir Susan grens misterie, soos ook humor, aan die absurde en dit is hierdie realiteit waarbinne spore uitgewys word wat deur die geskiedenis van die mensdom getrap is.

Dinsdag 30 Maart

Die rapper en digter Churchil Naudé lees van sy gedigte voor, en vertolk van sy gedigte saam met musikante Riku en Jackie Lätti. Die gedigte kom uit sy nuwe digbundel Drol innie drinkwater.

Boeken uit het Huis

De Week van de Afrikaanse roman bied in samewerking met die Taalunie en die Zuid-Afrikahuis in Amsterdam ’n aantal aanlyn gesprekke aan oor Afrikaanse letterkunde: ‘Boeken uit het Huis’. Die gesprekke vind in Nederlands en in Afrikaans plaas.

In Maart is die volgende gesprek beskikbaar gemaak:

25 Maart

Boeken uit het Huis: Harry Kalmer

’n Gesprek oor die verskyning van die Nederlandse vertaling van In ’n land sonder voëls deur Harry Kalmer en oor sy literêre nalatenskap.

Woorde wat weeg 

Joan Hambidge se blog, Woorde wat weeg, is ’n webtuiste waar dié digter-literator sowel gedigte as boekbesprekings, rubrieke en gedagtes rondom die letterkunde versamel en aanbied: http://joanhambidge.blogspot.co.za/.

In Maart het sy die volgende boeke vir Fine Music Radio geresenseer:

Resensie: Stipstaar deur Gerard Scholtz

Versindaba

Op hierdie webblad wat gewy word aan die Afrikaanse digkuns en gesprek rondom die poësie, vind besoekers al die mees onlangse resensies en onderhoude in die regterkantste kiesbalk. In dié kiesbalk is ook skakels na nuwe gedigte en blogs oor die poësie.

9 Maart

Resensie: Konfessies, kaarte en konterfeitsels
Bernard Odendaal resenseer Konfessies, kaarte en konterfeitsels deur Joan Hambidge

21 Maart

Resensie: Soe rond ommie bos
Nini Bennett resenseer Soe rond ommie bos deur Veronique Jephtas

The post PEN Afrikaans: Afrikaanse resensies en boekgesprekke in Maart 2021 appeared first on LitNet.

Die duiwel maak my hart so seer
François Bloemhof
LAPA
ISBN 9780639605982

Hierdie lesersindruk is uit eie beweging geskryf en aan LitNet gestuur.

Misdaadfiksie. Ek is nie ’n akademiese kenner nie, maar hierdie boek is anders. Amper soos ’n 20ste-eeuse Afrikaanse inspekteur Jacques Clouseau. Die boek het genoeg kinkels om ’n paar s-draaie in enige leser se misdaadfiksiepad te gooi. Die speurder is die karakter wat jou laat wonder wat op aarde in die skrywer se kop aangegaan het om vir Ludo al dié lettertyd te gee? Hy is ’n nikswerd wat op sy ma se nek lê. As dit nie duidelik was dat hierdie storie in Januarie 1981 afspeel nie, kon ek my amper misgis het met die tipiese houding van ’n millenniër.

Of kon ek? Is ons nie dalk besig om alles te etiketteer sonder om na onsself te kyk nie? Ek is ’n produk van die laat ‘60’s en ‘80’s. My irritasie met Ludo het my lelik aan die agterstewe kom hap. Ek was ook soos hy. Ek het met my eiesoortige sarkasme op- en aanmerkings gemaak sonder om te skroom. Die meeste mense het dit nooit gesnap nie, en nou kan ek in alle eerlikheid sê dat ek net mooi niks van kommunikasie geweet het nie. Twaalf jaar op skool en beperkte universiteitservaring is eintlik net mooi niks in die lewe se emmer nie. Ek het geglo dat ek die wêreld gaan verander, en gesweer (al mag ek nie) dat ek geen van my ouers se “foute” sal begaan nie. Ek was onstuitbaar! Ingelig en vol selfvertroue. Gee vir My die suurlemoene, en Ek maak limonade!

Vandag drink ek warm suurlemoenwater om alles wat moet buig en draai te help buig en draai. En ek lag my disnis oor die mens wat ek was. Ek dink nie ek wil ooit weer 20 wees nie, maar ek dink ek moet met meer deernis na ons eie 20-jariges kyk en luister. Om nou 20 te wees het beslis baie meer slaggate as wat 20-jariges in die ‘80’s gehad het. Maar daar is deurlopend kenmerke wat maar presies dieselfde is. Francois, jou boek het my meer as een keer die duiwel in gehad – of my hart seer was as gevolg van hom, weet ek nie. Jy raak so baie kwessies aan wat so ge-sugarcoat was dat dit geen wonder is dat ons tans met meer diabete as ooit sit nie. Al die moets en moenies wat so blatant op ons afgeskool is, en die dogmas van die voorste gestoeltes wat ons moes glo anders gaan jy reguit hel toe! Jy het maar jou mond gehou en gemaak soos die grootmense sê. Hulle weet van die dinge van die lewe wat nie vir kinders se ore of oë bedoel was nie. Dankie tog dat ons kinders vandag meer hulpbronne beskikbaar het. Die Kennis-ensiklopedie wat op ons boekrakke was, was goed gesensoreer voordat dit ons huise bereik het. En die ewige stryd om reg eerder as gelukkig te wees is tot op die been gevoer, teen al wat mens is. Genadiglik kry die meeste mense wysheid met die tyd saam, en kom ons tot die besef dat ons ’n bietjie moet ontspan. Die lewe is daar om geleef te word. Elke sekonde is kosbaar. Hou op lieg, en leer luister. Daar is musiek in elke oomblik, en miskien ’n moord of ’n motief.

As jy na Bonnie Tyler luister sal jy weet dat die tyd ontsaglik vinnig verby gaan – “faster than the speed of light”.

Lees ook:

Resensie van Die duiwel maak my hart so seer deur François Bloemhof

François Bloemhof (1962–)

The post <em>Die duiwel maak my hart so seer</em> deur François Bloemhof, ’n lesersindruk appeared first on LitNet.

All rise: A judicial memoir
Dikgang Moseneke
Pan Macmillan South Africa
ISBN: 9781770106666

This reader impression was written and sent to LitNet on the writer's own initiative.

Very few books that I have read in my life have been so eloquently composed as this one. When justice Dikgang Moseneke’s personal memoir, My own liberator, was published in 2016, I never got around to reading that book. Having read this judicial memoir, I am now even more determined to read My own liberator sometime. It is a treat to be able to read such skilfully written prose. Judicial memoirs are not common to South Africa, and with this publication, Moseneke therefore makes a very valuable contribution, which will hopefully set a trend. It is fascinating to revisit the early years of South Africa’s constitutional democracy from the perspective of the judicial system, but knowledge of the courts is not always accessible to the layperson.

The book covers many important aspects of the post-apartheid judicial system, including the development of the Constitutional Court, many of the important cases over which the court presided, as well as its inner workings and even some of the conflicts that arose between the judges. With the dawn of democracy, a new judicial system had to be devised. The highest court in South Africa at the time was the Supreme Court, which was renamed the Supreme Court of Appeal, with a chief justice at its head. The Constitutional Court was initially developed with a focus on constitutional matters, as opposed to the Supreme Court of Appeal, having a focus on non-constitutional matters. It soon became evident that the functions of the two courts might overlap, as it was not clear which was the highest court. The matter was resolved by means of a constitutional amendment, extending the scope of the Constitutional Court – as the highest authority – to include “any other matters and any other dispute that deserves its attention or that it has granted leave or permission to hear” (65).

The judicial system plays a critical role in the well-being of society, as it aims to heal society and keep society together by means of fair judgements. Moseneke details how the Constitutional Court overturned the use of the death penalty, which was found to be unconstitutional. Another important aspect is the relationship between government and the courts. This relationship has always proved to be challenging, and continues to be so today. One classic example on which the book reflects is the tragic policy towards HIV/AIDS which the South African government maintained, and which was successfully challenged by the civil rights movement Treatment Action Campaign (TAC).

The work of a constitutional judge is intensive and requires a lot of reading and consultation. Good relationships, mutual respect and trust between fellow justices are of paramount importance. Of particular interest is a certain incident involving chief justice Mogoeng Mogoeng and justice Zak Yacoob. Moseneke relates how Yacoob confronted Mogoeng about his habit of concluding his emails with the words “God bless you”. Years later, Mogoeng Mogoeng also came under fire for suggesting that COVID-19 vaccines might be able to “corrupt” human DNA, which would be the work of “the devil”. The former incident places the latter into an interesting context, if I may so observe. While many people reacted with shock to Mogoeng’s controversial prayer, others have hailed him as a man of God. Such is the life of a prominent judge; many eyes are focused on their every move. In general, however, the relationships between the judges were very good during the term of Moseneke, despite incidents such as these.

The book concludes with a chapter detailing Moseneke’s work after retirement, in particular chairing the Life Esidimeni Commission of Inquiry, as well as his farewell address. South African judges retain their titles for life, and can be called for short stints of judicial service even while retired. Such was the case when Moseneke was approached to chair the Life Esidimeni Commission. Moseneke gives a detailed account of the work of the commission, which attempted to mediate in the tragic events in which many people lost their lives.

Dikgang Moseneke served with distinction as judge in the Constitutional Court for 14 years, rising to the position of deputy chief justice, and acting as chief justice for lengthy periods of time. It can be rightly concluded that Moseneke played a critical role in the development of the Constitutional Court and presided over many important cases. This memoir, which documents his time as justice in the Constitutional Court, does justice to his illustrious career and serves as a testament to his mammoth contribution.

https://www.litnet.co.za/category/boeke-skrywers/resensies-reviews/jong-lesers/

The post <em>All rise: A judicial memoir</em> by Dikgang Moseneke – reader impression appeared first on LitNet.

Title: The lazy makoti’s guide to the kitchen
Author: Mogau Seshoene
Publisher: Quivertree Publications
ISBN: 978-1-928429-13-5

This reader impression was written and sent to LitNet on the writer's own initiative.

The front cover of The lazy makoti’s guide to the kitchen, a Gourmand World Cookbook Awards winner and number one bestseller, drew my attention right away. Striking a relaxing pose on a kitchen countertop while cradling a glass of red wine, a beautifully coiffured lady smiles charmingly at the camera. She is dressed in a little black dress and a frilly red and white apron. She looks relaxed and in control – the perfect model for a cookbook that is hailed as an answer for many inexperienced cooks (the lazy makoti means “the lazy daughter-in-law”) who find the kitchen a daunting place.

Dorah Sitole, late chef, food writer and cookbook author, writes in the foreword:

It is every makoti’s wish to be a kitchen goddess, and there’s nothing as special as having your own instructor holding your hand – even more special to have her cookbook at your beck and call. It covers all the basics and features recipes that every cook should know.

Mogau Seshoene, a trendsetter and go-getter who made the Forbes 30 under 30 list in 2016, is the author of the very popular The lazy makoti’s guide to the kitchen – a user-friendly, easy-to-follow cookbook featuring quick and easy recipes with ingredients from the pantry.

Model and TV personality Matapa Maila Rikhotso has no doubt that “if you want your kitchen charm to be permanently on fleek, then this recipe book is definitely for you” (10). Thembisa Mdoda, also a TV personality, agrees that The lazy makoti’s guide to the kitchen is “a stunning collection of everything that is South African; a true melting pot of African and modern” (11).

Paging through the cookbook, I have to admit that it is a very attractive book with beautiful photography and an understated yet elegant layout. Seshoene’s sparkling personality bounces off the pages. It’s easy to see why she’s Instagram-famous and has thousands of foodie followers. She obtained a diploma in culinary arts in 2016 from the Culinary Training and Innovation Academy and trained under Chef Werner at the Saxon Hotel in Johannesburg. She also took part in the Mandela Washington Fellowship at the University of Wisconsin, Stout, in the US. She founded the Lazy Makoti, offering a series of cooking classes, as part of her dream to preserve South African cuisine and heritage.

The lazy makoti’s guide to the kitchen comprises ten chapters and 168 pages. I list each chapter below and give three recipes per chapter.

“The morning after” – No-crust mini quiches, Spicy chicken livers and Banana bread

“What’s for supper?” – Pilchard cottage pie, Creamy herby chicken and Seafood paella

“The weekender” – Dressed corn, Caramel popcorn and Flower ice cubes

“Winter warmers” – Butternut soup, Bone marrow and split pea soup and Roasted red pepper soup

“Khumbul’ekhaya” – Sorghum breakfast porridge, Tinga and hardbody chicken and Mopani worms

“Seven colours” – Tender lamb shanks, Sticky pork belly and Sunday peach and passion fruit trifle

“Side affair” – Classic potato salad, Chickpea and bean salad and Couscous, peach and baby spinach salad

“Leftover remix” – Butternut fritters, Chakalaka shakshuka and Curry pie pots

“Cheat day” – Peppermint crisp cake, Salted caramel and apples upside-down cake and Peached pear trifle

“Taste of Africa” – Fried rice with shrimp, Banana madazi and Fried plaintain (cooking banana)

If you’re on a hunt for a cookbook that leads you through kitchen basics and teaches you foody tips, tricks and fresh ideas, look no further. You can get your copy of The lazy makoti’s guide to the kitchen here.

The post <em>The lazy makoti’s guide to the kitchen</em> by Mogau Seshoene – reader impression appeared first on LitNet.

Offers vir die vlieë
Fanie Viljoen
LAPA
ISBN: 97806396001779

Hierdie lesersindruk is uit eie beweging geskryf en aan LitNet gestuur.

Met die lees van die eerste paar bladsye is ek terug in my ou regime, opleiding. ’n Lekker wat ek nooit weer oor wil hê nie. Omdat ek getroud is met ’n oud-MP-lid, verstaan ek die groter prentjie.

Opleiding kan brutaal wees, maar nie alle opleiding het gebroke mense gelaat nie. Baie van die terme en beskrywings in die boek is vir my bekend. Ek was opgewonde en het baie van die boek verwag. Ek moes egter vrede maak daarmee dat dit ’n distopiese verhaal is.

“Die Mag is een. Die Mag is alles.”

Die 17-jarige Eliam en ander groeplede, Victor, Victoria, Diesel, Cypher en Jethro, is deel van die “Program”, en op die skeidslyn tussen kind en volwassene wees.

Hulle bevind hulle in ’n tydperk na die Verdonkering, waar hulle opleiding doen in kamp Alfa, in die Residensie, iewers in Kolonië. Die stad herinner aan Hollywood-rillertonele van The walking dead en Judgement Day.

Hulle einddoel is om in die rooi gebied op die Front te gaan veg.

Die hemelruim wemel van hommeltuie.

Hulle lewe volgens die “Boek”, en verdedig die Nuwe Orde teen die AntiMag.

Indien hulle dit nie gehoorsaam nie, is hulle afvallig.

“Vertrou die proses.” “Vertrou die sisteem.”

Word hulle gebreinspoel om alles te glo?

Die kenteken van die hond Kerberos is orals om hulle te laat onthou.

“Ontmens” vir hulle land, word hulle soos voorwerpe behandel. Hulle word nie toegelaat om vir hulself te dink, besluite te neem, of te bestaan nie. Dit is net die unieke ingeëtste nommer op die wit van hul oë, en op hul polse getatoeëer, wat hul eie is.

Hulle fokus is oorlewing. Wilskrag en deursettingsvermoë word tot uiterstes getoets. Hulle ervaar traumatiese gebeurtenisse en sielswroeging, maar veral leer hulle om te verduur, en te swyg.

Hierdie intense kondisionering maak hulle gevaarlik. Hulle leer om emosies af te skakel en die dood binne hulle te dra.

Saam is hulle perfek. Selfs hul harte kan saam klop. Hulle kan as een liggaam dink, optree en reageer. En wanneer een van hulle nie daar is nie, voel dit asof hulle ’n ledemaat kort. Hul koppe en lywe is ewe sterk.

Maar oortrek met wonde en rowe wat sersant Torsten veroorsaak het.

Torsten is ’n sadis wat genot uit hul marteling put. Hy probeer om hulle te breek, maar hulle bly staande.

In Eliam se kop is “’n kokende pot gedagtegoed” na alles wat hy gesien en beleef het.

Galen en Cali is ’n les wat hy nie verstaan nie.

Eliam sal Torsten nooit vergewe nie.

Hoe die ses teenoor Torsten optree, herinner aan ’n hedendaagse sêding, dat die uniform en rang gerespekteer word, maar nie die man nie.

Uiteindelik, op pad na die Front, gebeur daar iets.

“Wie. Het. Dit. Gedoen.” Is die vraag.

Was dit een van hulle? “Nee natuurlik nie.”

Of het een van hulle, wat rede het, dalk aksie geneem?

Alles van Dingana-basiskamp is erger as Alfa-kamp. Hulle verruil sowaar een riller vir ’n ander.

Die “Dam van trane” gee onverklaarbare rillings.

Die ondersoek móét klaar, want hulle wil gaan veg. Hulle sit egter met die “maak gou en wag”-mentaliteit.

“Die mens is die enigste wese wat weier om te wees wat hy is. – Camus,” lees die slagspreuk in die Kommandant se bunker.

Eindelik, op pad na die Front, word vergelding geëis. Die gebeure wat volg, is vinnig, en genadeloos.

Eliam word met werklike déjà-vu gekonfronteer.

In die soeke na een.

“Die stryd gaan voort, maar die oorwinning is seker.”

Dit is die eerste keer dat ek ’n Fanie Viljoen-storie lees, en ek was aangenaam verras. Hy is ’n woordkunstenaar en smee briljante planne wat met die brein smokkel. Hy is ’n gunsteling onder die jeug en ander lesers, en verdien vir seker die lof wat hy ontvang.

Die boek skiet nie te kort nie, maar is grafies van aard, en nie vir sensitiewe lesers nie.

Ek beveel hierdie boek aan vir enigeen wat durf het.

The post <em>Offers vir die vlieë</em> deur Fanie Viljoen: ’n lesersindruk appeared first on LitNet.

Title: The profiler diaries
Author: Gérard Labuschagne
ISBN: 9781776095827
Publisher: Penguin

This reader impression was written and sent to LitNet on the writer's own initiative.

Dr Gérard Labuschagne, a former head profiler of SAPS’s specialised Investigative Psychology Section (IPS) and an expert on serial murder and rape cases, wrote The profiler diaries to recollect some of the 110 murder series and weird crimes he investigated during his time (nearly a decade and a half) in SAPS.

Psychologically motivated crimes typically have no external (usually financial) motive and include serial murder, serial rape, sexual murders, muti murders, child sexual offenders, intimate-partner murders, child abductions and kidnappings, mass murder, spree murders, cold cases and equivocal death scenarios, to name but a few. (33)

As a police psychologist, Labuschagne was also involved in high profile cases like those of Oscar Pistorius, the Van Breda family murder case, the Griekwastad family murder case, the Inge Lotz murder investigation and the Leigh Matthews kidnap and murder case, to name but a few. He writes about Jose da Silva, the quarry murder series, the Muldersdrift serial rapist, the Brighton Beach axe murders and womb raiders.

Labuschagne tells in the first few chapters of The profiler diaries how he became a psychologist, trained investigator and profiler. He cautions:

If you are the kind of person who needs the approval and appreciation of others, then policing is probably not going to be a good fit for you. You will have to rely on self-satisfaction and maybe the occasional thank you from a victim or their family, but don’t expect much acknowledgement from your seniors. (120)

As an experienced profiler, he knows the shortcomings of the system all too well. He highlights the challenges he and his team had to deal with over the years, such as a lack of resources, office politics, political interference and low salaries, and then proceeds to recall some interesting cases he has worked on during his career. “I wanted to write this book before I forgot the finer details.”

The author does not mince his words when it comes to the gory details of his investigations. He speaks of the smell of a decomposing body – “a smell I have never become used to” (60) – and hails the forensic pathologists and other staff who are in the mortuary environment every day. He shares information like:

Suspects don’t usually make much effort to clean up after themselves, as it is too high risk to spend any amount of time with a body or at a crime scene after you have killed the person. The murderer usually wants to get as far away as possible, as soon as possible, from their victim. (61)

People often ask about using DNA or dental records as a means of identifying someone, but the problem is that there is no national database of DNA or dental records. You have to have an idea of who the person may be and then compare the deceased’s DNA to the DNA from his or her toothbrush, or hair from his or her hairbrush, or family DNA. (61)

Sometimes, if the body is decomposed but not mummified, and skin-slippage starts to occur (when the outer layer of the skin literally starts to slop off), you can slide off the skin of the fingers and slide it over your own (gloved) fingers. The outer layer of skin contains the fingerprint ridges, so then you roll “your” fingers in fingerprint ink and onto a piece of paper. (107)

As a reader (and writer), I find the interviews Labuschagne conducted with suspects most interesting, as they afford one rare glimpses into their worlds and the way they saw things. Labuschagne shares his riveting analyses of the cases and mentions the court proceedings. There are also several colour photos to remind the reader that this book is a true account of police case files. The profiler diaries is a gripping, terrifying and necessary read. It is quite sobering to be reminded that real-life monsters do exist among us. One also gets a sense of how overwhelmed the police force is, how insurmountable the shortcomings of the system seem to be and how desperately needed trained professionals are. That said, one wants to take off one’s hat to those dedicated personnel in the police force who – under very difficult circumstances – apply their skills and expertise to keep criminals off our streets.

More about the author: Besides having been the head of SAPS’s IPS, Dr Gérard Labuschagne is also a clinical psychologist, criminologist, homicide and death investigator, hostage negotiator, US-certified threat manager and advocate of the High Court. He is a director of L&S Threat Management, an honorary associate professor in the University of the Witwatersrand’s Department of Forensic Medicine and Pathology and the founder president of the African Association of Threat Assessment Professionals. He has given training to the Behavioral Analysis Units of the FBI and the Los Angeles Sheriff’s Department and advised foreign law-enforcement agencies on their cases. Labuschagne is a regular speaker at international conferences and has published extensively in professional journals and textbooks.

See also:

First sip: Profiler diaries by Gérard Labuschagne

The post <em>The profiler diaries</em> by Gérard Labuschagne – reader impression appeared first on LitNet.

God Is daar ’n ander antwoord?
Ben du Toit
LAPA Uitgewers (Wenkbrou)
ISBN: 9780639601083 (Sagte band)
ISBN:  9780639601120 (e-boek)

Hierdie lesersindruk is uit eie beweging geskryf en aan LitNet gestuur.

Ben du Toit se bekroonde boek God? Geloof in ’n postmoderne tyd (CLF-uitgewers) het reeds in 2000 verskyn, maar mense praat vandag nog daaroor. Dit is natuurlik omdat die boek krities gestaan het teenoor baie van die ou gevestigde idees binne die kerke dat daar so baie reaksie op die boek was, en selfs vandag nog is. Met die verskyning van God Is daar ’n ander antwoord? sal enige mens verskoon word as jy sou verwag dat Du Toit maar eenvoudig sou voortborduur op die kritiese teologie, sy idees dalk fyner en deegliker uiteengesit. Dit is egter nie wat in hierdie boek gebeur nie. Daar is nie ellelange teologiese besinninge soos wat ek verwag het nie.

Die boek is in drie dele opgedeel. Deel een is getiteld “Aanloop”. In hierdie gedeelde trakteer Du Toit die leser op ’n outobiografiese oorsig van sy lewe, maar meer spesifiek sy verbintenis met die Nederduitse Gereformeerde Kerk van Suid-Afrika (die NG Kerk). Du Toit skryf oor die kwessies wat sedert sy studentejare in Stellenbosch tot aan die einde van sy loopbaan brandpunte sou bly, in die besonder die verdeeldheid van die NG Kerk-familie en die apartheidsteologie wat van die kerk ’n muishond in die oë van die wêreld gemaak het.

Die tweede deel is getiteld “Oorgang” en is eintlik maar net ’n voortsetting van deel een, en Du Toit besin verder oor sy bemoeienis met die NG Kerk. Na afloop van sy teologiese studie aan Stellenbosch dien hy in verskeie ampte van die kerk. Hy kom later veral onder die invloed van Wenzel van Huyssteen van die Universiteit van Port Elizabeth (nou NMU), wat ’n belangrike invloed op hom sou uitoefen in die daaropvolgende jare.  Hy bemoei hom in sy verdere studies veral met die onderwerp van Skrifgesag, ’n onderwerp wat dikwels vermy word. Du Toit is uiteindelik aangestel as predikant in sinodale diens vir kommunikasie, parlementêre lessenaar en argivaris vir die Kaapse sinode. Hy som uiteindelik sy drie grootste teleurstellings tydens sy jare as kerkamptenaar kortliks op, naamlik die mislukte pogings tot kerkeenheid, die sogenaamde Woordfees-debakel van 2013 en die buitengewone Algemene Sinode van 2016, waar die kerk besluit het om die 2015-besluit ten opsigte van die aanvaarding van homoseksuele verbintenisse om te keer (die saak het uiteindelik in die hof gedraai en daar is bevind dat die NG Kerk moet teruggaan na die 2015-besluit, lees meer hier).

Hierdie eerste twee dele vorm egter maar ’n beskeie 60 bladsye van die altesaam 226 bladsye van die boek. Du Toit neem die leser dus op ’n kort, maar belangrike voëlvlug van sy eie pad met die kerk, voordat hy aanbeweeg na die veel meer omvattende deel drie onder die titel “En die antwoord is”. Dié deel verskil drasties van die eerste twee, maar deel een en twee lê ’n belangrike fondasie. Miskien is die mees opvallende aspek van die eerste twee dele die gedagte wat Du Toit na vore bring dat sy eie generasie van kerkleiers nie daarin kon slaag om die uitdagings binne die kerk te oorbrug nie. Dit bring vir Du Toit voor die vraag hoekom dit wil voorkom asof God nie werklik in die harte van mense werk nie. Hoekom is daar na al die dekades nog maar weinig vordering gemaak op die pad na kerkhereniging? “Is ons bereid om die moeilike, haas ondenkbare vraag te vra, naamlik nie net na die betrokkenheid van ’n bonatuurlike, buiteruimtelike wese by die wel en wee van mense nie, maar na sy bestaan as sodanig?” (53).

In deel drie is dan die harde kouwerk. Hier stuur hy ’n sosiologiese, antropologiese ondersoek van stapel na die oorspronge van godsdiens. Telkens wys hy op die teenstrydighede van godsdiens. Hoe ’n gebedsgroep in Bloemfontein die koronavirus versprei. Die naïewe maniere waarop gelowiges redeneer oor geloofsake. Om oor godsdiens te redeneer met gelowiges het egter weinig sin, want Du Toit kom tot die gevolgtrekking dat “alle godsdienste ’n fundamentalistiese vertrekpunt het en dat mens daarom nie werklik daarmee in ’n vrugbare rasioneel insigtelike gesprek kan tree nie” (66). Hy borduur dan voort op die mislukkings van die generasies. Dat die ouer generasies onregverdigheid binne die kerk toegelaat het, daarmee kon Du Toit nog in ’n mate saamleef. Soos wat die ouer generasies se soort gedrag toenemend ook onder die eie generasie se gedrag voorgekom het, het dit egter al meer ontstellend en ontnugterend geword. Die mag wat saam met die posisies van leierskap kom, het al menige mens blind gemaak en gekorrupteer. Hierdie feit is welbekend in die politiek, maar dit is ook ’n nare werklikheid in die kerk.

Maar dan gaan delf Du Toit dieper oor godsdiens. Hy haal vervolgens aan uit die skrywer Karen Armstrong se magnum opus, A history of God (Mandarin Paperbacks, 1997, bl 9), waar sy skryf: “In the beginning human beings created a God who was the First Cause of all things and the Ruler of the heaven and earth.” Die mens is ouer as godsdiens, skryf Du Toit, en daar is biologiese verklarings hoekom mense in gode begin glo het. Godsdiens bevorder groepsverhoudinge (waar daar eenstemmigheid is oor die bepaalde godsdiens, natuurlik). Godsdiens bied troos aan die mens. Dit verskaf aan prewetenskaplike gemeenskappe redes vir waar die mens vandaan kom en dit gee ook aan ons berusting oor wat na die dood wag, en wat van ons afgestorwe geliefdes word.

Du Toit besin voorts oor vrae soos hoekom die mens, ten spyte van al ons gevorderde kennis, tog steeds vasklou aan ons godsdienste. Hy kritiseer die neiging onder baie mense om godsdienstigheid te verruil vir spiritualiteit. Hy vra die vraag of die kerke se omvattende welsynsprogramme so uniek is. Hoe word ongelowiges se maatskaplike bydraes immers gemeet? Uiteindelik kom Du Toit uit by ’n definisie van sy eie godsdienstige idees. Hy sien homself nie as ’n ateïs nie, maar as ’n postteïs en verklaar: “Dit is vir my ál wonderliker om elke dag te leef, bevry van die vrees vir ’n transendente, metafisiese godheid of mag of energie wat my lewe bepaal” (168).

Hy verveel egter nooit in hierdie boek nie. Die boek is ook nie bloot net een lang stroom snydende kritiek teen die kerk nie. Dit is eintlik ’n boek van soek. Soek na antwoorde. ’n Boek van selfrefleksie. ’n Boek wat ou vrae afstof en uiteindelik nie net tot ’n nuwe gevolgtrekkinge kom nie, maar ook daardie gevolgtrekkinge deeglik rasionaliseer. Maklike leesstof is dit nie, maar dat dit ’n uiters tydige boek is, is gewis.

Lees ook:

NG Kerk “verleë” na hofuitspraak oor gays

Resensie van Ben du Toit se God Is daar ’n ander antwoord?

Skrywersonderhoud: Ben du Toit oor God Is daar ’n ander antwoord?

Eerste slukkie: God Is daar ’n ander antwoord?

The post <em>God Is daar ’n ander antwoord?</em> deur Ben du Toit, ’n lesersindruk appeared first on LitNet.